CAM VE CAM EŞYA SEKTÖRÜNDE ENDÜSTRİ İÇİ TİCAREET: TÜRKİYE VE AB ÜLKELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 3, 18 - 41, 20.09.2024

Elif Bulut

https://doi.org/10.62101/iticudisticaretdergisi.1472724

Öz

Bu çalışmada, Türkiye ile Avrupa Birliği üyeleri arasında cam ve cam eşya sektöründe endüstri içi ticaretin analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada cam ve cam eşya ürünlerinin ihracat ve ithalat değerlerinin ne kadar benzeştiğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada Armonize Sistem Nomanklatürü sınıflandırılması dikkate alınarak 70 koduna sahip cam ve cam eşya ürün grubu verileri 2004-2023 dönemi için Grubel-Lloyd endeksi hesaplamalarına dâhil edilmiştir. Bununla birlikte Türkiye’nin dünya ile cam ve cam eşya grubunda dış ticareti de incelemeye alınarak endüstri içi ticaret değerlerinin değişimlerinin gerekçeleri de yorumlanmıştır. Çalışmanın başlıca bulguları arasında Fransa’ya ait endüstri içi ticaret değerlerinin yirmi yıllık dönem içerisinde en yüksek ortalamaya sahip olduğu ve Kıbrıs, İsveç, Malta, Portekiz ve Yunanistan ile Türkiye arasında düşük yoğunluklu endüstri içi ticaretin varlığı tespit edilmiştir. Ayrıca 2008 ve 2012 yıllarında endüstri içi ticaret değerlerinin düşme eğilimi gösterdiği bulgusu da elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endüstri İçi Ticaret, Cam ve Cam Eşya, Grubel-Lloyd, Avrupa Birliği

Etik Beyan

Bu çalışma araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır.

Destekleyen Kurum

Çalışmanın hazırlanmasında herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

Intra-Industry Trade in Glass and Glassware Sector: An Examination on The European Union Countries and Turkey

Öz

This study analyzes the intra-industry trade between Turkey and the European Union members in the glass and glassware sector. The study aims to determine how similar the export and import values of glass and glassware products are. In the study, taking into account the H.S. classification, glass and glassware product group data with code 70 are included in the Grubel-Lloyd index calculations for the period 2004-2023. In addition, Turkey's foreign trade in glass and glassware with the world is also analyzed and the reasons for the changes in intra-industry trade values are also interpreted. Among the main findings of the study, it was found that the intra-industry trade values of France had the highest average over the twenty-year period and that there was low-intensity intra-industry trade between Turkey and Cyprus, Sweden, Malta, Portugal and Greece. It is also found that intra-industry trade values showed a downward trend in 2008 and 2012.

