KABİLE ASABİYETİNİN MAHİYETİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2017, Sayı: 1, 76 - 91, 21.08.2017

Adem Apak

Öz

Asabiyet, kabile asabiyeti veya Arap asabiyeti, genelde kabile cemaati, özelde de Arap toplumu için marazî, anormal, ve içtimaî bünyeden atılması gereken bir unsur değil, bilakis çeşitli sebeplerden etkilenerek tesir gücü artan veya azalan, tabiî ve fıtrî bir insan ve toplum gerçeğidir. Nitekim asabiyet kavramını reel ve rasyonel çerçevede açıklayan İbn Haldûn, asabiyeti ferdin ve toplumun hastalıklı yönü bir tarafa, beşerin fıtrî bir özelliği olduğunu dile getirmekte, onu, en küçük sosyal birlik kabul edilen aileden başlayarak büyük imparatorluklara kadar bütün toplulukların kuruluş, gelişme ve yıkılışlarında önemli rol oynayan bir kitle enerjisi olarak kabul etmekte ve öfke, sevgi, nefret benzeri psikolojik kabiliyetler gibi asabiyetin de insan hayatında müspet ve menfî tarafları bulunan manevî enerji olduğunu ileri sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, (241/855), Müsned, I-V, Beyrut ts.
• Apak, Adem, Anahatlarıyla İslâm Tarihi III (Emevîler Dönemi), Ensar Neşriyat, İstanbul 2014.
• ………,“Şuûbiyye”, DİA, XXXIX, 244-246.
• Askerî, Ebû Hilâl, Hasen b. Abdullah b. Sehl (400/1009), Cemheretü’l-Emsâl, (nşr. Muhammed Ebu’l-Fazl-Abdülmecid Katâmiş), I-II, Kahire 1964.
• Ateş, Ahmed, “Asabiyet”, İA, I, 663.
• Belâzürî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (279/892), Ensâb, II, (thk. Muhammed Bâkır), Beyrut 1974.
• Câbirî, Muhammed Âbid, İslâm’da Siyasal Akıl, (çev. Vecdi Akyüz), İstanbul 1997.
• ………,Fikru İbn Haldûn el-Asabiyye ve’d-Devle, ? 1984, (Dârü’l-Beyzâ).
• Çağrıcı, Mustafa, “Asabiyet”, DİA, III, 453-455.
• Ergin, Murat, Siyasi ve İtikadi Mezheplerin Doğuşunda Kabile Asabiyetinin Rolü, (Basılmamış Doktora Tezi), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa 2000.
• Gabrieli, F. “Asabiyya”, EI², I, 681.
• Gedikli, Ahmet Ercüment, İslâm Asabiyye Milliyetçilik, Ankara 1990.
• Günaltay, M. Şemseddin, İslâm Öncesi Araplar ve Dinleri, (sad. M. Mahfuz Söylemez-Mustafa Hizmetli), Ankara 1997.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (808/1405-1406), Mukaddime, (thk. Ali Abdülvâhid el-Vâfî), I-III, Mısır 1957.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik el-Himyerî (218/833), es-Sîretü’n-Nebeviyye, (thk. Mustafa es-Sakkâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdülhâfız Şelebî), I-IV, Beyrut ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükrim (771/1369), Lisânü’l-Arab, I-XV, Beyrut ts. (Dârus-Sâdır).
• İbn Sa’d, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (230/845), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, I-VIII, Beyrut ts. (Dâru Sâdır).
• Kabbânî, Abdülaziz, el-Asabiyye Bünyetü’l-Müctema‘i’l-Arabiyye, Beyrut 1997.
• Kapar, M. Ali, “Ebû Leheb”, DİA, X, 178.
• Karaman, Hayrettin, “Asabe”, DİA, III, 452.
• Kılıçlı, Mustafa, Arap Edebiyatında Şuûbiyye, İstanbul 1992.
• Meydânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed en-Nisaburî (518/1124), Mecmaü’l-Emsâl, (nşr. Muhyiddin Abdülhamid), I-II, Dimaşk 1972.
• Mufaddal ed-Dabbî, Ebü’l-Abbâs Mufaddal b. Muhammed b. Ya’lâ el-Kûfî (178/794), el-Mufaddaliyyât, (nşr. Ömer Fârûk et-Tabbâ), Beyrut 1998.
• Nasrî, Hâni Yahya, Asabiyye Lâ Tâifiyye, Beyrut 1983.
• Nass, İhsan, el-Asabiyyetü’l-Kabeliyye ve Eseruhâ fi’ş-Şi’ri’l-Emeviyye, Beyrut 1964.
• Şeybî, Ebu’l-Mehâsin, Timsâlü’l-Emsâl, (nşr. Esad Zibyat), I-II, Beyrut 1982.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), I-XI, Beyrut ts. (Dâru’s-Süveydân).
• Uludağ, Süleyman, Mukaddime Terümesi I-II, İstanbul 1988.
• Ülken, Hilmi Ziya, Sosyoloji Sözlüğü, İstanbul 1969
• Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sukutu, (çev. Fikret Işıltan), Ankara 1963.
• Zâhiye Karrûra, eş-Şuûbiyye, Beyrut 1988.
• Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza (1205/1790), Tâcü’l-Arûs, I-X, Beyrut ts., (Dâru Sâdır).
• Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyn b. Ahmed (486/1093), Şerhu Muallakâti’s-Seb’, Beyrut ts. (Dâru Sâdır).