An Essay on Carpet in The Crusades

Yıl 2022, Sayı: 40, 423 - 440, 31.12.2022

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.31591/istem.1226226

Öz

The Crusades, which continued in Syria, Palestine and Egypt, continued with different characteristics, especially after 1291, with the new master of Anatolian geography, the Ottomans. In this process, while hostilities and wars were fought between the East and the West, on the other hand, a culture and civilization transfer to Europe began to be realized through valuable products such as carpets. The carpets that adorned the houses and different places of the Crusader lords in Syria also gave them one of the answers to what they had achieved in the East. The carpet mirrored many events, from a Crusader wedding in Sur to the palace of the Crusader lord in Beirut, and contributed to the understanding of the real reasons for the expeditions. Some events on the carpet, especially in the relations of Byzantium with the Crusaders of Antakya and the Turks in Anatolia, revealed a different face of the expeditions. Afterwards, the details about the carpet in the relations of the Ottomans with the Byzantine monarchs and emperors also revealed how a state was founded and rose. On the other hand, the economic wars waged by the Safavids in Iran, who sought alliances with the Venetians and the Portuguese, added a new dimension to the campaigns and explained which fronts the Crusades spread to

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Crusades, Carpet, Interaction, Civilization

Haçlı Seferlerinde Halı Üzerine Bir Deneme

Öz

Suriye, Filistin ve Mısır coğrafyasında sürüp giden Haçlı seferleri, özellikle 1291’den sonra Anadolu coğrafyasının yeni efendisi Osmanlılar ile farklı safhalarla devam etmiştir. Bu süreç içerisinde, Doğu ile Batı arasında bir taraftan düşmanlıklar üretilip savaşlar yapılırken, diğer taraftan da halı gibi değerli ürünler kanalıyla Avrupa’ya bir kültür ve medeniyet transferi gerçekleştirilmeye başlamıştır. Suriye’deki Haçlı lordlarının evlerini ve farklı mekânlarını süsleyen halılar, onlara aynı zamanda Doğu’da neler elde ettiklerinin de cevaplarından birisini vermiştir. Halı, Sûr’da yapılan bir Haçlı düğününden, Beyrut’taki Haçlı senyörünün sarayına kadar pek çok olaya ayna tutmuş ve seferlerin gerçek nedenlerinin anlaşılmasına katkı sağlamıştır. Bizans’ın özellikle Antakya Haçlıları ve Anadolu’daki Türklerle olan ilişkilerinde de halı üzerinden yaşanan bazı olaylar, seferlerin farklı bir çehresini ortaya koymuştur. Daha sonra Osmanlıların Bizans tekfurları ve imparatorları ile olan ilişkilerinde halının söz konusu edildiği detaylar, bir devletin nasıl kurulup yükseldiğini de gözler önüne sermiştir. Öte yandan Venedikliler ve Portekizlilerle ittifak arayışına giren İran’daki Safevîlerin halı üzerinden yürüttükleri iktisadî savaşlar ise seferlere yeni bir boyut kazandırmış, Haçlı seferlerinin hangi cephelere yayıldığını farklı bir cepheden ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Haçlı Seferleri, Halı, Etkileşim, Medeniyet