Anahtar Kelimeler

Intra Industry Trade, Glass and Glassware, Grubel-Lloyd, The European Union

Kaynakça

• Ağır, H. (2010). Avrupa Bütünleşmesinin Derinleşmesi ve Genişlemesi. İç. M. Kar (Ed.) Avrupa Bütünleşmesi ve Türkiye (1-50). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Akıncılar, A. (2013). Türk Cam Sanayinde Şişecam Fabrikalarının Rolü: Paşabahçe Fabrikası Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aydın.
• Akyüz, F. (2020). Taş ve Toprağa Dayalı Sektörde Faaliyet Gösteren Şirketlerin Finansal Başarısızlık Risklerinin Tahmin Edilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1). 40-51. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.652278
• Angın, B. (2007). Cam Sanayiinde Geleneksel Yakıtlar Yerine Doğal Gaz Kullanımının Enerji Ekonomisi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Mersin.
• Ankara Sanayi Odası. (2017). Cam ve Cam Ürünleri Sektörü. Ankara: ASO Yayını.
• Aquino, A. (1978). Intra-Industry Trade and Inter-Industry Specialization as Concurrent Sources of International Trade in Manufactures. Review of World Economics, 114(2), 275-296. https://doi.org/10.1007/BF02696475
• Arvanitis, S., & Loukis, E. N. (2015). Did the Reduction of ICT Investment Due to the 2008 Economic Crisis Affect the Innovation Performance of Firms. An Exploratory Analysis Based on Firm Data for the European Glass, Ceramics, and Cement Industry. KOF Working Papers, 391, 1-29.
• Atik, H., & Türker, O. (2011). Modern Dış Ticaret Kuramları. Ankara: Nobel Yayınları.
• Aydemir, M. F. (2024). Orman Ürünlerinin Endüstri-İçi Ticaretinin Analizi: Türkiye Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 26(2), 1-11. https://doi.org/10.24011/barofd.1384029
• Babür, G. (1995). Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği ve Türk Cam Sanayi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Baldwin, R. (2011). Intra-Industry Specialization in a Multi-Country and Multi-Industry Framework. Economic Journal, 97: 923-939.
• Bano, S. S. (1991). Intra-Industry International Trade. Avebury: Aldershot [u.a].
• Bayburt, R. S. (1994). Gümrük Birliğinde Türk Cam Sanayi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Biernacka, J. (2021). Analysis of Intra-Industry Mutual Trade in the Furniture Manifacturing Industry Between The V4 and The EU-27 Countries Using the Grubel-Lloyd Index. Acta Facultatis Xylologiae Zvolen res Publica Slovaca, 63(2), 175-188. https://doi.org/10.17423/afx.2021.63.2.15
• Brander, J., & Krugman, P. (1983). A Reciprocal Dumping Model of International Trade. Journal of International Economics, 15(3-4), 313-321. https://doi.org/10.1016/S0022-1996(83)80008-7
• Brkić, S., Kastratović, R., & Salkica, M. A. (2021). Analysis of Intra-Industry Trade in Agri-Food Products Between Bosnia and Herzegovina and The European Union. South East European Journal of Economics and Business, 16(2), 53-67. https://doi.org/10.2478/jeb-2021-0014
• Demir, M. A. (2020). Endüstri İçi Ticaretin Grubel-Lloyd Yöntemi ile Analizi. International Journal of Disciplines Economics & Administrative Scienves Studies, 6(18), 356-365. http://dx.doi.org/10.26728/ideas.278
• Demirtaş, G., & Turan, E. (2020). Endüstri İçi Ticaretin Belirleyicisi Olarak Uluslararası Göç Akımları: Türkiye’de Giyim Sektörü Üzerine Ampirik Bir Analiz. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(4), 794-816. https://doi.org/10.17130/ijmeb.804975
• Deviren, N. V., & Karataş, M. (2007). Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti Arasındaki Endüstri-İçi Ticaret. Bilgesel Yayıncılık İşletme İktisat ve Finans, 22(250). 16-32.
