Osmanlı Devletinde Tanzimat Sonrası Dönemde Sosyal Güvenlik Düzenlemeleri

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 193 - 210, 01.02.2015

Sadettin Orhan

Öz

Sosyal güvenlik, bütün toplumların ve bireylerin temel ihtiyaçları içerisinde yer
almıştır. Sanayi devrimi, ortaya çıkardığı yeni koşullar ve ihtiyaçlar doğrultusunda
sosyal güvenliği de yeniden şekillendirmiştir. Osmanlı Devleti, sanayileşmeyi
yaşamamakla birlikte, özellikle Tanzimat sonrası dönemde ‘Batılılaşma’ süreci
içerisinde, pek çok başlıkta Batı tipi kurumsallaşma çabası içerisine girmiştir. Bu
kapsamda modern sosyal güvenlik sisteminin ilk denemeleri de aynı dönemde
başlamıştır. Çalışmamızda, söz konusu dönemde sosyal güvenliğe ilişkin yapılan
düzenlemeler ele alınmıştır. Memurlar (asker ve sivil), işçiler ve bağımsız
çalışanlar için yapılan düzenlemeler ayrı başlıklar altında değerlendirilmiştir.
Çalışmamızda sosyal güvenlik kavramı, sosyal yardımlar ve hizmetler hariç
olmak üzere, sosyal sigorta uygulamaları ile sınırlı anlamıyla kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tanzimat, Sosyal güvenlik, Tekaüt, Emeklilik

SOCIAL SECURITY IN THE OTTOMAN PERIOD AFTER DIAGNOSIS ARRANGEMENTS

Öz

Social security has been included in the basic needs of all communities and
individuals. Social security, accordingly the new conditions and needs, has shaped
again by industrial revolution. The Ottoman Empire, although non-industrialized
structure, especially in the period after in the Tanzimat ‘westernization’ process,
has entered into a Western-style institutionalization effort. In the same period,
the first trials of the modern social security system began in this context. In
our study, the social social security arrangements made during this period were
discussed. Officers (military and civilian), workers and self-employed workers
were evaluated under separate headings. The concept of social security in our
study, with the exception of social assistance and services are used by a limited
sense of social insurance applications.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tanzimat, Social security, tekaüt, Retirement

Kaynakça

• Akçomak, İ. ve Belli, N. (1982). Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ve İlgili Kanunlar, T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Akkuş, T. (2008). Bir İktisadi Siyasa Projesi: Milli İktisat ve Bursa, İzmir, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16-17.
• Aksu, C. (2004). Dâr-ı Şûra-yı Askerî (Kuruluşundan 1876 Yılına Kadar), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara,
• Alper, Y. (2003). Türk Sosyal Güvenlik Sistemi, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Arıcı, K. (1999).Sosyal Güvenlik Dersleri, Gazi Üniversitesi Tıpkı Basımı, Ankara.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Ş.D.: 2501/11, Ankara.
• Dilik, S. (1971). Türkiye’de Sosyal Sigortalar: İktisadi Açıdan Bir Tahlil Denemesi, A.Ü. SBF Yayınları, Ankara.
• Dilik, S. (1988). “Sosyal Güvenliğin Tarihsel Gelişimi”, Ankara, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, XLIII.
• Doğan, M. S. (2006). “Vakıf Medeniyetimize Sosyal Siyaset ve Sosyoloji Açısından Bir Yaklaşım”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 34.
• Doğan, N. (2013). Osmanlı İlmiye Sınıfının Emekliliği İlmiye Tekaüt Sandığının Kuruluşu ve Faaliyetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yozgat.
• Güzel, A. ve Okur, A. R. (2003). Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul.
• Keyder, Ç. (2013). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, 18. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kongar, E. (1981). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, Remzi Kitapevi Yayınları, İstanbul.
• Kulaksız, M. Y. (1999). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (Sivil) Memurların Emeklilik Sistemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Ortaylı, İ. (2006). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Alkım Yayınevi, İstanbul.
• Öğreten, A. (2007). Ereğli Kömür Havzasında Bahriye Nezareti Döneminde Madenler Ve Madenciler (1865-1908), Zonguldak, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5),
• Özger, Y. (2011). Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi ve Askeri Tekaüd Sandığı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Özger, Y. (2011). “Tanzimat Sonrası Osmanlı Kara Ordusunda Emeklilik İşlemlerine Dair Yapılan Düzenlemeler ve 1881 Tarihli Tekaüt Kanunnamesinin Tahlili”, Konya, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30.
• Özbek, N. (2006). Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, Tarih Vakfı, İstanbul.
• Özbek, N. (2011). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Martal, A. (2000). Osmanlı Ordusunda Emeklilik ve Buna İlişkin Bir Nizamname, Yedinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri - I, 29-41, Ankara.
• Palacıos, R. and Whıtehouse, E. (2006). Civil-Service Pension Schemes Around The World, WorldBank Press, Wasgington D.C.
• Pamuk, Ş. (1988). Osmanlı-Türkiye İktisat Tarihi, Gerçek Yayınları, İstanbul.
• Talas, C. (1976). Sosyal Ekonomi, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Tunalı, A. C. (2003). Tanzimat Döneminde Osmanlı Kara Ordusunda Yapılanma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Tuncay, A. C. ve Ekmekçi, Ö. (2005). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta Yayınevi, İstanbul.