Emîru’l-müslimîn Ali b. Yusuf b. Taşfîn’in (1106-1143) Endülüs Siyaseti

Yıl 2023, Sayı: 42, 1 - 16, 31.12.2023

Lütfi Şeyban

https://doi.org/10.31591/istem.1324915

Öz

Emevîler döneminde Müslümanlar tarafından fethedilen İspanya, İslami yönetim altında yaklaşık sekiz asırlık bir tarihi sürece tanıklık etmiştir. Bu süreçte Endülüs olarak anılan ülke beş siyasi safhaya ev sahipliği yapmıştır. Bunlar sırasıyla Fetih ve Valiler, Endülüs Emevîleri, Mülûkü’t-tavâif, Mağribîler (Murâbıtlar ve Muvahhidler) ve son olarak Nasrîler Dönemidir. Mağribîlerin ilk hanedanı olan Murâbıtlar’ın lideri Yusuf b. Taşfîn Endülüs’ü kendi ülkesine kattıktan sonra tahtını oğlu Ali b. Yusuf’a bıraktı. O da babası gibi, artık kendi ülkesinin büyük bir eyaleti konumundaki Endülüs’ün hem idaresini hem savunmasını aynı anda yürütmeye çalıştı. Bu makale, Ali’nin başşehir Marakeş’ten devleti yönetmedeki siyaset tarzı, başarısı ve başarısızlıklarına bağlı olarak Endülüs’ü yönetme ve savunma siyasetinin hem uygulamalarını hem bu uygulamanın sonuçlarını kapsamaktadır. Makalenin amacı, Ali b. Yusuf’un siyasi stratejilerinin başarısını veya başarısızlığını anlamak için, bu stratejilerin nedenlerini ve sonuçlarını incelemek; genel olarak Murâbıtlar’ın ve özel olarak bu dönemin, Endülüslüler üzerindeki siyasi ve sosyal etkilerini araştırmak ve değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Endülüs, İspanya, Murâbıtlar, Ali b. Yusuf, yönetim

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Emîru'l-Muslimîn Ali b. Yusuf b. Tashfin's (1106-1143) Al-Andalus Politics

Öz

During the Umayyad period, Spain was conquered by Muslims and underwent roughly eight centuries of Islamic rule. This period, known as al-Andalus, saw five distinct political phases: Conquest and Governors, Andalusian Umayyads, Mulūk Al-Ṭawā'if, Moors (Almoravids and Almohads), and finally the Nasrids. Under the leadership of Yusuf, the Almoravids annexed al-Andalus and passed the throne to his son, Ali. Like his father, Ali sought to manage both the administration and defense of al-Andalus, which had become a significant province of their country. This article delves into the practices and outcomes of Ali's policies in governing and protecting al-Andalus, examining his political style and measuring his success and failures from the capital Marrakech. Additionally, it aims to investigate and evaluate the causes and consequences of Ali's policies, as well as analyze the political and social effects of the Almoravids and Ali's Andalusian period more broadly. Keywords: Al-Andalus, Spain, Almoravides, Ali b. Yusuf, administration.

