NATO VE RUSYA FEDERASYONU’NUN YENİ MÜCADELE ALANI: KARADENİZ’İN JEOPOLİTİĞİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 4 - İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Dergisi, 112 - 135, 29.12.2023

Ebru Kain Uğur Yasin Asal

https://doi.org/10.62101/iticudisticaretdergisi.1351266

Öz

Soğuk Savaşla birlikte yeni bir evreye giren uluslararası yapıda bölgesel alt sistemler önem kazanmaya başlamıştır. “Yenidünya düzeni”nin yarattığı küresel mücadelenin bölgesel yansımalarından birisi günümüzde Karadeniz’de yaşanmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Rusya Federasyonu’nun Karadeniz’de çatışan çıkarları bölgede istikrarsızlığın artmasına yol açmaktadır. Washington, Karadeniz bölgesini çıkar alanı olarak belirtmekte ve bu bölgede güçlenen bir Rusya’yı sorun olarak görmektedir. ABD karşısında Rusya ise çok kutuplu dünya sistemini savunmaktadır. Rusya’nın hedefi bölgede ‘tek egemen güç’ olmaktır. Bu sebeple Rusya Doğu Avrupa’ya doğru genişleyen Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Avrupa Birliği’ni (AB) kendi bölgesel çıkarlarına tehdit olarak algılayarak aktif politika uygulamaya başlamıştır. Jeopolitik, uluslararası ilişkilerin en önemli konulardan birini oluşturur. Birçok jeopolitik teori temelde Avrasya coğrafyasına önem vermektedir. Avrasya'da yer alan Karadeniz ise Soğuk Savaş sonrasında, bölgede oluşan güç boşluğu ve jeopolitiğe kazandırılan yeni kavramlarla birçok aktörün odağı olmuştur. Karadeniz’in özellikle ekonomi ve güvenlikte kilit nokta olması, havzada güç sahibi olmak isteyen aktörlerin politikalarını etkilemiştir. Bu çalışmada, temel bakış açısı jeopolitik olarak belirlenmiş ve Karadeniz Havzası bu perspektiften incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

NATO, Karadeniz, Rusya, Soğuk Savaş, Jeopolitik

Destekleyen Kurum

İstanbul Ticaret Üniversitesi

THE NEW FIELD OF FIGHTING OF NATO AND THE RUSSIAN FEDERATION: THE BLACK SEA GEOPOLITICS

Öz

In the international structure, which entered a new phase with the Cold War, regional subsystems began to gain importance. One of the regional reflections of the global struggle created by the "new world order" is experienced in the Black Sea today. The conflicting interests of the United States of America (USA) and the Russian Federation (Russia) in the Black Sea lead to increased instability in the region. Washington states the Black Sea region as an area of interest and sees a stronger Russia in this region as a problem. Russia, on the other hand, defends the multipolar world system against the USA. Russia's goal is to become the 'single sovereign power' in the region. For this reason, Russia has started to implement an active policy, perceiving the North Atlantic Treaty Organization (NATO) and the European Union (EU) expanding towards Eastern Europe as threats to its own regional interests. Geopolitics is one of the most important issues in international relations. Many geopolitical theories basically attach importance to Eurasian geography. The Black Sea, located in Eurasia, has become the focus of many actors with the power vacuum in the region and new concepts brought to geopolitics after the Cold War. The fact that the Black Sea is a key point especially in economy and security has affected the policies of the actors who want to gain power in the basin. In this study, the main point of view was determined as geopolitical and the Black Sea Basin was examined from a geopolitical perspective.

