Hâtıb b. Ebû Beltea Hayatı ve Faaliyetleri

Yıl 2019, Sayı: 33, 1 - 19, 30.06.2019

Mehmet Ali Kapar

https://doi.org/10.31591/istem.519718

Cited By: 2

Öz

Aslen Yemenli olan ve mükâtebe yolu ile özgürlüğüne
kavuşan Hâtib b. Ebû Belteʻa, Cahiliye Dönemi’nde şairliği ve süvariliği ile
meşhurdur. Hicretten önce Müslüman olmuş, Habeşistan’a hicret etmeyerek Hz.
Peygamber’in yanında kalmayı tercih etmiştir. Hicret için izin verilmesinin
ardından Medine’ye hicret etmiş ve vefatına kadar Hz. Peygamber’in yanından
ayrılmamıştır. Hâtıb b. Ebû Belteʻa’yı diğerlerinden farklı kılan ise onun
Mekke’nin fethi için sefere çıkılmadan önce yapmış olduğu hatadır. O, Mekke
ileri gelenlerine bir mektup göndermiş ve Hz. Peygamber tarafından özellikle
gizli tutulmasına rağmen durumu haber vermek istemiştir. Bu nedenle de ihanet ile
suçlanmıştır. Bu olay İslam tarihinde birçok tartışmalara neden olacak olan
Bedir ashabının affedilmesi ile ilgili hadiseye de konu olmuştur. Yine aynı
olay nedeni ile Mümtehine Suresi’nin ilk ayetleri nazil olmuştur. Hâtıb b. Ebû Belteʻa’yı
farklı kılan ikinci olay ise Hz. Peygamber’in İslam’a davet içeren mektubunu
Mısır Mukavkıs’ına götürmesidir. Burada Mukavkıs karşısında Hz. Peygamber’i ve
İslam’ı en güzel şekilde savunmuştur. Bu çalışmamızda birçok tartışmanın
merkezinde kalmış olan Hâtıb b. Ebû Belteʻa’nın hayatı, askerî ve siyasi
faaliyetleri üzerinde duracak ve ona yöneltilen ithamları irdeleyeceğiz. 

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Mekke’nin Fethi, Diplomasi, Mektup, Elçi, Hâtıb b. Ebû Belteʻa, Mukavkıs

