TÜRKİYE’DE SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE KAYIT DIŞI HİZMETİN TESPİTİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 8, 225 - 256, 15.12.2018

Murat Göçmen Mustafa Öztürk , Mürşit Işık

Öz

Riskler karşında güvende olmak için sosyal güvenlik vazgeçilemez bir ihtiyaç olduğundan ve insanların her dönem bunu hissetmelerinden dolayı, insanlar her dönem sosyal güvenliklerini sağlamaya çalışmışlardır. Genel olarak, insanların geleceğe güvenle bakmalarını sağlayan bir insan hakkı olarak değerlendirilen sosyal güvenlik hakkı, Türkiye’de başta anayasalar ve yasalarla hep güvence altına alınmaya çalışılmıştır. Türkiye’de, çalışanların sigortalı olması zorunlu olup, çalışanların hakları ve işverenin yükümlülükleri, çalışanın işe alınmasıyla birlikte kendiliğinden başlamaktadır. Ne var ki anayasal güvence ve yasal düzenlemelere rağmen Türkiye’deki tüm çalışanların sosyal güvenliğinin sağlandığı da söylenemez. Türkiye’deki kayıt dışı istihdam oranlarının yüksekliği de bilinen bir gerçektir. Hizmet akdi kapsamında işveren emrinde çalışanların, sigorta haklarından faydalanabilmeleri için, işverenleri tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmeleri ve buna dair gerekli prim belgelerini düzenleyerek SGK’ya vermeleri gerekmektedir. İşverenler tarafından bu bildirimlerin hiç yapılmaması veya eksik yapılması, çalışanların sigorta haklarından hiç faydalanamamalarına ya da eksik faydalanmalarına yol açmaktadır. Bu yazımızda, hizmet akdi kapsamında çalışıp da sosyal güvenlik sistemine dahil olması gerektiği halde, sosyal güvenlik ve sosyal sigortalardan yoksun bırakılarak çalıştırılanların, hizmetlerinin, idari boyuttan nasıl tespit edilebileceği açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Güvenlik, Sosyal Sigorta

