Unutulmuş Bir Şair: Reşid Fâni

Yıl 2023, Sayı: 41, 159 - 184, 30.06.2023

Şevket Enes Samancıoğlu

https://doi.org/10.31591/istem.1280928

Öz

1877 yılında dünyaya gelen Reşid Bey, Mülkiye Mektebi mezunlarındandır. Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş döneminde kaymakam olarak görev yapmış şair bir devlet adamıdır. Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında, Türk halkının çekmiş olduğu sıkıntılara ve göstermiş olduğu sayısız kahramanlıklara şahit olmuştur. Çevresi tarafından şair kişiliğiyle tanınan Reşid Bey’in hem divan edebiyatı hem de yeni Türk edebiyatı nazım şekillerini kullanarak yazmış olduğu manzumeleri bulunmaktadır. Edebiyat tarihimizde unutulmuş isimlerden biri olan Reşid Fânî’nin ismi, son dönemde yazılmış biyografik kaynaklarda ve şuara tezkirelerinde geçmemektedir. Çocuk yaşlarından itibaren şiir yazmaya başlamış, yazmış olduğu şiirler bazı gazete ve dergilerde yayımlanmıştır. Bu gazete ve dergilerde “yüksek şair” ya da “Türk şairi” şeklinde nitelendirilir. Şahsi kütüphanemizde, satın alma yoluyla elde ettiğimiz, Reşid Fânî’ye ait üç adet yazma şiir kitabı bulunmaktadır. Şu ana kadar hakkında hiçbir araştırma ve incelemenin yapılmadığı Reşid Fânî’nin kronolojik hayatı, elimizde bulunan şiirlerinde okuyucuya aktardığı notlardan, şiirlerinin satır aralarında geçen ifadelerden, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nde yer alan arşiv belgelerinden ve yaşadığı dönemde yayımlanan gazete haberlerinden yola çıkarak oluşturulmuştur. Bu çalışmanın amacı, aradan geçen yüz yıla rağmen adı unutulmuş, şiirleri kapak arasında kalmış bir şairin edebiyat dünyasına tanıtılması ve yeniden gün yüzüne çıkarılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı., Yeni Türk Edebiyatı, Reşid Fâni, Fâni Çiçekler, Şiir

A Forgotten Poet: Reshid Fâni

Öz

Born in 1877, Reshid Fânî is a graduate of the Mülkiye School. He is a poet statesman who served as a district governor in the late Ottoman Empire and the establishment period of the Republic of Türkiye. During the First World War and the War of Independence, he witnessed the hardships suffered by the Turkish people and the countless heroism they showed. Recognized as a poet by his circle, Reshid Bey wrote verses using both divan literature and new Turkish literature verse forms. The name of Reshid Fânî, one of the forgotten names in our literary history, is not mentioned in recent biographical sources and poet's tezkires. He started writing poetry as a child and his poems were published in some newspapers and magazines. In these newspapers and magazines, he was described as "high poet" or "Turkish poet". In our personal library, there are three manuscript poetry books belonging to Reshid Fânî, which we obtained through purchase. The chronological life of Reshid Fânî, about whom no research and analysis has been done so far, has been created based on the notes he conveyed to the reader in his poems, the expressions between the lines of his poems, archival documents in the Rresidency of The Republic of Türkiye Directorate of State Archives and newspaper news published during his lifetime. The aim of this study is to introduce a poet whose name has been forgotten and whose poems have remained between the covers despite the hundred years that have passed, to the world of literature and to bring them to light again.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, New Turkish Literature, Reshid Fâni, Fâni Flowers, Poetry

