Ebu’l Fazl Mehmed Efendi (Defterdar Mehmed Efendi)

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 81 - 92, 31.12.2016

Mehmet Törehan Serdar

Öz

Abul Fazl Mehmed Efendi rose up to the rank of kadi-ul asker that is one
of the highest au-thorities fallowing the Grand Vizier in the Ottoman Empire.
He served the nation to his coun-try throughout his life. While he was on duty
he did not tolerate any illegal activities and en-forced the law. With a lofty
personality Abul Fazl Mehmed Efendi is a kind of person that prefer his pride
rather than his post. He had been grown up by his father Mevlana Idris-i
Bitlisi and trained by ethics of his father and reached perfection by science
of his father. He was righteous and a scholar and a historian same as his father.
He completed his father’s works, which his father could not been able to
complete during his life, and enabled those works to reach today’s world. Sources
qualify him as a well-behaved, rhetoric, well-writing, religious, wise and
helpful person, who was specialized in all aspects of politics. Historians
noted that they became insuf-ficient to describe him comprehensively. Works
written by him and services carried out by him will continue to be understood
for ever and ever, as long as the earth continues to exist, and his personality
will always be remembered with great appreciation and fondness.

Anahtar Kelimeler

Idris-i Bitlisi, Kanuni, Yavuz, The Chief military judge, Scholar

Ebu’l Fazl Mehmed Efendi (Defterdar Mehmed Efendi)

Öz

Osmanlı Devleti’nde Sadrazamlıktan sonra gelen
ve en yüksek makamlardan birisi olan “Kazaskerlik" makamına kadar
yükselmiş kişidir Ebu’l Fazl Mehmed Efendi. Hayatı boyunca ülkesine, milletine
hizmet etmiş birisidir. Görevde kaldığı sürede kanuna aykırı işlere müsamaha
göstermemiş, hukuku makamına tercih etmiştir. Ulvi bir kişiliğe sahip olan
Ebu’l Fazl Efendi; mevki ve makamdan daha ziyade onurunu, gururunu ve makamının
hakkını gözeten kişidir. Babası Mevlana İdris-i Bitlisi’nin örsünde dövülmüş,
O’nun terbiyesinde yetişmiş, O’nun ilmiyle kemale ermiştir. Babası gibi âlim,
fadıl, tarihçi bir insandır. Babasının tamamla-yamadığı, yarım bıraktığı
eserleri tamamlamış, bu eserlerin günümüze ulaşmasını sağlamıştır. Kaynaklar
onu güzel huylu, etkili konuşan, kalemi kuvvetli, dindar, bilgili, yardımsever
ve özellikle siyasetin inceliklerini bilen bir kimse olarak nitelendirilir.
Tarihçiler O’nu anlatmak-tan aciz kaldıklarını yazarlar. Yazdığı eserler,
yaptığı hizmetler dünya durdukça anılacak, kendileri her zaman rahmetle yâd
edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İdris-i Bitlisi, Kanuni, Yavuz, Kazasker, Âlim

Kaynakça

• Atayı, N. At-i Şekaik zeyli (1. Cilt). İstanbul.
• Ayanoğlu, F. İ. (1942). Vakıflar idaresince tanzim ettirilen tarihi makbereler. Vakıflar Dergisi, 2, 399-403.
• Babinger, F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. Mersin: Kültür Bakanlığı.
• Başaran, O. (2000). İdris-i Bitlisi’nin Heşt Behişt’inin hatimesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Bayraktar, M. (1990). Bitlisli İdris. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bayraktar, M. (2006). Kutlu müderris İdris-i Bitlisi. İstanbul: Biyografi Net İletişim ve Yayıncılık Hizmetleri.
• Bitlis İl Yıllığı (1973). Bitlis: Bitlis Valiliği.
• Bursalı Mehmed Tahir Efendi (Haz. Özen, İ.) (1975). Osmanlı müellifleri (Cilt 3). İstanbul: Meral Yayınevi.
• Epözdemir, Ş. (2005). 1514 Amasya antlaşması, Kürt-Osmanlı ittifakı ve Mevlana İdris-i Bitlisi. İstanbul: Peri Yayınları.
• Hoca Saadeddin Efendi (Çev. Parmaksızoğlu, İ.) (1999). Tacü’t-Tevarih (Cilt IV-V, Kültür Bakanlığı/301). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Hoca Saadeddin. Teracim-i Ahval.
• İslâm Âlimleri Ansiklopedisi (1986). Muhammed Bitlisi (Molla Ebu’l Fazl Defteri) (Cilt 14.) Türkiye Gazetesi.
• Karabulut, A. R. (1995). Kayseri Râşid Efendi eski eserler kütüphanesindeki yazmalar kataloğu I-II (I. Cilt). Ankara: Alıç Ofset Matbaacılık San. Tic. A. Ş.
• Kâtip Çelebi. Keşf-ül-Zunûn.
• Kırlangıç, H. (2001). İdris-i Bitlisi Selim Şahnâme. Ankara: Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri.
• Muhyî-yi Gülşenî (Yay. Yazıcı, T.) (1982). Menâkib-i İbrâhîm-i Gülşenî (III. Dizi, Sayı. 9). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Müstakimzade Selman Sadeddin Efendi (1928). Tuhfetü’l Hattâtin.
• Özcan, A. (1989). İslam ansiklopedisi, İdris-i Bitlisi maddesi (Cilt 21). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özgüdenli, O., & Erdoğan, A. (2004). İstanbul kütüphanelerinde bulunan Farsça tarih yazmaları hakkında bazı mülahazalar. Name-i Aşina, 6, 63-84
• Peçevi İbrahim Efendi (1992). Peçevi tarihi (Cilt I). Mersin: Kültür Bakanlığı.
• Sami, Ş. (1889-1898). Kamus-u Alam (2. Cilt).
• Sehi Bey (Sad. İsen, M.) (1980). Tezkire, “Heşt Behişt”. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Sevgen, N. (1982). Kürtler, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Türk beylikleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Ayyıldız Matbaası.
• Süreyya, M. (1308). Sicilli Osmaniye (I. Cilt). İstanbul.
• Şeref Han (Çev. Bozarslan, M. E.) (1990). Şerefname. İstanbul: Hasat Yayınları.
• Topkapı Sarayı Türkçe Yazma Eserler Kataloğu. Zahire-i Harezmşa-i Tercümesi (Cilt-I).
• Uzunçarşılı, İ. H. (1983). Osmanlı tarihi (4. Baskı). Ankara: T.T.K. Yayınları.