Kaynakça

• Abu’l-Farac, Gregory. Abu’l-Farac Târihi. çev. Ö. Rıza Doğrul. Ankara: TTK Yayınları, 1950.
• Ahmed Ramazan Ahmed. er-Rihle ve’r-rahhâletü’l-müslimîn. Cidde: Dârü’l-beyâni’l-Arabî, ts.
• Ahmet Eflâkî. Menâkıbu’l-Arifîn. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973.
• Albert of Aachen. Historia Ierosolimitane, History of the Journey to Jerusalem. çev. Susan B. Edgington. Farnham: Ashgate Publishing, 2013.
• Anna Komnena. Alexiad Malazgirt’in Sonrası. çev. Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1996.
• Anonim. Tarih-i Al-i Selçuk. çev. F. Nafiz Uzluk. Ankara: Uzluk Yayınevi, 1952.
• Asbridge, Thomas. Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Aslanapa, Oktay. Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: Eren Yayınları, 1987.
• Aşıkpaşazade. Osmanoğlulları'nın Tarihi. nşr. Yekta Saraç-Kemal Yavuz. İstanbul: K Yayınları, 2003.
• Avcı, Casim. “Kabile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/30-32. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Belâzurî. Ensâbu’l-Eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1959.
• Bozkurt, Nebi. “Halı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/251-262. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Braudel, Fernand. Akdeniz ve Akdeniz Dünyası. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1989.
• Budagova, S. Nahçıvan Diyarının Tarihi Coğrafyası. Bakü: y. y., 1995.
• Burnaby, Frederick. Küçük Asya Seyahatnamesi: Anadolu'da Bir İngiliz Subayı. çev. Meral Gaspıralı. İstanbul: Sabah Kitapları Yayınevi, 1988.
• Cahen, Claude. Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. çev. Mustafa Daş. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2010.
• Darkot, Besim. “Denizli”. İslam Ansiklopedisi. 3/529. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Darkot, Besim. “Gördes”. İslam Ansiklopedisi. 4/815. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Dimand, M. S. “Studies in Islamic Ornament: I. Some Aspects of Omaiyad and Early Abbāsid Ornament’”. Art Islamica, 4 (1937), 293-337.
• Ebû Şâme. er-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn en-Nûriyye ve’s-Salâhiyye. thk. İbrahim Zeybek. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
• Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: Matbaatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, ts.
• Ebü’l-Fidâ. el-Yevâkît ve’d-Darb fî Târih-i Haleb. b. y.: y. y., ts.
• Ebü’l-Fidâ. Tavvimü’l-Büldân. çev. Abdulmuhammed Ayeti. Tahran: y. y., 1349.
• Ernoul. Ernoul Kroniği, Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Ahmet Deniz Altunbaş. İstanbul: Kronik Kitap, 2019.
• Ettinghausen, R. “Halı”. İslam Ansiklopedisi. 5/130. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Fleet, Kate. “Türk Ekonomisi, 1071-1453”. Türkiye Tarihi, Bizans’tan Türkiye’ye. ed. Kate Fleet. çev. Ali Özdamar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
• Frenkel, Yehoshua. “The Quran Versus the Cross in the Wake of the Crusade: The Social Function of Dreams and Symbols in Encounter and Conflict, Damascus, July 1148)”, QSA, 20-21 (2002-2003).
• Fulcherius Carnotensis. Fulcher of Chartres, A History of the Expedition to Jerusalem 1095-1127. çev. F. Rita Ryan. Konoxville: University of Tennessee Press, 1969.
• Gordlevski, V. A. Anadolu Selçuklu Devleti. çev. Azer Yaran. Ankara: Onur Yayınları, 1988.
• Gökbilgin, M. Tayyib. “Nasûh Paşa”. İslam Ansiklopedisi. 9/121-127. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Halife b. Hayyât. Târîhu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1397.
• Hammer, J. Von. Devlet-i Osmâniyye Târihi. çev. Mehmed Atâ. İstanbul: İstanbul Matbaa-i Amire, 1947.
• Heyd, William. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. çev. E. Ziya Karal. Ankara: TTK Yayınları, 2000.
• Houben, Hubert. “Adelaide ‘del Vasto’ nella storia del Regno di Sicilia”. Bianca Lancia D’Agliano: Fra il Piemonte e il Regno di Sicilia. 121-145. ed. R. Bordone. Alessandria: Dell’Orso, 1992.
• Huart, Cl. “Aksaray”. İslam Ansiklopedisi. 1/274. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• İbn Abdilber el-Kurtubî. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1412/1992.
• İbn Arabşah. Acâibu’l-Makdûr fî Nevâib-i Timur, (Bozkırdan Gelen Belâ). çev. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2012.
• İbn Asâkir. Tarîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Battûta. İbn Battûta Seyahatnâmesi. çev. A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
• İbn Bibi. el-Evâmiru’l-Alâiyye: Selçuknâme. çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996.
• İbn Cübeyr. Endülüs’ten Kutsal Topraklara. çev. İsmail Güler. İstanbul: Selenge Yayınları, 2003.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. thk. Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1415.
• İbn Haldun. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Âsirihim min Zevi’ş-Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1900-1904.
• İbn Kesir. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Ahmed Abdülvehhâb Fetîh. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1413/1992.
• İbn Sâ’d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Şeddâd, İzzeddin. Baypars Tarihi. çev. M. Şerefüddin Yaltkaya. İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
• İbn Şeddâd. el-A’lâku’l-Hatîre fî Zikri Ümerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîre. by.: yy., ts.
• İbn Tağrîberdî. en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısr ve’l-Kahire. nşr: M. Hüseyin Şemseddin. Beyrut: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1992.
• İbn Vâsıl. Müferrücü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl vd. Kahire: el-Matbaatu’l-Emîriyye, 1377/1957.