Anahtar Kelimeler

NATO, Black Sea, Russia, Cold War, Geopolitics

Kaynakça

• Acer, Y. (2020). Ermenistan’ın Karabağ İşgali ve Uluslararası Hukuk. Ulisa, sayı:8, s. 15.
• Agnew, J. A. (2003). Geopolitics: Re-visioning World Politics, Psychology Press, 2. Basım, New York.
• Allison, R. (2014). Russian ‘Deniable’ İntervention in Ukraine: How and Why Russia Broke the Rules. International Affairs, 90(6). s. 12-58.
• Anderson, D. ve Crook, D. (2022). Büyük Sızıntı: Rusya'ya Yönelik Ticari Yaptırımlar Nasıl Başarısız Oluyor?. https://www.hinrichfoundation.com/research/wp/protectionism/how-trade-sanctions-on-russia-are-failing/
• Arı, T. (2018). Uluslararası İlişkiler Kuramları I, Ed. Tayyar Arı ve Elif Toprak, Jeopolitik Teoriler, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2645, Eskişehir.
• Aşık, A. (2010). Karadeniz Bölgesindeki Değişimin Analizi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6(12), 33-56.
• Atalay, İ. (2004). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, Meta Basım, İzmir.
• Aydın M. (2004). “Europe’s Next Shore: The Black Sea Region After EU Enlargement”, IIS Occcasional Papers, No. 53, Paris, Haziran 2004 IIS Occcasional Papers, No. 53, Paris, Haziran.
• Blij, H. D. (2019). Coğrafya Neden Önemlidir, (Çev. Fatma Yavaş ve Baki Kaya), Hece Yayınları, Ankara.
• Bocutoglu, E. ve Koçer, G. (2007). Politico-Economic Conflicts in the Black Sea Region in the Post-Cold War Era. In OSCE Yearbook 2006 (pp. 110-121). Nomos Verlagsgesellschaft mbH & Co. KG.
• Caldara, D. ve Iacoviello, M. (2018). Measuring Geopolitical Risk, FRB International Finance Discussion Paper, No: 1222.
• Çelikpala, M. (2010). Türkiye ve Kafkasya: Reaksiyoner Dış Politikadan Proaktif Ritmik Diplomasiye Geçiş. Uluslararası İlişkiler/International Relations, s.107
• Defay, A. (2005). Jeopolitik, (Çev. İsmail Yerguz), Dost Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Dodds, K. (2007). Geopolitics: A Very Short Introduction, OUP Oxford. New York.
• Doğan, N. (2005). NATO’nun Örgütsel Değişimi,1949-1999: Kuzey-Atlantik İttifakından Avrupa- Atlantik Güvenlik Örgütüne, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakütesi Dergisi. C.60, S.3, 69-108.
• Eker, K. (2014). Karadeniz Coğrafyasında Yeni Bir Olgu: Deniz Yoluyla Göçmen Kaçakçılığı. İçinde Karadeniz ve Kafkasya’da Güvenlik ve İş Birliği Paneli Bildiri Kitabı, 130-131. İstanbul.
• Erbaş Doğan, G. (2018). Klasik ve Eleştirel Jeopolitik Çerçevesinden Karadeniz Coğrafyası. İçinde Karadeniz Jeopolitiği, editör Hasret Çomak, Caner Sancaktar, Volkan Tatar ve Burak Şakir Şeker, 73-79. İstanbul: BETA Yayınları.
• Ereker, F. ve Özer, U. (2013). Onyedinci Yüzyıldan Günümüze Rusya'nın Karadeniz Politikası. Rusya'nın Doğu Politikası. ed. Sezgin Kaya. Bursa: Ekin Basın Yayın.
• Erol, M. S. (2015). Hybrid Warfare Studies and Russia’s Example in Crimea. Gazi Akademik Bakış, 9(17), 261-277. s. 270-273.
• Erol, M. S. ve Şafak O (2012). “NATO ve Kriz Yönetimi”, Krizler ve Kriz Yönetimi, Mehmet Seyfettin Erol ve Ertan Efegil (Ed.), Barış Platin, Ankara, s. 358-362.
• Flint, C. (2016). Introduction to Geopolitics, Taylor & Francis, New York.
• Golts, A. (2014). Are Color Revolutions a New Form of War. The Moscow Times, 2.
• Gökay, B. (2006). Soviet Foreign Policy and Turkey, 1920-1991: Soviet Foreign Policy, Turkey and Communism, New York: Routledge.
• Göney, S. (1975). Siyasi Coğrafya, Edebiyet Fakültesi Matbaası,İstanbul Üniversitesi Yayın C:2, No: 2539, İstanbul.
• Gündeniz, C. (2009). Deniz Güvenliğinin Enerji Arz Güvenliği Üzerindeki Rolü. Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları Sempozyumu, 207-260.
• Güneş, B. (2016). Rusya’dan NATO’ya Dev Gövde Gösterisi. https://www.aydinlik.com.tr/rusyadan-natoya-dev-govde-gosterisi
• Güneş, M. ve T. Arslan. (2018). Enerji Bağımlılığında Avrupa Birliği, Rusya, Türkiye Üçgeni ve Doğu Akdeniz Alanı. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 4 (7), 32.