• Diken, A. Ö. (2015). Endüstri-içi Ticaret Kavramı: Nedenleri, Ölçüm Yöntemleri ve Türkiye ile AB Arasında Endüstri İçi Ticaretin Gelişimi (2004-2014). Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Donat, N. (2006). Türkiye’de Cam Sanayiinin Rekabet Gücü. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Drăghescu, F., Davidescu, A. A. M., Gogonea, R. M., & Căpățînă, G. (2015). The Analysis of Flat Glass Exports for Romania Using the Gravity Model. The Annals of The University of Oradea. Romania: Ministry of Education and Scientific Research.
• Elsayed, R. B., Hashim, H. Z., & Rusman, M. S. (2024). Exploring the Purpose and Types of Home Glass Accessories: Sustainability, Transparency, Aesthetics, and Durability. International Journal of Art and Design, 8(1, SI-2), 49-60. https://doi.org/10.24191/ijad.v8i1,%20SI-2.1033
• Ergün, Ü. R. (2023). Grubel-Lloyd Endeksi ile Demir Çelik Sektöründe Endüstri İçi Dış Ticaret: KEİ Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Dergisi, 1(4), 75-89. https://doi.org/10.62101/iticudisticaretdergisi.1340602
• Eroğlu, G., & Şahinler, M. (2019). Dünyada ve Türkiye’de Tungsten (Volfram). Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• Erün, G. (2010). Türkiye ile AB, Gıda ve Canlı Hayvan Sektörü Dış Ticaretinde Endüstri İçi Ticaret Analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 71-78.
• Evcil, N. (2023). Türkiye’nin AB-27 Ülkeleri ile Endüstri İçi Ticaretinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Finger, J. M. (1975). Trade Overlap and Intra-Industry Trade. Economic Inquiry, 13(4), 581.
• Flam, H., & Helpman, E. (1987). Vertical Product Differentiation and North-South Trade. American Economic Review, 77, 810–822.
• Forstner, H., & Balance, R. (1990). Competing in a Global Economy. London: Unwin Hyman.
• Fujita, M., Krugman P., & Venables, A. J. (1999). The Spatial Economy: Cities, Regions and International Trade. London: The MIT Press.
• Gawande, K., Hoekman, B., & Cui, Y. (2015). Global Supply Chains and Trade Policy Responses to the 2008 Crisis. The World Bank Economic Review, 29(1), 102–128. https://doi.org/10.1093/wber/lht040
• Göçer, İ. (2012). 2008 Küresel Ekonomik Krizin Nedenleri ve Seçilmiş Ülke Ekonomilerine Etkileri: Ekonometrik Bir Analiz. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17, 18-37. http://dx.doi.org/10.11611/JMER2
• Greenaway, D., & Milner, C. (1983). On the Measurement of Intra-Industry Trade. The Economic Journal, 93(372), 900-908.
• Greenaway, D., & Milner, C. (1987). Intra-Industry Trade: Current Perspectives and Unresolved Issues. Review of World Economics, 123(1), 39-57. https://doi.org/10.1007/BF02707781
• Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1971). The Empirical Measurement of Intra-Industry Trade. The Economic Record, 47(120), 494-517. https://doi.org/10.1111/j.1475-4932.1971.tb00772.x
• Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1975). Intra Industry Trade. London: Mac Millian.
• Gümrük Bilgi Sistemi. Armonize Sistem Gümrük Tarife Cetveli Açıklamaları. https://www.gumruk.com.tr/gtip/listele.aspx?ID=70#body adresinden alınmıştır, (Erişim Tarihi: 15.04.2024).
• Hubert, M. (2019). Industrial Glass Processing and Fabrication. In: Musgraves, J.D., Hu, J., Calvez, L. (eds) Springer Handbook of Glass. Springer Handbooks. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978- 3-319-93728-1_34
• IMF (2009). World Economic Outlook Update. IMF Publications. ITC Trade Map. Trade Statistics for International Business Development. https://intracen.org/our-work adresinden alınmıştır, (Erişim Tarihi: 15.04.2024).
• Joŝić, H., & Źmuk, B. (2020). Intra-industry Trade in Croatia: Trends and Determinants. Croatian Economic Survey, 22(1), 5-39. https://doi.org/10.15179/ces.22.1.1