• İbnü’l-Adîm. Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. by: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Cevzî. el-Muntazam fî Tarihi’l-Mülûk ve’l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Ezrâk. Meyyâfârikîn ve Âmid Tarihi. çev. Ahmet Savran. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1992.
• İnalcık, Halil. “Osman I”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/443-453. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Jacoby, David. "Conrad, Marquis of Montferrat, and the kingdom of Jerusalem (1187-92)". Dai Feudi Monferrini e dal Piemonte ai Nuovi Mondi Oltre gli Ocean. 187-238. ed. Laura Bolletto. İskenderiye: Accademia degli Immobili, 1993.
• Jacoby, David. “Economy of the Levant”. Crusades an Ancyclopedia. 374-377. ed. Alan V. Murray. California: Santa Barbara, 2006.
• Jean de Joinville. Bir Haçlının Hatıraları. çev. Cüneyt Kanat. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2014.
• Johannes Kantakuzenos. Geschichte. çev. G. Fatouros-T. Krischer. Stuttgart: y. y., 1986.
• Kalkaşendî. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- Ilmiyye, ts.
• Kırzıoğlu, N. Görgünay. Altay’lardan Tuna Boyu’na Türk Dünyası’nda Ortak Motifler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Köymen, M. Altay. Alp Arslan ve Zamanı. 2/353-354. İstanbul: MEB Basımevi, 1972.
• Lane-Pool, Stanley. Saladin and the Fall of the Jerusalem. London: Independently Published, 1898.
• Lucas, Leopold. Geschichte der Stadt Tyrus zur Zeit der Kreuzzüge. Marburg: Hamel, 1895.
• Makrizî. İttiazu’l-Hunefâ bi Ahbâri’l-Eimmeti’l-Fâtımiyyîn el-Hulefâ. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl. Kahire: el-Meclisü’l-A’lâ li Şuûni’l-İslâmiyye, ts.
• Mattock, J. N. “The Travel Writings of Ibn Jubair and Ibn Batûta”. Glasgow University Oriental Society Transactions, 21 (Hertford: Walpole, 1965-66), 35-47.
• Mayer, Hans Eberhard. “Ibelin versus Ibelin: The Struggle for the Regency of Jerusalem, 1253–1258”. Proceedings of the American Philosophical Society, 122 (1978), 25-57.
• Mayer, Hans Eberhard. “On the Beginnings of the Commune of Tyre”. Traditio 94 (1968), 160-189.
• Montefiore, Simon Sebag. Kudüs Bir Şehrin Biyografisi. çev. Cem Demirkan. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2016.
• Muhammedoğlu, Aliyev Salih. “Erdebil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/276-277. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Murray, Alan V. “Adelaide del Vasto (d. 1118)”. Crusades an Ancyclopedia. 15. ed. Alan V. Murray. California: Santa Barbara, 2006.
• Nâsır-ı Hüsrev. Sefername. çev. Abdülvehap Tarzi. İstanbul: MEB Yayınları, 1967.
• Nicholson, Robert L. Tancred: A Study of His Career and Work in Their Relation to the First Crusade and the Establishment of the Latin States in Syria and Palestine. Chicago: University of Chicago Press, 1940.
• Niketas Khoniates. Historia, Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 1995.
• Nüveyrî. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâik, 1423.
• P. M. Holt. Haçlılar Çağı, 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Pachymeres, Georges. Bizanslı Gözüyle Türkler. çev. İlcan Bihter Barlas. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2009.
• Roemer H. R., “The Safavid Period, Abbas I”. The Cambridge History of Iran. 5/262-278. Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
• Rossi, E. “Importansa dell’inedita grammatica turca di Pietro Della Valle”. Atti del XIX. Congresso Internazionale degli Orientalisti. 202-209. Roma: y. y., 1938.
• Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Basımevi, 1986.
• Sakaoğlu, Necdet. Bu Mülkün Kadın Sultanları. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• Seyyid Muhammed es-Seyyid. “Mısır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/563-569. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yân. thk. Muhammed Berekât vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Streck, M. “Bender-Abbas”. İslam Ansiklopedisi. 2/516. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Süryani Mikhail. Süryânî Patrik Mihail’in Vakayinâmesi. çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: TTK Kütüphanesi Tercümeler Kısmı, 1944.
• Şerefüddin Ali Yezdî. Emîr Timur, Zafernâme. çev. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2012.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Turâs 1387.
• Tekindağ, Şehabeddin. “Yeni Kaynak ve Vesîkaların Işığı Altında Yavuz Sultan Selim’in İran Seferi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 17/22 (1968), 49-78.
• Tural, S. İlmek’e Yansıyan Şiir: Halı-Kilim. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yardım Vakfı Yayını,1999.
• Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1993.
• Urfalı Mateos. Urfalı Mateos Vekayi-nâmesî (952-1136) ve Papaz Grîgor’un Zeyli (1136-1162). çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: TTK Basımevi, 2000.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: TTK Yayınları, 1982.
• Üsâme b. Münkız. Kitâbü’l-İ’tibâr, İbn Münkız Haçlılara Karşı. çev. Selahaddin Hacıoğlu. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları, 2006.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed. el-Meğâzî. thk. Marsden Jones. Beyrut: Dâru’l-A’lemî, 1409/1989.
• Wallach, Janet. Çöl Kraliçesi. çev. Püren Özgören. İstanbul: Can Yayınları, 2016.
• Wieruszowski, Helene. “The Norman Kingdom of Sicily and the Crusades”. A History of the Crusades. 2/3-42. ed. Kenneth M. Setton. Madison: University of Wisconsin Press, 1969-1989.
• William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey. New York: Colombia Universty Press, 1943.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. thk. Ferîd Abdülazîz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1410/1990.
• Zehebî. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b. y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.