Kapitalist Gelişim İçinde Samsun Köylüsü: Bir Alan Araştırmasının Gösterdikleri

Yıl 2021, Cilt: 71 Sayı: 1, 317 - 340, 16.07.2021

Ezgi Turmuş Binici

Öz

Küresel kapitalizmin etkisi dünya genelinde köylülüğü derinden etkilerken, Türkiye’de de bu süreç benzer bir şekilde köylülüğü giderek tasfiye koşullarına sürüklemektedir. Endüstriyel tarımla birlikte artan ekolojik problemler ve gıda sorunu gün geçtikçe daha görünür hale gelirken köylülük ve üretimi yeniden güncelliğini koruyan bir tartışma alanı yaratmaktadır. Türkiye’nin halâ görece sahip olduğu köylü nüfusu bu nedenle tartışmayı ülke açısından güncel tutmanın da önemine işaret etmektedir. Samsun ise bu tartışmanın yürütülebilmesi açısından sahip olduğu özelliklerle önemli bir örnek olarak karşımıza çıkıyor. Çalışma büyük köy nüfusu ve yüksek tarımsal potansiyeli ile Samsun köylüsünü ele alırken kapitalist dönüşüm içerisinde topraktan pazara artan bağımlılığın etkilerini köylerde yapılan alan araştırmasına dayanarak değerlendirmektedir. Köylülerle yapılan görüşmelerde mülkiyet, tarımsal destekleme, üretim, borçlanma, hane emeğindeki değişim, devlet-köylü ilişkisi üzerinden belirginleşen sorun alanları ortaya konmakta, köylülerin güncel durumuna ve algılarına dair bir değerlendirme yapılmaktadır. Samsun’da genel tablo zayıflayan tarımsal üretime işaret ederken, köy nüfusundaki dramatik düşüş ve göç, kentin geçmişten bugüne getirdiği tarımsal üretim özelliklerinin de değişimini göstermektedir. Çalışma tüm bu sorun alanları çerçevesinde uygulanan politikaların etkisini ve kapsayıcılığını tartışmaya açmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Köylülük, Tarım sorunu, Küresel kapitalizm

Peasantry in Samsun During the Development of Capitalism: The Results of a Field Study

Öz

The influence of global capitalism throughout the world has profoundly affected the peasantry. Accordingly, Turkey has experienced a transformation process in which peasant practices have eroded over time. While the ecological problems and the issues in food, which show an increase with industrialized agriculture, become more critical day by day, the issues of the peasantry and production generate current discussion. On the other hand, Samsun stands out as an important example in terms of its features that contribute to this disputation. This study deals with the peasants of Samsun where a large village population and high agricultural potential exist. It evaluates the effects of the increasing dependence of the peasantry on the market in the context of capitalist transformation from agriculture to industrialization, based on the field research conducted in the villages. In the interviews with the peasants, problematic subjects such as the issues of property, agricultural support, production, borrowing, change in household labor, the state-peasant relationship are revealed, and the current situation and perceptions of the peasants are evaluated. The first inference indicates the weakening agricultural production in Samsun. The dramatic decrease in the peasant population and migration also shows the change in the dynamics of agricultural production over time. This study aims to discuss the impact and inclusiveness of the policies implemented within the framework of all these problematic issues.