• Karabulut, Y. Ş. (2009). Düz Cam Sanayisinde Yeniliklerin Dış Ticaret Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Karagöz, U. (2021). Türkiye Cam Sektörü Rekabet Gücünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi Kullanılarak Analizi. Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Çorum.
• Kaya, D. S. (2015). Cam Sektörü. Türkiye İş Bankası İktisadî Araştırmalar Bölümü. https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/sr03_camsektoru.pdf adresinden alınmıştır, (Erişim Tarihi: 19.04.2024).
• Kaya, G. (1995). AT ile Gümrük Birliği’ne Giderken Türk Çimento, Seramik ve Cam Sanayii. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Kirman, H. (1995). Cam Sanayiinin Türk Ekonomisindeki Yeri. Uzmanlık Tezi. T.C. Başbakanlık Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığı. Ankara.
• Koçak, H. (2012). Paşabahçe Şişe-Cam'ın İlk Yılları:“Milli Fabrika Rejimi. Çalışma ve Toplum, 2(33), 15-48.
• Konyalı, G., & Emirhan, P. N. (2004). Türk Cam Sanayii ve Seramik Sanayiinin Avrupa Birliği Piyasasındaki Ticaret Yapısı ve İhracat Performansı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 27-39.
• Kösekahyaoğlu, L.,& Özdamar, G. (2009). Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Türk İmalat Sanayiinin Rekabet Gücündeki Değişimler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 17-30.
• Kraciuk, J. (2023). Intra-Industry Trade in Agri-Food Products Between Poland and European Union Countries. AgEcon Search Polish Association of Agricultural Economists and Agribusiness, 15(4), 243- 254. https://doi.org/10.22004/ag.econ.340085
• Krugman, P. R., & Obstfeld, M. (2009). International Economics: Theory and Policy. Pearson Education.
• Kumar, C., & Bharti, N. (2024). India-Australia Agricultural Trade: Recent Trade Restrictions. Available at SSRN 4721307. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4721307
• Kurt, D. B., & Çoban, O. (2021). Türkiye ile Avrupa Birliği Ülkeleri Arasındaki İmalat Sanayi Endüstri İçi Ticaretin Belirleyicileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4), 3369-3397. https://doi.org/10.15869/itobiad.887238
• Kuşat, N. (2021). Türkiye ve Avrupa Turizm Sektör Liderleri Endüstri İçi Ticaret Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 22(2), 115-133. https://doi.org/10.24889/ifede.929454
• Leitão, N. C., & Balogh, J. M. (2020). The Impact of Intra-Industry Trade on Carbon Dioxide Emissions: The Case of the European Union. Agricultural Economics (Zemědělská ekonomika), 66(5) 203-214. https://doi.org/10.17221/312/2019-AGRICECON
• Lin, K.Y. (2018). User Experience-Based Product Design for Smart Production to Empower Industry 4.0 in the Glass Recycling Circular Economy. Computers & Industrial Engineering, 125, 729-738. https://doi.org/10.1016/j.cie.2018.06.023
• Lloyd, P. J. (2002). Controversies Concerning Intra Industry Trade. P. J. Lloyd ve H. H. Lee (Ed.). Frontiers of Research in Intra Industry Trade.(ss. 13-32). London: Palgrave ve Macmillian.
• Loertscher, R., & Wolter, F. (1980). Determinants of Intra-Industry Trade: Among Countries and Across Industries. Review of World Economics, 116(2), 280-293. https://doi.org/10.1007/BF02696856
• Mangır, F., & Fidan, A. (2017). Grubel-Lloyd Endeksi İle Endüstri-İçi Ticaret Analizi: Tarım Sektörü Türkiye Örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 45-51. https://doi.org/10.18493/kmusekad.400137
• Marrewijk, C. (2002). International Trade and the World Economy. New York: Oxford Press.
• Mercan, M. (2014). Ekonomik Büyümenin Belirleyicileri ve 2008 Krizi: Orta Asya Ülkeleri ve Türkiye Ekonomisi İçin Panel Veri Analizi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(1), 125-142. https://doi.org/10.18657/yecbu.92282
