Evaluation of Producer and Performer Opinions on the Effect of Bağlama Production Dynamics on Performance Practices

Yıl 2024, Sayı: 43, 217 - 244, 30.06.2024

Ali Kerem Apaydın

https://doi.org/10.31591/istem.1459626

Öz

Bağlama has been the most widely used instrument of Turkish folk music from past to present and has been used in many musical genres that differ from its musical belonging. In parallel with this expansion in the field of performance, a number of innovations have occurred in both playing and production techniques. These innovations in both disciplines have led the producers to make a bağlama suitable for the needs of the era and the performers, and the performers to have a bağlama in line with their performance practices and expectations. In this respect, bağlama production and performance have been a subject that performers and producers are closely interested in as two disciplines that are in elbow contact with each other and need to be handled holistically. Especially the richness of the repertoire of works performed by advanced performers and the degree of difficulty of these works have made the qualities of the bağlama used important.
The aim of this research, which is a qualitative case study, is to determine the qualities of a quality bağlama from the perspective of performers and producers and to reveal the variables affecting this, the effect of a quality bağlama on performance practices, the variables affecting the bağlama preferences of performers and the production techniques of producers. For this purpose, semi-structured interviews consisting of 4 open-ended questions were conducted with 11 master producers and 11 master performers who were determined by taking expert opinion. The data obtained from the interviews were categorized by applying descriptive analysis method and these categories were tabulated to reflect frequency and percentage information.
It was concluded that the participants expressed similar views on the quality of a quality context and the variables affecting its formation, as well as having contrasting views. It has been observed that the participants largely think similarly about the effect of a quality bağlama on their performance practices, but some participants have different approaches. It was determined that the preferences of the performers were shaped on the basis of their personal approaches and performance practices. However, it has been observed that while some producers take into account the performance practices in the bağlama making process, some producers adopt a standardized making technique. Based on the results obtained within the scope of the research, some recommendations are presented.

Anahtar Kelimeler

Baglama, Baglama Performance Practices, Organology, Instrument Making Techniques, Baglama Making Techniques

Bağlama Yapım Dinamiklerinin İcra Pratiklerine Etkisine Yönelik Yapımcı ve İcracı Görüşlerinin Değerlendirilmesi

Öz

Bağlama, geçmişten günümüze Türk halk müziğinin en yaygın kullanılan çalgısı olmuş ve müzikal aidiyetinden farklı olan birçok müzik türünde kullanılır hâle gelmiştir. İcra sahasında meydana gelen bu genişlemeye paralel olarak gerek çalım gerekse yapım tekniklerinde birtakım yenilikler meydana gelmiştir. Her iki disiplin özelinde meydana gelen bu yenilikler, yapımcıları çağın ve icracıların ihtiyaçlarına uygun bir bağlama yapmaya, icracıları da icra pratikleri ve beklentileri doğrultusunda bir bağlamaya sahip olmaya yönlendirmiştir. Bu hususta bağlama yapımı ve icrası, birbiriyle dirsek teması olan ve bütüncül ele alınması gereken iki disiplin olarak icracı ve yapımcıların yakından ilgilendikleri bir konu olmuştur. Özellikle ileri düzey icracıların icra ettikleri eser repertuvarının zenginliği ve bu eserlerin zorluk derecesi gibi durumlar, kullanılan bağlamanın niteliklerini önemli hâle getirmiştir.
Nitel bir durum çalışması olan bu araştırmanın amacı; icracı ve yapımcı gözünden kaliteli bir bağlamanın niteliklerini belirleyerek buna etki eden değişkenleri, kaliteli bir bağlamanın icra pratikleri üzerindeki etkisini, icracıların bağlama tercihlerini ve yapımcıların yapım tekniklerini etkileyen değişkenleri ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda uzman görüşü alınarak belirlenen 11 usta yapımcı ve 11 usta icracı ile 4 açık uçlu sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi uygulanarak kategorize edilmiş ve bu kategoriler frekans ve yüzde bilgilerini yansıtacak şekilde tablolaştırılmıştır.
Kaliteli bir bağlama niteliği ve oluşumunu etkileyen değişkenler konusunda katılımcıların benzer görüşler dile getirmelerinin yanı sıra zıt görüşlere de sahip oldukları sonucuna varılmıştır. Kaliteli bir bağlamanın icra pratikleri üzerindeki etkisine ilişkin katılımcıların büyük ölçüde benzer düşündükleri, ancak bazı katılımcıların farklı yaklaşımlar sergiledikleri görülmüştür. İcracıların bağlama tercihlerinin kişisel yaklaşımları ve icra pratikleri temelinde şekillendiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte icra pratiklerinin, bağlama yapım sürecinde bazı yapımcılar tarafından dikkate alınırken bazı yapımcıların standart bir yapım tekniği benimsedikleri görülmüştür. Araştırma kapsamında elde edilen sonuçlardan yola çıkarak öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bağlama, Bağlama İcra Pratikleri, Organoloji, Çalgı Yapım Teknikleri, Bağlama Yapım Teknikleri

Kaynakça

• Açın, Cafer. Enstrüman Bilimi (Organoloji). İstanbul: Yenidoğan Basımevi, 1994.
• Açın, Cafer. Bağlama Yapım Sanatı ve Sanatçıları. İstanbul: Emek Basımevi, 2000.
• Apaydın, Ali Kerem – Algı, Soner. “Bağlamada Eser Yorumlama Tekniklerinin İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 9/2 (2020), 1665-1683.
• Baş, Ercan. “Anadoluda Bir Luthier – ‘Ud Yapımcısı Güven Yetişkin Usta ile Söyleşi’”. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi 4/2 (2018), 55-65.
• Çiçekçioğlu, Ümit - Alaskan, Ali Maruf. “Bağlamada Eşik Yeri, Yüksekliği ve Kapak Montajı Üzerine Bir Öneri”. Eurasian Journal of Music and Dance 13 (2018), 133-146.
• Çiçekçioğlu, Ümit. “Bağlama Yapımında Kullanılan Yöntemler ve Yöntemlere Ait Hesaplamalar”. Yegah Musiki Dergisi 4/1 (2021), 58-71.
• Doğanyiğit, Satı vd. “Bağlama Yapımcılarının Bağlama Üretimine Yönelik Görüşleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/61 (2018), 467-478.
• Güler, Emirhan - Göktaş, Uğur. “Çeşitli Etkenler Sonucu Bağlamanın Yapısında Meydana Gelen Bozulmalar”. 11. Uluslararası Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Konferansı 10-12 Haziran 2022. ed. Abdulselam Arvas. 372-382. Antalya, 2022.
• İmik, Ünal - Haşhaş, Sinan. “Çalgı Kalitesinin Performans ve Başarıya Etkilerine Yönelik Görüşler ‘Bağlama Örneği’”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi 4/9 (2014), 59-68.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 30. Basım, 2016.
• Say, Ahmet. Müzik Ansiklopedisi 2. Cilt. Ankara: Başkent Yayınevi, 1992.
• Somakçı, Pınar. “Geleneksel Türk Müziği’ne Özgü Çalgıların Organolojik Gelişimi”. Konservatoryum, 3/1 (2016), 15-39.