Anahtar Kelimeler

Peasantry, Agricultural problem, Global capitalism

Kaynakça

• Akduman, İ. (2019, 7 Mart). 300 milyon lira çöp mü olacak! Tarım arazisine yapılan lojistik köye iptal kararı. Sözcü, https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/50-milyon-euro-cop-mu-olacak-tarim-arazisine-yapilan-lojistik-koye-iptal-karari-3818107/. google scholar
• Altındeğer, M. (t.y.). Samsun Tarımı’na Analitik Yaklaşım (2000-2015). Samsun Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Samsun. google scholar
• Aydoğan, M. ve Yulafçı, A. (2013). Samsun İlindeki Tarımsal Üretici Örgütlerinin Yapısal Sorunlarının Belirlenmesi. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. google scholar
• Bernstein, H. (2014). Tarımsal Değişimin Sınıfsal Dinamikleri. Çev. Oya Köymen, Yordam Kitap, İstanbul. google scholar
• Ecevit, M. C. (1999). Kırsal Türkiye’nin Değişim Dinamikleri Gökçeağaç Köyü Monografisi. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. google scholar
• Erdoğan M. V. Ve Akar, M. (2008). Yitip Giden ‘Tütün’ ve Özelleşen ‘Tekel’. TMMOB Samsun Kent Sempozyumu, 130-139. google scholar
• Ertürk Keskin, N. ve Yaman, M. (2013). Türkiye’de Tütün Reji’den TEKEL’e TEKEL’den Bugüne. NotaBene Yayınları, Ankara. google scholar
• Gülçubuk, B. (2013). Türkiye Tarımının Ekonomi-Politik ve Sosyolojik Nitelikleri Açısından Arazi Toplulaştırmaları. GTHB-Türktarım Dergisi, Sayı:210, Mart-Nisan 2013, 16-21. google scholar
• Günaydın, G. (2010). Tarım ve Kırsallıkta Dönüşüm Politika Transferi Süreci AB ve Türkiye, Tan Yayınları, Ankara. google scholar
• Habertürk (2019, 15 Mayıs). 35 bin fındık üreticisine değerli tarım anlatıldı. https://www.haberturk. com/samsun-haberleri/69091582-35-bin-findik-ureticisine-degerli-tarim-anlatildi. google scholar
• Hekimoğlu, B. ve Altındeğer. M. (2006). AB Ortak Tarım Politikaları ve DTÖ Kararları-Bunların Ülke ve Bölge Tarımına Etkileri. T.C. Samsun Valiliği Tarım İl Müdürlüğü, https://samsun.tarimorman.gov. tr/Belgeler/Yayinlar/Tarimsal_strateji/AB_ortak_tarim_politikalari_ve_DTO_kararlari_bunlarin_ ulke_ve_bolge_tarimina_etkileri.pdf, Samsun. google scholar
• İpek, N. (1997). Canik Sancağı’nın Nüfusuna Dair Bir Değerlendirme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:10, Samsun. google scholar
• Kautsky, K. (1988). The Agrarian Question, Zwan Publications, London. google scholar
• Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2014). Bildiğimiz Tarımın Sonu Küresel İktidar ve Köylülük, İletişim Yayınları, İstanbul. google scholar
• Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA). (2015). Samsun İli Sosyal Analiz Raporu 2015, https://www. oka.org.tr/Documents/SAMSUN_SOSYAL_ANALIZ_RAPORU.pdf, Samsun. google scholar
• Önal, N. E. (2019). Tarımsal Ürün Fiyat Artışlarının Türkiye Tarımının Yapısal Sorunlarına Dair Gösterdikleri. Beykoz Akademi Dergisi, 62-74. google scholar
• Özışık, Ş. (2007). Samsun Köylerindeki Göç Hareketleri ve Sebepleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, Samsun. google scholar
• Özuğurlu, M. (2O13). Küçük Köylülüğe Sermaye Kapanı, NotaBene Yayınları, Ankara. google scholar
• Ploeg, J. D. (2019). Bir Kez Daha Köylü Üretim Tarzı Üzerine. (Ed. Tayfun Özkaya) , Başka Bir Köylülük Mümkün, Yeniinsan Yayınevi, İstanbul. google scholar
• Samsun Ticaret ve Sanayi Odası (STSO). (2016). Samsun İktisadi Rapor 2016, http://www.samsuntso. org.tr/yayinlar/iktisadi-rapor, Samsun. google scholar
• Sayılı M. ve Yulafçı A. (2015). Samsun İlinde Kırsal Göç Yaşanan Köylerin Genel Özellikleri ve Göçün Köyler Üzerindeki Etkileri. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:32, 403-426. google scholar
• T.C. Samsun İl Özel İdaresi. (2011). Samsun İli Tarım Master Planı. https://samsun.tarimorman.gov.tr/ Belgeler/Yayinlar/Tarimsal_strateji/masterplan_taslak%2025082011.pdf. google scholar
• T.C. Samsun Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. (2018). Samsun İli 2018 Yılı Çevre Durum Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/samsun_-cdr2018-20200117095833.pdf, Samsun. google scholar
• Uzun, A. Ve Demir, Y. (2016). Kentsel Saçaklanmanın Tarım Alanlarına Yayılımının Uydu Görüntüleri Yardımıyla Belirlenmesi: Samsun Örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31, 408-416. google scholar
• Wolf, E. R. (2000). Köylüler, Çev. Abdulkerim Sönmez, İmge Yayınevi, Ankara. google scholar
• World Development Report 2008 (2007). Agriculture for Development. Washington DC: TheWorld Bank. google scholar
• Yılmaz, C. ve Zeybek, H. İ. (2016). Samsun Coğrafyası, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun. google scholar
• Yılmaz E. ve Kaya, M. (2017). Neopopülizm ve Köylülük: İki Köy Örneği. VIII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara, 599-604. google scholar
• Zeybek, H. İ. (2006). Sosyo-Ekonomik Kriterlere Göre Samsun İlinin Karadeniz Coğrafi Bölgesi ve Türkiye’deki Yeri. Geçmişten Geleceğe Samsun Sempozyumu, http://kultur.samsun.bel.tr/ samsem2006/doc/029.pdf, 503-520. google scholar