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). Seramik ve Cam Teknolojisi Cam Üretimi ve Şekillendirme Yöntemleri. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Nguyen, H. M., Quan, B. Q. M., Huong, V. L., & Tran, T. V. (2020). Determinants of Intra-Industry Trade Between Vietnam and Countries in TPP. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7(1), 123-129. https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no1.123
• OECD (2002). Intra-Industry and Intra-Firm Trade and The Internationalisation of Production. OECD Economic Outlook: Statistics and Projections (database), (71). doi:10.1787/data-00095-en
• Özsan, A. G. (2015). Avrupa Birliği’ndeki Ekonomik Yavaşlamanın Türkiye’nin Sektörel İhracatı Üzerindeki Etkisi. Kalkınma Bakanlığı Ekonomi Çalışma Tebliğleri Serisi, 15/2, 1-27.
• Özgür, C. E. (2006). Developing a Forecasting Model for External Trade of Turkey in Glass and Glassware. Master Thesis. Marmara University Institute for Graduate Studies in Pure and Applied Sciences. Istanbul.
• Pak, Y. V. (2019, December). Intra-Industry Trade in the EAEU: Case of Machine Building. In External Challenges and Risks for Russia in the Context of the World Community’s Transition to Polycentrism: Economics, Finance and Business (ICEFB 2019) pp. 111-114. Atlantis Press.https://doi.org/10.2991/icefb-19.2019.28
• Patrascu, R., Darie, G., Mincuic, E., Raducanu, C., & Stanculea, A. (2010). Comparative Analysis of Production and Precessing of Glassware and Technical Glass. U.P.B. Sci. Bull, 72(1), 73-80.
• Pawlak, K., & Lukasiewicz, J. (2022). Does Intra-Industry Specialisation Enhance or Limit Comparative Advantage: Evidence From the World Citrus Fruit Trade. Agricultural Economics/Zemědělská Ekonomika, 68(9), 338-347. https://doi.org/10.17221/163/2022-AGRICECON
• Pomfret, R. (1986). On the Division of Labour and International Trade or, Adam Smith's Explanation of Intra‐Industry Trade. Journal of Economic Studies, 13(4), 56-63.
• Rasekhi, S., & Shojaee, S. S. (2012). Determinant Factors of the Vertical Intra-Industry Trade in Agricultural Sector: A Study of Iran and Its Main Trading Partners. Agricultural Economics/Zemědělská Ekonomika, 58(4), 180-190.
• Ray, S. (2011). Prediction of Corporate Financial Distress in Glass and Glassware Sector of India. International Journal of Business Excellence, 4(6), 678-695. https://doi.org/10.1504/IJBEX.2011.042905
• Rio, D. D. F. D., Sovacool, B. K., Foley, A. M., Griffiths, S., Bazilian, M., Kim, J., & Rooney, D. (2022). Decarbonizing the Glass Industry: A Critical and Systematic Review of Developments, Sociotechnical Systems and Policy Options. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 155, 111885. https://doi.org/10.1016/j.rser.2021.111885
• Rosanty, W. A., & Handoyo, R. D. (2020) The Effect of Extensive Margin towards Intra-Industry Trade between Asean-5 and Japan. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 11(9), 566- 581.
• Ruth, M., & Dell’Anno, P. (1997). An Industrial Ecology of the US Glass Industry. Resources Policy, 23(3), 109-124. https://doi.org/10.1016/S0301-4207(97)00020-2 Sanayi Genel Müdürlüğü (2022). Cam Sektörü Raporu. Ankara: Sanayi Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Saray, O. (2019). Endüstri İçi Dış Ticaret Türkiye’nin Dış Ticaret Partnerleri Üzerine Bir Uygulama. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sarıçoban, K. (2021). Türkiye’nin Cam ve Cam Eşya Sektörü İhracat Uzmanlaşması ve Rekabet Gücü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(32), 1094-1107. https://doi.org/10.21076/vizyoner.903467
• Sarıkabadayı, A. İ. (2021). Türkiye’nin Ev ve Mutfak Eşyaları Sektöründe Uluslararası Rekabetçiliği. İç. S. A. Vurdu (Ed.). Uluslararası Ticaret Üzerine Hibrit Perspektiflerle Değerlendirmeler. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Sawyer, W. C., Sprinkle, R. L., & Tochkov, K. (2010). Patterns and Determinants of Intra-Industry Trade in Asia. Journal of Asian Economics, 21(5), 485-493. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2010.04.001
