The Siege of Nisibis of Tajuddawla Tutush (1093) and the Effect on his Struggle of the Sultanate

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 88 - 93, 29.12.2018

Ahmet Kütük

Öz

A lot of cities in Mesopotamia have been surrounded for many times in the historical process. Nisibis, a city that draws the Roman-Iranian border line, which has a separate place among the cities in this region, has experienced the most difficult siege. Especially Shapur II [309-379] the king of the Sasanids, three tough sieges of has a separate importance in the history of this city. Although Nisibis lost his strategic position after the Islamic domination of the borders, in the context of ongoing political contests in the region this city was subjected to many difficult sieges during this period. Among these, the most violent one was realized in 1093 by Tajuddawla Tutush the Saldjuqid prince. This siege, which Tutus seized forcibly due to the resistance of the people, left traces of pain in the minds of Muslim writers of the period and was sadly remembered. In this article the details of this extraordinary siege of Nisibis will be tried to be revealed in the light of resources.

Anahtar Kelimeler

Nisibis, Tajuddawla Tutush, Saldjuqids, Barkyarukh

Tacü’d-Devle Tutuş’un Nusaybin Kuşatması (1093) ve Saltanat Mücadelesine Etkisi

Öz

Mezopotamya’daki birçok
şehir tarihsel süreçte defalarca kuşatılmıştır. Bu bölgedeki şehirler
içerisinde ayrı bir yere sahip olan Nusaybin, İslam fetihlerine kadar Roma-İran
sınır hattını şekillendiren kritik bir pozisyonda bulunması hasebiyle bu tür kuşatmaları
birçok kez yaşamış bir şehirdir. Özellikle muhteris Sasani kralı II. Şapur
(309-379)’un üç zorlu kuşatması bu şehrin tarihinde ayrı bir yere sahiptir. Nusaybin,
her ne kadar İslam hâkimiyeti sonrası sınırların ortadan kalkmasıyla stratejik
önemini kaybetmişse de bölgede süregelen siyasi çekişmeler bağlamında birçok
zorlu kuşatmaya maruz kalmıştır. Bunlar arasında en şiddetli olanı h. 486/m.
1093 yılında Suriye Selçuklu meliki Tacü’d-devle Tutuş eliyle
gerçekleştirilmiştir. Şehir halkının direnmesi sebebiyle kılıç zoruyla ele
geçirilen şehirde ağır bir yağma icra edildiği için bu kuşatma dönemin Müslüman
yazarlarının zihninde acı izler bırakmış ve esefle anılmıştır. Bu makalede, Tutuş
tarafından gerçekleştirilen bu sıra dışı kuşatmanın detayları kaynaklar
ışığında ortaya konmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Nusaybin, Tacü’d-devle Tutuş, Selçuklular, Berkyaruk

Kaynakça

• Ahmed b. Mahmud, (1977). Selçuk-name, (Haz. Erdoğan Merçil), c. II, İstanbul: Kervan Yayınları.Ahmed Cevdet Paşa, (1981). Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, (Peygamberler ve Halifeler Tarihi), (sad. A. Arslan), c. II, İstanbul: Arslan Yayınları.Anonim, (1952). Selçukname, (Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III), (neşr. ve trc. F. Nafiz Uzluk), Ankara: Örnek Matbaası.Ebu’l Fida, İmamüddin İsmail, (ts). Kitabu’l Muhtasar fi Ahbarü’l Beşer, (Said Muhammed Abdüllatif) Mısır: Hüseyniye Matbaası.el-Azimî, (2006). Azimi Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler H.430-538=1038/39-1143/44), (Çev. A. Sevim), Ankara: TTK Yayınları.el-Bondarî, Feth b. Ali b. Muhammed, (1999). Zübdetü’n Nusre ve Nuhbetü’l Usre, (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), (Çev. Kıvameddin Burslan), Ankara: TTK Yayınları.el-Hüseynî, Sadruddin Ebu’l Hasan Ali İbn Nasır İbn Ali, (1999). Ahbarü’d Devleti’s-Selçukiyye, (Çev. Necati Lugal), Ankara: TTK Yayınları, Gregory Abu’l Farac (Barhabreus), (1999). Abu’l Farac Tarihi, (Çev. Ö. Riza Doğrul), c. II, Ankara: TTK Yayınları.İbn Kesir, (1995). el Bidaye ve’n Nihaye (Büyük İslam Tarihi), (Çev. Mehmet Keskin), c. XII, İstanbul: Çağrı Yayınları.İbnu’l Adim, Kamal al-din, (2011). Bugyat at-Talab Fi Tarih Halab (Selçuklularla İlgili Haltercümeleri), (Yayınlayan: Ali Sevim), Ankara: TTK Yayınları.İbnu’l Adim, (2014). Zübdetü' l-Haleb Min Tarihi Haleb' de Selçuklular, (Seçme, Tercüme ve Değerlendirme: A. Sevim), Ankara: TTK Yayınları.İbnu’l Esir, (1987). İslam Tarihi, el-Kamil fi’t Tarih Tercümesi, (Çev. A. Özaydın) c. X, İstanbul: Bahar Yayınları, İbnu’l Ezrak, (1990). Tarih-i Meyyafarikin, (Mervani Kürtleri Tarihi), (Çev. M. E. Bozarslan), c. I, İstanbul: Koral Yayınevi.Hamdullah Müstevfi-i Kazvinî, (2015). Tarih-i Güzide, (Zikr-i Padişahan-ı Selçukliyan), Ed. Erkan Göksu, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.Müneccimbaşı Ahmed, (2000). Camiu’d-Düvel (Selçuklular Tarihi), c. I, (Yay: Ali Öngül), İzmir: Akademi Kitabevi.Özaydın, Abdülkerim, (2012). “Tutuş”, İslam Ansiklopedisi, c. 41, Ankara: TDV Yayınları, s. 446-449.Ravendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman, (1999). Rahatus’ Sudûr ve Ayet-üs-Sürûr, (Gönüllerin Rahatı ve Sevinç Alameti), c. I, Çev. Ahmet Ateş, Ankara: TTK Yay.Reşidüddin Fazlullah, (2011). Câmi’ü’t Tevarih (Selçuklu Tarihi), Çev. Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş, İstanbul: Selenge Yay.Sevim, Ali, (1988). “Tutuş”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. --------------------, (1989). Suriye-Filistin Selçukluları Tarihi, Ankara: TTK Yayınları.Turan, Osman, (1969). Selçuklular ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.Urfalı Mateos, (1987). Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1156) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), (Çev. H. D. Andreasyan), Ankara: TTK Yayınları.Zehebî, Şemseddin b. Muhammed d. Ahmed b. Osman, (1998). Tarihu’l İslam ve Vefayatu’l Meşahir ve’l A’lam, (Tahkik: Ömer Abdüsselam Tedmurî), Beyrut: Daru’l Kitab al-Arabî.