Kaynakça

• Albayrak, Hüseyin. Dünden Bugüne Trabzon Basını (Trabzon, Batum, Gümüşhane, Rize, Giresun, Ordu ve Samsun Basını). 4 Cilt. Ankara: Trabzon İli ve ilçeleri Eğitim Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı, 2010.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Babıali Evrak Odası Evrakı [BEO]. No. 4278, Gömlek No. 320784.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Babıali Evrak Odası Evrakı [BEO]. No. 4396, Gömlek No. 329695.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Babıali Evrak Odası Evrakı [BEO]. No. 4567, Gömlek No. 342512.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Bakanlıklar Arası Tayin Daire Başkanlığı [30-11-1-0]. No. 17-40-8, Gömlek No. 6.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Bakanlıklar Arası Tayin Daire Başkanlığı [30-11-1-0]. No. 37-38-6, Gömlek No. 3.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı [DH.İ.UM.EK]. No. 50, Gömlek No. 90.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi [DH.MKT.]. No. 205-8, Gömlek No. 4.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi [DH.MKT.]. No. 1208 Gömlek No. 44.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri [DH.SAİD.d]. No. 92, Gömlek No. 331.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri [DH.SAİD.d]. No. 18, Gömlek No. 413.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri [İ.DH.]. No. 1166, Gömlek No. 91142.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi Belgeleri [DH.ŞFR.]. No. 333, Gömlek No. 5.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi Belgeleri [DH.ŞFR.]. No. 331, Gömlek No. 131.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi Belgeleri [DH.ŞFR.]. No. 72, Gömlek No. 175.
• (BOA), Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu [DH.TMIK.S.]. No. 40, Gömlek No. 18.
• Cansız, Demet. Halk Yolu Mecmuası (1923-1927). 2 Cilt. Çankırı Belediyesi Yayınları, 2014.
• Çankaya, Ali. Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı). 8 Cilt. Ankara: Mars Matbaası, 1968.
• Çankırı Gazetesi. “Tayin” (03 Nisan 1928), 1.
• Çankırı Gazetesi. “Tayin” (17 Haziran 1930), 1.
• Çankırı Gazetesi. “Vilayet Haberleri-Şâir Reşîd Fânî Bey” (05 Haziran 1928), 1.
• Ergin, Veysel. “Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Türk Basınınında Kuzeyden Parlayan Bir Yıldız: Sinop Gazetesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları 38 (09 Aralık 2015), 83-142.
• Ergi n, Veysel. “Sinop’ta Cumhuriyet Devri Ku ltu r Hayatını Yansıtan Bir Ayna: Edebı Sütunlar”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 1/2 (01 Aralık 2015), 268-303.
• Erol, Salih. “Osmanlı Döneminde Yenişehir Kaymakamları (ve 1890 Yılında Atanmış Bir Kaymakamın Biyografisi)”. Yenişehir Gazetesi (Ocak 2013), 11,12.
• Gençaslan, Yeliz. İzler Mecmuası Üzerine Bir İnceleme, Açıklamalı Dizin ve Seçilmiş Metinler. Giresun: Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Güdek, Orhan. Halka Doğru Dergisi, Tahlili Fihrist, İnceleme, Seçme Metinler. İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Gultekin, Sabahattin. “1928’de Yayımlanan Bir Taşra Dergisi: ‘Irmak’ U zerine”. Gazi Türkiyat 1/11 (01 Eylül 2012), 179-199.
• Kıroğlu, Fatma Füsun. Mütâreke Devri Türk Basınında Millî Iztırâb ve Millî Mücâdele ile İlgili Şiirler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1992.
• Reşîd Fânî. Fânî Çiçekler, 1327.
• Reşîd Fânî. “Sevgili Ankara’ya Hitâbelerim”. Halk Yolu 59 (01 Şubat 1926), 911-912.
• Reşîd Fânî. Türk Güneşi, Türk’ün Eşi, 1928.
• Vassaf, Osmanzâde Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz. 5 Cilt. İstanbul: Kitabevi, 2015.
• Yekbaş, Hakan. “Receb Vahyî ve ‘Leyle-İ Regâ’ib’ Adlı Regâibiyyesi”. Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi 4/17 (2011), 204-224.
• Yiğitbaş, Maksut - Özdemir, Hüseyin. “Türkçü Bir Dergi: Halka Doğru ve Şiir Dünyası”. Edebî Eleştiri Dergisi Takvîm-i Vekâyi’den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat Özel Sayısı (15 Aralık 2021), 249-263.