Kaynakça

• Akkurt, Sinan Sami, Türk Özel Hukukunda İş Sözleşmesi İle Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Başlıca Yükümlülükler Ve Anılan Sözleşmelerin Ayırt Edilmesi, http://hukuk.deu.edu.tr/dosyalar/dergiler/dergimiz10-2/akkurt.pdf.(15.10.2018). Alper, Yusuf, Sosyal Güvenlik Tanımı Tarihsel Gelişimi, http://www.filozof.net/Turkce/sosyoloji/2064-sosyal-guvenlik. (20.10.2018). Arıcı, Kadir – Alper, Yusuf, Sosyal Güvenlik, 3. Baskı, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri, 2014. Asunakutlu, Tuncer, Sigorta Açısından Güvenlik ve Risk, https://www.mevzuatdergisi.com/2001/07a/01.htm.(15.10.2018). Aydın, Ufuk, Sosyal Güvenlik Sorunlarının Çözümünde Özel Sigortalar, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1999. Bedük, Mehmet Nusret, “Sosyal Sigortalar Uygulamasında İşverenin İşe Giriş Bildirgesi Verme Yükümlülüğü ve İşe Giriş Bildirgesi Vermemesinin Hukuki Sonuçları”, Çimento İşveren Dergisi, Cilt 16, Sayı 5, 2002, ss.11-34. Çolak, H.Bayram, İş Sözleşmesinin Unsurları Ve Özellikleri, http://huseyinust.com/ konu-is-sozlesmesinin-unsurlari-ve-özellikleri.html.(12.10.2018). Çolak, Mahmut, “Sosyal Sigortalar Kurumu Uygulamaları Açısından Çalışanlara Hizmet Kazandırımı Yolları”, Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi, Cilt 4/11, Sayı 11, 2001. Çolak, Mahmut, Sosyal Güvenlikte Yaygın-Yoğun Denetimler Ne Anlam Taşır?, http://www.vergi.tc/makaleDetay/SizdenGelenler/SOSYAL-GUVENLIKTE-YAYGIN-YOGUN DENETIMLER-NE-ANLAM-TASIR/3b8f1c3b-a1bd-4f93-bc67-d5da3f6b47ed.(17.11.2018). Egeli, Haluk, Parafiskalite ve Parafiskal Gelirler (Sosyal Güvenlik Reformu Kapsamında), İzmir, Altın Nokta Basın Yayın Dağıtım, 2009. Gerek, Nüvit – Oral, A. İlhan, Sosyal Güvenlik Hukuku, 1. Baskı, Eskişehir, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, 2004. Güloğlu, Tuncay – Korkmaz, Adem - Kip, Murat, Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdam Gerçeğine Bir Bakış, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/9582.(03.10.2018). Güzel, Ali – Okur, Ali Rıza – Caniklioğlu, Nursen, Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 11.Bası, İstanbul, Beta Yayınevi, 2008. İzgi, Berna Balcı, “Türk Sosyal Güvenlik Sistemindeki Son Gelişmeler”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Cilt 1, Sayı 16, 2008, ss.85-107. Kurt, Resul, Sigortasız İşçi SGK’ya Başvuracak, http://www.star.com.tr/yazar/ sigortasiz-isci-sgkya-basvuracak-yazi-913924/.(12.10.2018). Kurt, Resul, İş Hukuku ve Sosyal Sigorta Mevzuatında Usul ve Esaslar, Güncelleştirilmiş 3. Baskı, İstanbul, İSMMO Yayınları, 2004. Ören, Kenan, İş Ve Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, Nobel Akademik Yayıncılık, 2015. Öztürk, Özgür, “Sigortalı Hizmetin Tespiti”, Çimento İşveren Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, 1998, ss.29-48. SGK, 2013/11 Sayılı Genelge(Sigortalılık İşlemleri).2013. SGK, 2015/25 Sayılı Genelge(Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadele),2015. SGK, Bankalar Ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü İle Kurum Ve Kuruluşlardan Alınacak Bilgi Ve Belgelere Dair Tebliğ, Ankara, Resmi Gazete(Sayı:29026), 2014. SGK, Bankalar Ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü İle Kurum Ve Kuruluşlardan Bilgi Ve Belgelerin Alınmasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Ankara, Resmi Gazete(Sayı:28843), 2013. SGK, Kayıt Dışı İstihdam Nedir, Türleri ve Nedenleri Nelerdir?, www.sgk.gov.tr/ wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi istihdam.(06.10.2018). SGK, Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik, Ankara, Resmi Gazete(Sayı:27010), 2008. SGK, Sosyal Güvenlik Denetmenleri Denetim Standartları, Ankara, 2013. SGK, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, Ankara, Resmi Gazete(Sayı:27579), 2010. SGK Strateji Geliştirme Başkanlığı, Bir Reformun Anatomisi, Ankara, SGK Yayını, 2009. Sosyal Güvenlik Sisteminin Amacı Nedir, https://sskprim.wordpress.com/2008/08/15/sosyal-guvenlik-sisteminin-amaci-nedir/.(05.09.2018). Sürücü, Mükremin, “Sosyal Güvenlik Nedir? Çağdaş İlke ve Eğilimleri Nasıl Olmalıdır?”, Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi, Cilt 4/12, Sayı 12,2001. Şakar, Müjdat, Sigortaya Bildirilmeyen Çalışmalar İçin Hizmet Tespiti Davası Açılması, http://www.ozdogrular.com/content/view/15321/.(12.10.2018). TBMM, 818 Sayılı Borçlar Kanunu(Mülga), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/ 5.3.818.pdf. (12.10.2018). TBMM, 4857 Sayılı İş Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857. pdf. (12.10.2018). TBMM, 5510 Sayılı Kanun, www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5510.pdf. (12.10.2018). TBMM, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/ 1.5.6098.pdf. (12.10.2018). TBMM, T.C. Anayasası(1982), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf. (12.10.2018). Tuncay, A. Can - Ekmekçi, Ömer, Sosyal Güvenlik Hukukunun Esasları, 1.Baskı, İstanbul, Legal Yayınevi, 2008. Tunçomağ, Kenan, Sosyal Güvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar, Yenilenmiş 4. Baskı, İstanbul, Beta Yayınevi, 1988. Türk Dil Kurumu, www.tdk.gov.tr/. (01.110.2018). Yazgan, Turan, İktisatçılar İçin Sosyal Güvenlik Ders Notları, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, 1992.