• Habertürk. (2022 Şubat 19). Rusya Ukrayna savaşı son durum | Rusya Ukrayna gerilimi ne zaman, neden ve nasıl ortaya çıktı? https://www.haberturk.com/son-dakika-rusya-ukrayna-krizi-son-durum-rusya-ukrayna-krizi-ne-zaman-ve-nasil-basladi-ukrayna-rusya-gerilimi-nedeni-nedir-savas-basladi-mi-3349901
• Hasanov, A. (2012). Jeopolitik, Teorileri Metodolojisi Aktörleri Tarihi Karakteristiği Kavramları, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
• Hasanov, A. (2016). Hazar-Karadeniz Havzalarıyla Güney Kafkasya’nın Jeoekonomik Karakteristiği ve Azerbaycan’ın Yeni Petrol Politikası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hoffman, F. (2009). “Hybrid Warfare and Challenges”, Joint Force Qarterly 52, 1st Quarter, s. 37. İlhan, S. (1997). Türkiye’nin ve Türk Dünyası Jeopolitiği, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yayın No: 153, Ankara.
• İşcan, İ. H. (2004). “Uluslararası İlişkilerde Klasik Jeopolitik Teoriler ve Çağdaş Yansımaları”, Uluslararası İlişkiler, 1 (2), 47-79.
• Jafarov, S. (2007). Dünden Bugüne Rusya-NATO İlişkileri, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Kanbolat, H. (2007). Kanbolat, H. (2007). Türkiye, Karadeniz’de Yeni Ufuklara Yelken Açmak İstiyor. Avrasya Dosyası, 13(1).s.73-102.
• Karabulut, B. (2005). Strateji Jeostrateji Jeopolitik, Platin Yayınları, Ankara.
• Kasım, K. (2009). Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya (Vol. 4). International Strategic Research Organization (USAK), s.230-245
• Konak, A. (2019). Kırım'ın İlhakı ile Sonuçlanan Ukrayna Krizi ve Ekonomik Etkileri. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi / Cilt: 4 Sayı: 8, 80-93.
• Külebi, A. (2009). Türkçe Jeopolitik, Berikan Yayınevi, Ankara.
• Lacoste, Y. (2008). Büyük Oyunu Anlamak, (Çev. İsmet Akça), NTV Yayınları, İstanbul.
• Mutluer, S. E. (2019). Azerbaycan Kanaat Önderleri Açısından Türkiye’nin Jeopolitik Önemi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Okman, C. (2018). Karadeniz Güvenlik ve İstikrar Sürecine Bakışta Realist Yaklaşımın Hâkim Görünümü. İçinde Karadeniz Jeopolitiği, editör Hasret Çomak, Caner Sancaktar, Volkan Tatar ve Burak Şakir Şeker, 43-71. İstanbul: BETA Yayınları.
• Oktay, E. G. (2006). Türkiye'nin Avrasya'daki Çok Taraflı Girişimlerine Bir Örnek: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü. Uluslararası İlişkiler/International Relations, 149-179.
• Öncel, R. (2023). NATO’nun Vilnius Zirvesi, İstanbul: SETA Analiz.
• Özdal, H. (2015). Sovyetler Birliğinin Dağılmasından Kırım’ın İlhakına Rus Dış Politikasında Ukrayna. Ankara: USAK Yayınları.
• Peimani, H. (2009). Conflict and Security in Central Asia and The Caucasus. Abc-Clio.
• Polat, S. (2015). Türkiye için Jeopolitik Rota, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Pukhov, R. (2015). Nothing ‘Hybrid’About Russia’s War in Ukraine. The Moscow Times, 27.
• Ray, M. (2023). Rusya’nın Ukrayna’yı İşgali. http//www.britannica.com/event/2022-Russian-invasion-of-Ukraine#ref354585
• Rende, M. (2010). “Strategic Implications of Security in the Black Sea Area”, Ito Kenichi (Ed.) “Report of The Third Japan-Black Sea Area Dialogue on “Prospects of Changing Black Sea Area and Role of Japan”, The Global Forum of Japan.
• Şahin, İ. (2016). http://www.milliyet.com.tr/natofilosu-karadeniz-de-kriz-dunya-2263835/, NATO Filosu Karadeniz’de Kriz Çıkardı.
• TDK. (2023). Türk Dil Kurumu Sözlüğü, https://sozluk.gov.tr/, (Çevrimiçi), 23.05.2023.
• Tekin, C. (2019). Soğuk Savaş Sonrası Karadeniz Bağlamında Türkiye-Rusya İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi, İstanbul.
• Treisman, D. (2011). The Return: Russia's Journey from Gorbachev to Medvedev. Simon and Schuster.
• Tüysüzoğlu, G. (2017). Rusya Dış Politikası’nın Etkin Silahı: Donmuş Çatışma Bölgeleri, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 13(26), 185-219.
• Uçarol, R. (2000). Siyasi Tarih (1789-1999), İstanbul, 2000, Filiz Kitabevi.
• Yılmaz, S. (2015). Milli Güvenlik Teorisi, Ed. Ümit Özdağ, Jeopolitik ve Jeostrateji, Kripto Basım Yayım.