ÇİFTLERDE BİLİŞSEL ESNEKLİK DÜZEYİ VE İLİŞKİ DOYUMU ÜZERİNE BİR DERLEME ÇALIŞMASI

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 22 - 54, 15.09.2025

İrem Yıldız Yaşar

Öz

Bu çalışma, çiftlerin bilişsel esneklik düzeylerinin ilişki doyumu üzerindeki etkisini inceleyen bir derleme çalışmasıdır. Bilişsel esneklik, bireylerin beklenmedik veya yeni durumlara uyum sağlama ve farklı çözüm yolları geliştirme becerisini ifade eder. Romantik ilişkilerde ise çiftlerin karşılaştıkları sorunlara farklı açılardan bakabilme, esnek çözüm yolları üretebilme ve değişen durumlara uyum sağlayabilme yeteneği sunar. Bu da çiftlerin duygusal bağlarını güçlendirerek ilişki doyumunu artırır. Literatür incelemesi, bilişsel esnekliği yüksek bireylerin ilişkilerinde daha uyumlu, açık ve çözüm odaklı yaklaşımlar sergilediklerini göstermektedir. Sonuçlar, bilişsel esnekliğin ilişki doyumu üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda, bilişsel esnekliğin geliştirilmesine yönelik psikolojik müdahaleler ve eğitim programlarının artırılması önerilmektedir. Gelecekteki araştırmaların, bu ilişkiyi daha kapsamlı değerlendirmek için nitel ve nicel yöntemleri bir arada kullanması gerektiği vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

çiftlerde bilişsel esneklik , ilişkilerde bilişsel esneklik , bilişsel esnekliğin ilişki doyumuna etkisi

Kaynakça

• Akçay, V. H. (2011). Pozitif psikolojik sermaye kavramı ve işletmelerde sürdürülebilir rekabet üstünlüğünü sağlamadaki rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 73-98.
• Altuntas, I., Delibas, N., Doguc, D., Ozmen, S. ve Gultekin, F. (2003). Role of reactive oxygen species in organophosphate insecticide phosalone toxicity in erythrocytes in vitro. Toxicology in vitro, 17(2), 153-157.
• Aslan, Ş., ve Türk, F. (2022). Bilişsel Esneklik ve Psikolojik Esneklik Kavramlarının Karşılaştırılması. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 14(1), 119-130. https://doi.org/10.18863/pgy.917360
• Bedel, A., & Ulubey, E. (2015). Ergenlerde başa çıkma stratejilerini açıklamada bilişsel esnekliğin rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 291-300. https://doi.org/10.17755/esosder.91623.
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel Esnekliği Yordayan Bazı Değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 142-152.
• Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2012). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological inquiry, 18(4), 211-237.
• Canas, J. J., Quesada, F. J., Antoli, A., & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482-501.
• Çelik, M. ve Buğa, A. (2022). Evli bireylerde bilişsel esneklik ve evlilik öz yetkinliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(13), 395-407. https://doi.org/10.57135/jier.1192803.
• Çelikkaleli, Ö. (2014). Ergenlerde Bilişsel Esneklik ile Akademik, Sosyal ve Duygusal Yetkinlik İnançları Arasındaki İlişki. Eğitim ve Bilim Dergisi, 176(39), 347-354.
• Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241–253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4.
• Dinçsoy, B. (2021). Sosyal medya bağımlılığının romantik ilişkilerdeki güven duygusu ve ilişki doyumu açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Psikoloji Anabilim Dalı, Klinik Psikoloji Bilim Dalı].
• Dunleavy, K. N., & Martin, M. M. (2006). A Convergent Validity Study of the Decision-Making Collaboration Scale. North American Journal of Psychology, 8(2), 339–344.
• Gottman, J. M., & Notarius, C. I. (2000). Decade review: Observing marital interaction. Journal of marriage and family, 62(4), 927-947.
• Hazan, C., & Shaver, P. R. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511.
• Hendrick, S. S. (2016). Yakın ilişkiler psikolojisi (A. Dönmez & A. Büyükşahin, Çev.). Ankara, Türkiye: Nobel Yayınları. İmamoğlu, G., Balakbabalar, A. P., ve Öztürk, O. (2023). Evlilik uyumuna bilişsel esnekliğin etkisi. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 27(4), 118-124.
• Johnson, B. T. (2016). The relationship between cognitive flexibility, coping and symptomatology in psychotherapy (Doctoral dissertation). Milwaukee, Marquette University, 354.
• Kalkan, M., ve Yalçın, İ. (2012). Evlilik Öncesi Dönem ve Romantik İlişkiler. İçinde: M. Kalkan ve Z. Hamamcı (Ed.), Evlilik Öncesi Psikolojik Danışma. Ankara: Anı Yayıncılık. 1-7.
• Karney, B. R., & Bradbury, T. N. (1995). The longitudinal course of marital quality and stability: A review of theory, method, and research. Psychological Bulletin, 118(1), 3-34.
• Kurt, A. A. (2019). Genç yetişkinlerde akılcı olmayan romantik ilişki inançları, bilişsel esneklik ve benliğin ayrımlaşması ilişkisinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı]. Mersin.
• Markman, H. J., Stanley, S. M., & Blumberg, S. L. (2010). Fighting for your marriage: Positive steps for preventing divorce and preserving a lasting love. John Wiley & Sons.
• Nar, Ö. H., Topkaya, N., ve Şahin, E. (2022). Romantik İlişki Yaşayan Bireylerde İlişki Doyumunun Yordayıcıları: İlişkiye Özgü Akılcı Olmayan İnançlar ve Bilişsel Esneklik. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 5(1), 1-28.
• Rıza, S. Ö. (2016). Evli bireylerin bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin psikolojik iyi oluşları ve evlilik doyumları ile ilişkisinin incelenmesi. Işık Üniversitesi.
• Satıcı, B., ve Deniz, M. E. (2018). Cinsiyetin Romantik İlişki Doyumu Üzerindeki Etkisi: Bir Meta-Analiz Çalışması. İlköğretim Online, 17, 1077-1095. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.419356.
• Serpin Eşiyok, V. (2016). Üniversite öğrencilerinin cinsiyetlerine ve bilişsel esneklik düzeylerine göre romantik ilişki inançlarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı]. Danışman: Doç. Dr. Binnaz Kıran Esen.
• Smith, J. R., & Jones, A. B. (2019). The role of cognitive flexibility in relationship satisfaction. Journal of Couples Therapy, 25(2), 123-140.
• Şimşek, M. (2021). Evlilik uyumunun yordayıcıları olarak affedicilik ve bilişsel esnekliğin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). KTO Karatay Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Disiplinlerarası Aile Danışmanlığı Anabilim Dalı, Konya.
• Thompson, J. A. (2005). Proactive Personality and Job Performance: A Social Capital Perspective. Journal of Applied Psychology, 90(5), 1011–1017. https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.5.1011.
• Toksöz, İ., ve Kolburan, Ş. G. (2018). Evli bireylerde bağlanma stilleri ve bilişsel esnekliğin ilişki doyumuna etkisi. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi, 4(2), 17-34.
• Tunç, E. (2015). Üniversite öğrencilerinin romantik ilişkilerinde yaşadıkları istismar ile ilişki doyumu, affetme ve kıskançlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi.
• Uysal Cantürk, P., ve Tangül, B. C. (2022). Üniversite öğrencilerinin romantik ilişkilere yönelik akılcı olmayan inançlarının bilişsel esneklik düzeyleri açısından incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(43), 55-67. https://doi.org/10.46928/iticusbe.922918.