Inscriptions Signed by Calligrapher Behçet Arabî in Urfa Architecture

Yıl 2022, Sayı: 39, 225 - 249, 30.06.2022

Kubilay Arpacı

https://doi.org/10.31591/istem.1137555

Öz

The leading role in the formation of a work of art undoubtedly belongs to the artist. In addition to his imagination, skill and style, the culture of the city where he lives also has a share in shaping the artist's work. Behçet Arabî, one of the important representatives of calligraphy, also has the influence of the city Urfa where he lives. So much so that in a large part of his calligraphy works, he completed the signature of “Ketebehû Behcet Arabî” with the word “Urfa” and made this effect traceable and permanent.
In this study, the inscriptions in Urfa where Behçet Arabî's biography and signature are included were examined. Literature review, field research and oral history are among the methods of the study. In the context of oral history, a personal interview was held with Behçet Arabî's student Calligrapher Mahmut Dörtbudak and new findings were reached about Arabî's biography. In addition, the inscriptions signed by Behçet Arabî in 9 buildings in the Eyyübiye and Haliliye districts of Şanlıurfa were identified and evaluated within the framework of calligraphy.
The buildings where the artist’s signature can be determined are Abamor Mosque, Arabî Mosque, Hasan Padishah (Hasan Pasha) Mosque, Mevlid-i Halil (Dergâh) Mosque, Fırfırlı Mosque, Ubeydullah Mosque, Urfa Grand Mosque, Yeni Arabî Mosque and Yenişehir Mosque. As a result of the research, it was concluded that Behçet Arabî contributed to the architecture of Urfa and the signature tradition in the city

Anahtar Kelimeler

Behçet Arabî, Urfa, Calligraphy, Inscription, Artist’s Signature

Urfa Mimarisinde Hattat Behçet Arabî İmzalı Kitabeler

Öz

Bir sanat eserinin oluşmasındaki başrol şüphesiz ki sanatkâra aittir. Sanatkârın eserini biçimlendirmesinde hayal gücü, mahareti ve üslubunun yanında yaşadığı kentin kültürünün de payı vardır. Hat sanatının önemli temsilcilerinden biri olan Behçet Arabî’nin eserlerinde de yaşadığı kent Urfa’nın etkisi söz konusudur. Öyle ki, hattat eserlerinin büyük bir bölümünde “Ketebehû Behcet Arabî” imzasını “Urfa” kelimesiyle tamamlayarak bu etkiyi izlenebilir ve kalıcı hale getirmiştir.
Bu çalışmada, Behçet Arabî’nin biyografisi ve imzasının yer aldığı Urfa’daki kitabeler incelenmiştir. Literatür taraması, saha araştırması ve sözlü tarih çalışmanın yöntemleri arasındadır. Sözlü tarih bağlamında Behçet Arabî’nin öğrencisi Hattat Mahmut Dörtbudak ile kişisel görüşme yapılarak Arabî’nin biyografisi ile ilgili yeni bulgulara ulaşılmıştır. Ayrıca Şanlıurfa’nın Eyyübiye ve Haliliye ilçelerindeki 9 yapıda Behçet Arabî imzalı kitabeler tespit edilip hat sanatı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Sanatkârın imzasının tespit edilebildiği yapılar Abamor Camii, Arabî Camii, Fırfırlı Camii, Hasan Padişah (Hasan Paşa) Camii, Mevlid-i Halil (Dergâh) Camii, Ubeydullah Camii, Urfa Ulu Camii, Yeni Arabî Camii ve Yenişehir Camii’dir. Araştırma sonucunda Behçet Arabî’nin Urfa mimarisine ve kentteki imza geleneğine katkı sunduğu sonucuna ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Behçet Arabî, Urfa, Hat Sanatı, Kitabe, Sanatkâr İmzası

Kaynakça

• Doğanay, Aziz. “Şehzâde Mehmed Türbesinde Bulunan Bir Sanatkâr İmzası ve Bu Sanatkârın Türk Tezyînâtına Getirdiği Yenilikler”. Dîvân 1 (2002), 275-297.
• Dörtbudak, Abubekir Avni. Urfalı Hattat Mahmut Dörtbudak’ın Hayatı ve Eserleri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Dörtbudak, Abubekir Avni. Urfalı Hattat Mahmut Dörtbudak Sanat Hayatı ve Eserleri. Şanlıurfa: ŞURKAV Yayınları: 60, 2021.
• Ekin, Semra. Seblîlürreşâd Dergisi’nde Yer Alan Hat Eserlerinin Estetik Açıdan İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Güler, Mustafa. “Urfa Ulu Camii”. İslâm Tarihi ve Medeniyetinde Şanlıurfa Sempozyumu. ed. Kasım Şulul vd. 2/198- 226. Şanlıurfa: Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür Yayınları No: 2, 2017.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Kuş, Fatma. “Urfa Ulucamii”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 42/118-119. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Kürkçüoğlu, Cihat. Şanlıurfa Camileri. Şanlıurfa: Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı Yayınları No 7, 1993.
• Kürkçüoğlu, Cihat. Şanlıurfa İli Camileri. Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları, 2013.
• Kürkçüoğlu, A. Cihat. Urfalı Hattat Behçet Arabî. Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Eğitim Müdürlüğü Yayınları, 1997.
• Kürkçüoğlu, Sabri S. “Geçmişten Günümüze Şanlıurfa Hattatları”. Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi 28 (Mayıs 2017), 7-22.
• Sabuncu, Ömer. “Urfalı Hattat Behçet Arabî ve Eserlerinden Örnekler”, İslâm Tarihi ve Medeniyetinde Şanlıurfa II. ed. Kasım Şulul-Ömer Sabuncu 4-33. Ankara, 2016.