Kaynakça

• AHMED b. HANBEL, Ahmed b. Muhammed eş-Şeybâni (ö. 241/855). el-Müsned, I-VI. İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• ARSLAN, İhsan. “Hz. Peygamber’in Savaşlardaki Tavrı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8/39 (2015): 1041-1051.
• ATAR, Fahrettin. “Mukâtebe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 531-533. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• BELÂZÜRÎ, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir (ö. 279/892). Ensâbü’l-Eşrâf, Hz. Peygamber’in (sav) Hayatı ve Şahsiyeti, Siyasî ve Askerî Mücadeleleri I-II. thk. Süheyl Zekkâr-Riyad Ziriklî, Trc.. Hikmet Akdemir. İstanbul: İlk Harf Yay., 2018.
• BOZKURT, Nebi. “Hâtıb b. Ebû Belteʻa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 444-445. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• BOZKURT, Nebi-Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Mekke”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 555-575. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail (ö. 256/870). el-Edebü’l-Müfred, I-XI. 2. bs., Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1388.
• DİYARBEKRÎ, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan (ö. 990/1582). Târîh’ul-Hâmis fi Ahvâli Enfesi Nefîs, I-II. Kahire: by. 1302.
• EBÛ DÂVÛD, Süleymân b. el- Eş’as Sicistâni (ö. 202-275). Sünen, I-V, 2. bs., İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• EBÛ UBEYD, Kasım b. Sellâm (ö. 224/837). Kitâbü’l-Emvâl, İlk Dönem Ekonomi Yönetimi. çev. Cemalettin Saylık. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2016.
• GÖKSOY, İsmail Hakkı. “Hz. Peygamber’in Hükümdarlara Gönderdiği Davet Mektupları Ve Önemi”. II. Kutlu Doğum Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 119-138. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1999.
• GÜZEL, Ahmet. Hz. Peygamber’in Savaşları, Gazveler. Konya: Kitap Dünyası Yay., 2018.
• HALEBÎ, Alî b. Burhâniddîn İbrâhim b. Ahmed el-Halebî (ö. 1044/1635). es-Sîretu’l-Halebiyye fî Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn (İnsânu’l-Uyûn), I-III, Mısır: Mtb. Mustafa Bâbi, 1964.
• HAMİDULLAH, Muhammed. El-Vesâiku’s-Siyâsiyye (Hz. Peygamber Döneminin Siyasi-İdari Belgeleri). İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1997.
• HAMİDULLAH, Muhammed. Hz. Peygamber’in Savaşları. çev. Nazire Erinç Yurter. İstanbul: Yeni Şafak Yay., 1991.
• HAMİDULLAH, Muhammed. İslam Peygamberi, I-II. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayımcılık, l991.
• İbn ABDÜLBER, Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdülber el-Kurtubî (ö. 463/1071). el-İstî’âb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî I-IV. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1992.
• İBN HABÎB, İbn Habîb, Ebû Cafer Muhammed b. Habîb el-Bağdâdî (ö. 245/859). Kitâbu’l-Muhabber. thk. Eliza Lichtenstater. Beyrut: Dâru’l-Afâki’l-Cedîde, ty.
• İBN HACER el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed el Askalâni (ö. 852/1449), el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe (Sahabe-i Kiram Ansiklopedisi), Trc. Naim Erdoğan, İstanbul: İz Yay., 2010.
• İBN HAZM, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî (ö. 456/1064). Cevâmiu’s-Sîre (Siyerin Özü). Trc. M. Salih Arı. İstanbul: Çıra Yay., 2004,
• İBN HİBBÂN, Ebû Hâtim Muhammed (ö. 354-965). Es-Sîretü’n-Nebeviyye ve Ahbâru’l-Hulefâ, Hz. Peygamber ve Halifeler. Trc. Harun Bekiroğlu. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2017.
• İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâleddin Abdülmelik (ö. 213/833). es-Sîretu’n-Nebeviyye, I-IV. thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr., , Beyrut: by. 1971.
• İBN SA’D, Muhammed b. Sa’d b. Menî’ el-Haşimî el-Basrî (ö. 230/845). Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, Tabakât. Trc. edt. Adnan Demircan. İstanbul: Siyer Yay., 2014.
• İBN SEYYİDİNNÂS, Muhammed b. Abdullah b. Yahya (ö. 734/1332).Uyûni’l-Eser fî Fünûni’l-Megâzî ve’s-Semâil ve’s-Siyer, I-II, Beyrut: ty., ts.
• İBN ZEBÂLE, Muhammed b. Hasan el-Kureyşî el-Mahzumî el-Medenî (ö. 199/814). Ahbâru’l-Medîne, Medine Tarihi. Trc. Fatih Mehmet Yılmaz. Ankara: Ankara Okulu Yay. 2018.
• KAPAR, Mehmet Ali, Heyetler, Hz. Peygamber Dönemi Diplomasi, İstanbul: Endülüs Yayınları, 2017.
• KASTALLÂNÎ, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr (ö. 923/1517). Mevâhibü’l-Ledünniye, I-II. Mısır: by. 1281.
• KETTÂNÎ, Muhammed Abdilhay. et-Teratibu’l-İdârîyye, Hz. Peygamber’in Yönetimi I-II. Trc. Ahmet Özel. İstanbul: İz Yay., 2012.
• KÖKSAL, M. Asım. İslâm Tarihi I-XVIII. İstanbul: Köksal Yay., 1991.
• MÜSLİM, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccac (ö. 261/874). el-Câmiu’s-Sahîh, I-III, 2. bs., thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• ÖNKAL, Ahmet. “Mustalik (Benî Mustalik)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 360-361. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• ÖNKAL, Ahmet. Rasûlullah’ın İslam ‘a Davet Metodu. Konya: Kitap Dünyası Yay., 2012.
• ÖZKUYUMCU, Nadir. “Mukavkıs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 137-138. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• SÖNMEZ, Abidin. Rasûlullah’ın Diplomatik Münasebetleri ve Barış Anlaşmaları. İstanbul: İnkılab Yay., 2007.
• SÖNMEZ, Abidin. Rasûlullah’ın İslâm’a Davet Mektupları. İstanbul: İnkılab Yay., 2011.
• SÜHEYLÎ, Abdurrahman b. Abdullah. er-Ravdü’l-Ünüf fî Şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye, I-VII. thk. A. Vekil. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Hadîse, 1967.
• ŞİMŞİR, Mehmet. Hz. Peygamber Döneminde Suikastler. Konya: Kitabevi Yay., 2018.
• TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra (ö. 279/892). Sünen. I-V, 2. bs., İstanbul: Çağrı Yay., 1992.
• ÜNAL, Tahsin. Psikolojik Taktik, Ölümsüz Zafer, Mekke’nin Fethi. İstanbul: Kayıhan Yay., 2011.
• ÜNALAN, Musa. “Helal Gıda Ürünlerinde Pazarlama Karması Elemanları”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8/19 (2017), 102-113.
• ZÜRKÂNÎ, Muhammed b. Abdilbâkî b. Yûsuf b. Ahmed b. Alvân Zerkânî (ö. 1122/1710). Mevâhibü’l-Ledünniye Şerhi, I-VIII. Beyrut: by. 1973