Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî ve Hilyetü’l-Evliyâ Adlı Eseri Bağlamında “Mesel” Örnekleri

Yıl 2022, Sayı: 40, 337 - 354, 31.12.2022

Ahmet Turan Yüksel Salih Doğan

https://doi.org/10.31591/istem.1222879

Öz

Ebû Nuaym önde gelen İslâm âlimleri arasında yer almaktadır. Kaynaklar kendisinden Tâcu’l-Muhaddisîn, el-İmâmu’l-Celîl, el-Hâfızu’l-Kebîr, eş-Şeyh, Müverrih ve Muhaddisu’l-Asr şeklinde bahsetmiştir. Konumuzun ana mihverini oluşturan ve 800 kadar zâhid ve sûfînin hayatlarına yer verilen Hilyetü’l-Evliyâ’sı alanının en güzel örneklerinden birisidir. Bu eserinde kitabının hacmini genişletmemek amacıyla sadece meşhur zâhidleri ele almıştır. Ebû Nuaym, Ḥilyetü’l-Evliyâʾdaki malumatın çoğunu üstadlarından ve muasırı diğer ulemadan derlemiş, az bir kısmını da Buhârî ve Müslim’in başını çektiği hadis kaynaklarından aktarmıştır. Müellifimizin eserinde karşımıza çıkan meseller günlük hayatımızda hemen her alanda muhatap olunan bir konudur. Hz. Peygamber, Arap dilinin en üst düzeyde konuşulduğu bir toplumda dünyaya gelmiş ve yetişmiştir. Bu sebeple Arapça’nın inceliklerine vakıf olup konuşmalarında zaman zaman mesellere yer verirdi. Bu noktada da ihtiyaçtan fazla konuşmaz ve göstermelik hareketlere asla başvurmazdı. Resûlullah’ın konunun daha iyi anlaşılması ve kavranması amacıyla meselleri kullandığı malumdur. Burada Ebû Nuaym’ın Hilyetü’l-Evliyâ adlı eserinde yer alan mesellere dair bazı örnekler verilmiştir. Makale yazılırken Ebû Nuaym’ın hayatı ile ilgili olarak hazırlanmış olan klasik kaynaklar taranmakla birlikte interaktif ortamdaki programlar da çalışma konumuz olan mesellere ulaşmamız konusunda büyük katkı sağlamıştır. Mesellerin daha iyi ve doğru anlaşılması bağlamında gerekli görülen hususlarda kısa izahlara da makalede yer verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ebû Nuaym el-İsfahânî,, Hilyetü’l-Evliyâ, Mesel, İsfahan,, Mümin,

Abu Nuaym Ahmad b. Abdillah b. Ishaq al-Isfahani and Examples of “Parable” in the Context of His Work Called Hilyatu’l-Awliya

Öz

Abu Nuaym is among the leading Islamic scholars. The sources refer to him as "the crown of the muhaddiths", as he is one of the leading scholars in the field of hadith. They refer to him as a "muverrikh" because of his works on the science of history, and as "great imam", "great hafiz", "superior in terms of memory and memorization", "sufi who combines fiqh and mysticism" due to his other characteristics. Abu Nuaym deals with the lives of around 800 ascetics and sufis in Hilyatu'l-Awliya. Abu Nuaym stated that the zahids he introduced were famous personalities and that the work would be longer if non-famous people were included in the book. Abu Nuaym compiled most of the information in Ḥilyatu'l-Awliya from his teachers and contemporary scholars, and transferred some of them from hadith books, especially the works of Bukhari and Muslim. From time to time, the Prophet Muhammad (PUH) used narrative techniques such as similes, metaphors and allusions in order to effectively convey his messages to his interlocutors. The parable, which allows the interlocutors to understand the subject better and to express the subjects in a concrete way, is one of the forms of expression that forms the style of the Prophet Muhammad (PUH). In this article, some of the examples of parables in Abu Nuaym al-Isfahani's Hilyatu'l-Awliya are given. While writing the article, the classical sources prepared about the life of Abu Nuaym were searched, the programs in the interactive environment also contributed greatly us to reach to the parables that are our subject of study. Brief explanations of the issues deemed necessary in the context of a better and more accurate understanding of the parables were also tried to be included in the article.

Anahtar Kelimeler

Abu Nuaym al-Isfahani,, Hilyatu'l-Awliya,, Parable,, Isfahan,, Believer,

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009. Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. 4 Cilt. Nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1405/1985. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b İsmâîl b İbrâhîm Cu’fî. Sahîhü’l-Buhari. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2002. Çetiner, Bedrettin. “Mesel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/299-301. Ankara: TDV Yayınları, 2004. Dönmez, Mustafa. “Ebû Nuaym ve et-Tıbbu’n-Nebevî İsimli Eseri Üzerine”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (Ocak 2007): 321-350. Durmuş, İsmail. “Mesel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/293-297. Ankara: TDV Yayınları, 2009. Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah b. Ahmed b. İshak b. Musa b. Mihrân el-İsfahânî. Hilyetü’l-evliyâ. 10 Cilt. Mısır: Matbaatu’s-Saâde, 1974. İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Vefeyâtu’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. thk: İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sakâfe, 1388/1968. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1994. İsfahânî, Ebû Nuaym el-Hilyetu’l-evliya. çev. Hüseyin Yıldız-Hasan Yıldız. 10 Cilt. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2015. İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Ḳurʾân. Dımaşk: Daru’ş-Şamiyye, 1413/1992. Kandemir, Yaşar. “Mesel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/297-299. Ankara: TDV Yayınları, 2004. Keskin, Yusuf Ziya. Ebû Nu’aym el-İsfahânî. İstanbul: Beyan Yayınları, 2003. Kızılkaya, Yakup. “Arap Di̇li̇nde Meseli̇n Darbı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 42 (Aralık 2014), 281-296. Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 Cilt. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: Dâruİhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1374/1954. Türer, Osman. “Ebû Nuaym el-İsfahânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/201-204. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. Türer, Osman. “Hilyetü’l-Evliyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.18/51-52. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. Tobay, Ahmet. “Ebû Nu’aym el-İsfahânî Hayatı Ve Eserleri̇”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11-12 (1997), 81-97. Yavuz,Yusuf Şevki, “Delâi̇lü’n-Nübüvve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/115-117. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. Zebîdî, Murtaza Muhammed b. Muhammed. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaatu Hukûmeti Kuveyt, 1975. Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezkiratu’l-huffâz. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.