Anahtar Kelimeler

Al-Andalus, Spain, Almoravides, Ali b. Yusuf, administration

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Dabbî, Ahmed b. Yahyâ (ö. 599/1203). Buğyetü’l-mültemis fî târîhi ricâli ehli’l-Endelüs. ed. İdâretü ihyâi’t-türâs. Kahire: Dâru’l-kâtibi’l-Arabî, 1967.
• Ebü’l-Fidâ’, el-Melikü’l-Müeyyed İmâdüddîn İsmâîl b. Alî b. Mahmûd el-Eyyûbî (ö. 732/1331). el-Muhtasar fî ahbâri’l- beşer. ed. Mahmud Deyyûb, 1-2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• el-Hulelü’l-mevşiyye fî zikri’l-ahbâri’l-Merrâküşiyye. ed. Süheyl Zekkâr-Abdülkâdir Zimâme. Rabat: Dâru’r-Reşâdi’l- hadîse, 1979.
• Himyerî, Muhammed b. Abdülmü’min (ö. 727/1327). er-Ravdu’l-mi’târ fî haberi’l-aktâr. ed. İhsan Abbâs. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1984.
• İbn Dihye el-Kelbî, Mecdüddin Ömer İbnü’l-Hasen el-Belensî ed-Dânî (ö. 633/1235). el-Mutrib fî eş’âri ehli’l-Mağrib. ed. İbrahim el-Ebyârî vd. Kâhire: Matbaatü’l-emîriyye, 1993.
• İbn Ebû Zer’, Ebû’l-Hasan Ali (ö. 741/1340). Enîsü’l-mutrib bi-ravdı’l-kırtâs fî ahbâri mülûki’l-Mağrib ve târîhi Medîneti Fâs. ed. G. Johann Tornberg. Rabat: Dâru’l-el-Mansûr, 1973.
• İbn Haldûn, Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed (ö. 808/1406). Kitâbü’l-iber ve dîvânü’l-mübtede’i ve’l- haber fî târîhi’l-Arab ve’l-Berber ve men âserahüm min zevî’ş-şe’ni’l-ekber. 6 Cilt, Beyrut: Dâru’l-fikr, 1979.
• İbn Hallikân, Şemsüddin Ahmed b. Muhammed (ö. 681/1282). Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâ’ü ebnâi’z-zamân mimmâ sebete bi’n-nakli evi’s-semâ’ ev esbetehü’l-’ayân. ed. İhsan Abbâs, 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1978.
• İbn İzârî, Ahmed b. Muhammed Merrâküşî (ö. 695/1295). el-Beyânü’l-muğrib fî ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib. 3 Cilt, ed. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1983.
• İbnü’l-Kattân el-Merâküşî, Ebû Muhammed Hasan b. Ali (VII./XII. asır ortaları). Nuzumü’l-Cümân li’tertîbi mâ selefe min ahbâri’z-zamân. ed. Mahmûd Ali Mekkî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslami, 1990.
• İbnü’l-Ebbâr, Muhammed b. Abdullah (ö. 658/1260). el-Hulletü’s-Siyerâ. 1 Cilt. ed. Huseyn Mûnis. Kâhire: Dâru’l- maârif, 1985.
• İbnü’l-Ebbâr, Muhammed b. Abdullah (ö. 658/1260). el-Mu’cem fî ashâbi’l-Kâdî İmâm Ebî Ali Sadefî. Kahire: Dâru’l- kâtibi’l-Arabî, 1967.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddîn Ebû’l-Hasan Alî eş-Şeybânî (ö. 630/1233). el-Kâmil fî’t-târîh. 10-12 Cilt. Brill 1967’den. Beyrut: Dâru Sâdır, 1979-1982.
• İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin Muhammed b. Abdullah Gırnâtî (ö. 776/1374). el-İhâta fî ahbâri Gırnâta. ed. M. Abdullah İnân. 1 Cilt. Kâhire: Dâru’l-mekşûf, 1973.
• İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin Muhammed b. Abdullah Gırnâtî (ö. 776/1374). A’mâlü’l-a’lâm fîmen bûyia kable’l-ihtilâm min mülûki’l-İslam. ed. E. Levi-Provençal. Beyrut: Dâru’l-mekşûf, 1956.
• Makkarî, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Muhammed Tilemsânî (ö. 1041/1631). Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelüsi’r-ratîb ve zikru vezîrihâ Lisâniddîn İbni’l-Hatîb. ed. Yusuf M. Bukâî. 1-2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• Resâil ve Makâmât Endelüsiyye. ed. Fevzi Sâid Îsâ. İskenderiye: Menşe’etü’l-Maârif, 1989.
• Şerîf el-İdrîsî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Abdillâh es-Sıkıllî (ö. 560/1165). Nüzhetü’l-müştâk fî İhtirâkı’l-âfâk. 1 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1989.
• B. Tetkik Eserler
• Aschbach, Joseph. Târîhu’l-Endelüs fî ahdi’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn. çev. M. Abdullah İnân. 1-2 Cilt, Kahire: Lecnetü’t-Te’lîf ve’t-Terceme, 1940.
• Berger, Maurits A Brief History of Islam in Europe: Thirteen Centuries of Creed, Conflict and Coexistence. Leiden: Leiden University Press, 2014.
• Codera, Francisco. Decadencia y Desaparicion de los Almoravides en Espana. Zaragoza: Tip. de Comas Hermanos, 1899.
• El Hour, Rachid. “The Andalusian Qāḍī in the Almoravid Period: Political and Judicial Authority”. Studia Islamica. 90 (2000), 67-83.
• Fiero, Maribel. “Christian Success and Muslim Fear in Andalusî Writings during the Almoravid and Almohad Periods”. Dhimmis and Others: Jews and Christians and the World of Classical Islam. ed. U. Rubin-D.J. Wasserstein. 155-178. Winona Lake: Eisenbrauns, 1997.
• García-Sanjuán, Alejandro. “Jews and Christians in Almoravid Seville as Portrayed by the Islamic Jurist Ibn ʿAbdūn”. Medieval Encounters. 14 (2008), 78-98.
• Haccî, Abdurrahman Ali. et-Târîhu’l-Endelüsî mine’l-fethi’l-İslamî hattâ sukûti Gırnata. Dımaşk: Dâru’l-kalem, 1997.
• İnân, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs-3/1: Asru’l-Murâbıtîn ve bidâyetü’d-Devleti’l- Muvahhidiyye. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1990.
• Kennedy, Hugh. Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Andalus. New York: Routledge, 2014.
• Lagardère, Vincent. “Communautés mozarabes et pouvoir almoravide en 519 H/1125 en Andalus”. Studia Islamica. 67 (1988), 99-119.
• Levi-Provençal, E. “Taşfîn”, İslam Ansiklopedisi. 12-2/38. Ankara: MEB Yayınları. Lourie, Elena. “A Society Organized for War: Medieval Spain”. Past and Present. 35 (Aralık 1966), 54-76.
• Messier, Ronald A. The Almoravids and the Meanings of Jihad. Santa Barbara: Praeger, 2010.
• Miranda, A. Huici. Las Grandes Batallas de la Reconquista durante las Invasiones Africanas. Madrid: Institoto de Estudios Africanos, 1956.
• Miranda, A. Huici. “İber Yarımadası ve Sicilya”. çev. Kasım Turhan-Ufuk Uyan. İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti. 3/311-361. İstanbul: Kitabevi, 1997.
• Mûnis, Hüseyin. “Sağru’l-a’lâ Endelüsî fî asri’l-Murâbıtîn”. Mecelletü külliyeti’l-âdâb 11/2 (Aralık 1949), 91-143.
• Nasrullah, Sa’dûn. Târîhu’l-Arabi’s-siyâsî fî’-Endelüs. Beyrut: Dâru’n-nehdati’l-Arabiyye, 1998.
• Powers, James F. A Society Organized for War: The Iberian Municipal Militias in the Central Middle Ages 1000-1284. Berkeley: University of California Press, 1988.
• Şeyban, Lütfi. Endülüs Cihat Reconquista Convivencia. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
• Watt, W. Mongomery. Fî târîhi İsbanya İslâmiyye. çev. M. Rıza Mısrî. Beyrut: Şeriketü’l-matbûât, 1994.