• Saygın, S. Ü. (2020). Demir Çelik Sektöründe Endüstri İçi Ticaret: Türkiye ve AB Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(Ek), 102-116. https://doi.org/10.21076/vizyoner.716209
• Schmitz, A., Kaminski, J. Scalet, B. M., & Soria, A. (2011). Energy Consumption and CO2 Emissions of the European Glass Industry. Energy Policy, 39(1), 142-155. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2010.09.022
• Silva, R. V., Brito, J., Lye, C. O.,& Dhir, R. K. (2017). The Role of Glass Waste in the Production of Ceramic-Based Products and Other Applications: A Review. Journal of Cleaner Production, 167, 346- 364. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.08.185
• Somel, C. (20019). İktisadî Buhran ve Sermaye Birikimi. Tes-İş Dergisi, Mart. 80-84.
• Soori, A., & Mohrami, M. (2021). Estimating the Trade Potential of Ceramic and Glass Products in Iran and CIS (Based on the Gravity Model). Scientific Information Database, 27(20), 29-49. https://doi.org/10.22067/erd.2021.18837.0
• Stead, M., Angus, K., Macdonald, L., & Bauld, L. (2014). Looking into the Glass: Glassware as an Alcohol Marketing Tool, and the Implications for Policy. Alcohol and Alcoholism, 49(3), 317-320. https://doi.org/10.1093/alcalc/agt178
• Şahin, S. (2022). Endüstri İçi Ticaret: Makine ve Ulaştırma Araçları Sektörü Üzerine Bir Analiz. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 8(2), 6-17.
• Şarkgüneşi, A., & Miser, H. (2019). Pazar Büyüklüğü Etkisi ve Endüstri İçi Ticaret İlişkisi: OECD Ülkeleri İçin Sektörel Panel Veri Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 54, 392-416. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.589455
• Şaşmaz, A. B. (2023). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Türkiye ve Avruba Birliği Arasındaki Endüstri İçi Ticarete Etkisi. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2004). Ticarî Bilgi Kaynakları. https://ticaret.gov.tr/ihracat/ticari-bilgikaynaklari adresinden alınmıştır, (Erişim Tarihi: 15.04.2024).
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2023). Yurt Dışı Teşkilatı Avrupa. https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/avrupa adresinden alınmıştır, (Erişim Tarihi: 15.04.2024).
• Tatar, H. E. (2020). Türkiye Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Arasında İmalat Sektöründe Endüstri İçi Ticaretin Ampirik Analizi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(3), 80-95. http://dx.doi.org/10.11611/yead.767980
• Türkcan, K., & Ates, A. (2010). Structure and Determinants of Intra-Industry Trade in the US AutoIndustry. Journal of International and Global Economic Studies, 2(2), 15-46.
• Tüyen, Z. (2016). Türkiye’de Dış Ticaret Politika ve Uygulamaları. İstanbul: Globus Yayınları.
• Ulucan, H., Çeviş, İ., & Ceylan, R. (2014). Türkiye’de Endüstri İçi Ticaretin Gelişimi. Social Sciences, 9(3), 31-53.
• Verdoorn, P. J. (1960). The Intra-Block Trade of Benelux. İç. E. A. G. Robinson (Ed.), Economic Consequences of the Size of Nations, (ss.291-329). London: Mac Millian.
• Weiss, L., & Hobson, J. M. (1999). Devletler ve Ekonomik Kalkınma (Çev. Kıvanç Dündar). Ankara: Dost Kitabevi.
• Yılmaz, M., Kırbıyık, M., & Çiftçi, Y. (2017). Armonize Sistem Neden, Nasıl ve Ne Zaman Güncellenir. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 10, 99-105.
• Yılmaz, Ş. E. (2016). Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi. Ankara: Efil Yayınevi.
• Yiğit, S. (2017). İşletmelerde Yeni Ürün Geliştirmenin Rekabet Avantajı Yaratılması Açısından Değerlendirilmesi ve Cam Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 1(2), 43-54.