İSTANBUL’DA CUMHURİYET DÖNEMİNDE PLANLAMA ÇALIŞMALARI: HENRİ PROST VE LUİGİ PİCCİNATO’NUN PLANLARININ SONRAKİ DÖNEMLERE ETKİLERİ AÇISINDAN MUKAYESELİ ANALİZİ

Yıl 2022, , 1626 - 1648, 30.12.2022

Erhan Erken

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1224428

Öz

Dünyanın en önemli şehirlerinden biri olan İstanbul'un tarihinin, Yenikapı’da Marmaray için yapılan kazılar ve burada elde edilen bulgulara göre, 8500 yıl evveline kadar gittiği düşünülmektedir. Tarihi süreçte birçok büyük devlete başkentlik yapan İstanbul bu süreçlerde birçok değişim yaşamıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinde ve özellikle Tanzimat ile başlayan süreçte batılılaşma tesirinde çeşitli şehir planlama çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar Cumhuriyet’in ilanı sonrasında da devam etmiştir.

Amaç: Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı sonrasında İstanbul’da etkili olan iki adet şehir planlama yaklaşımının mukayeseli olarak incelemesi yapılmaktadır. Her iki planlamanın İstanbul’a etkileri, birbirleriyle farklılıkları ve sonraki dönemlerde İstanbul’da ne tür iz bıraktıkları üzerinde durulmuştur..
Yöntem: Bu çalışma nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada öncelikle literatür taraması yapılmış, farklı kaynaklardan elde edilen bilgiler belli bir kurgu içinde derlenerek bir sonuca gidilmeye çalışılmıştır
Bulgular: Cumhuriyet döneminde İstanbul’daki iki planlama çalışmasına geçmeden önce Osmanlı’nın son döneminde İstanbul’da hangi saiklerle ne tür planlama çalışmaları yapıldığına bakılmıştır. Burada batıya ilginin arttığı ve Tanzimatla birlikte hızlandığı bir dönemde şehir planlaması noktasında da bu ilginin varlığı görülmüş ve özellikle bu dönemde İstanbul’da vuku bulan seri yangınların şehir planlaması çalışmalarını etkilediği fark edilmiştir.
1937 Sonrası İstanbul’da başlayan ve 1950’ye kadar süren Henri Prost dönemi hem planlamanın yapıldığı ve hem de uygulandığı bir dönemdir. Bu dönemde İstanbul’un daha çok iç kesimlerinde bir yoğunlaşma ortaya çıkmıştır. Oysa 1958’den sonra devreye giren Piccinato’nun planlaması şehrin doğru batı ekseninde genişlemesini hedefleyen bir planlamadır. Ayrıca şehri geniş bir bölgenin içinde onunla birlikte planlayan bir yaklaşıma sahiptir. Piccinato’nun planlaması özellikle kendisinden çok daha sonraki dönemlerde etkili olan bir çalışma olarak dikkat çekmektedir
Özgünlük: Bu çalışmanın en ilginç yanı bir yönü ile Prost ve Piccinato planlamaları arasındaki temel ayrılığı ve zıtlığı ortaya çıkarması diğer yönü ile de Piccinato’nun fikirlerinin 1980 sonrası iktidara gelen ANAP’lı İstanbul Belediye Başkanı Bedrettin Dalan’ın icraatları ile çok benzeşmesidir. Bedrettin Dalan sonrası İstanbul Büyükşehir Belediyesinde yönetime gelen farklı başkanlar zamanında da Piccinato’nun düşünceleri bir çok yönü ile uygulamaya konmuştur.
Bu konu çerçevesinde araştırılan kaynaklarda bu tarz bir tespite rastlanmamıştır. Piccinato’nun İstanbul’da şehrin yönetimiyle ilgili bir noktada bulunmamasına rağmen fikirlerinin önemli bir bölümünün yıllar sonra tatbik mevkiine konulduğunu tespit etmek ve bunu ortaya koymak, bu çalışmanın en özgün noktalarından birisidir

Anahtar Kelimeler

şehir planlaması, H.prost, L.Piccinato, batılılaşma

PLANNING STUDIES IN THE REPUBLIC PERIOD IN ISTANBUL: A COMPARATIVE ANALYSIS OF THE EFFECTS OF HENRI PROST AND LUIGI PICCINATO'S PLANS ON THE FUTURE PERIOD

Öz

The history of Istanbul, one of the most important cities in the world, is thought to go back 8500 years, according to the excavations made for Marmaray in Yenikapı and the findings obtained here. Istanbul, which has been the capital of many great states in the historical process, has experienced many changes in these processes. In the last period of the Ottoman State and especially in the process that started with the Tanzimat, various city planning studies were carried out under the influence of westernization. These studies continued after the proclamation of the Republic.

Aim: In this study, two city planning approaches that were effective in Istanbul after the proclamation of the Republic of Turkey are comparatively examined. The effects of both plans on Istanbul, their differences with each other and what kind of traces they left in Istanbul in the following periods are emphasized.
Method: This study was carried out with the qualitative research method. In the study, first of all, a literature review was made, the information obtained from different sources was compiled in a certain fiction and a result was tried to be reached.
Findings: Before moving on to two planning studies in Istanbul during the Republican period, what kind of planning studies were carried out with which motives in Istanbul in the last period of the Ottoman Empire. At a time when the interest in the west increased and accelerated with the Tanzimat, this interest was also seen in the point of city planning, and it was noticed that the serial fires that took place in Istanbul during this period affected the urban planning studies.
The Henri Prost period, which started in Istanbul after 1937 and lasted until 1950, is a period in which planning is made and implemented. In this period, a concentration emerged mostly in the inner parts of Istanbul. However, the planning of Piccinato, which came into effect after 1958, is a plan that aims to expand the city on the right western axis. It also has an approach that plans the city with it within a large region. The planning of Piccinato draws attention as a work that was effective especially in the later periods.
Originality: The most interesting aspect of this study is that, on one side, it reveals the fundamental difference and contrast between the plans of Prost and Piccinato, and on the other hand, Piccinato's ideas are very similar to the actions of ANAP's (Motherland Party) Istanbul Mayor Bedrettin Dalan, who came to power after 1980. Piccinato's ideas were put into practice in many ways during the time of different mayors who came to the administration in the Istanbul Metropolitan Municipality after Bedrettin Dalan.
No such determination was found in the sources researched within the framework of this subject. It is one of the most original points of this study to determine that a significant part of Piccinato's ideas were put into practice years later, although he did not have a point about the management of the city in Istanbul.

Anahtar Kelimeler

urban planning, H.Prost, L.Paccinato, Westernilazition

Kaynakça

• Akpınar, İ. (2010). “İstanbul’u (yeniden) inşa etmek: 1937 Henri Prost Planı,” 2000’den kesitler II: Cumhuriyet’in mekanları/zamanları/ınsanları. Doktora Araştırmaları Sempozyumu Kitabı (s. 107-124). içinde Ankara: Dipnot Yayınları&ODTÜ Yayınevi.
• Arlı, A. (2016). İstanbul'un uzun asrı: dünya ve Türkiye ölçeğinde. İçinde Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. İstanbul: Kültür A.Ş.
• Arat, Y. (1997). The project of modernity and women in Turkey. S. Bozdoğan, & R. Kasaba içinde, Rethinking modernity and national ıdentity in Turkey (s. 95-112). Seattle: University of Washington Press.
• Barman, A. (1979). Prost’un İstanbul Nazım Plan çalışmaları: İstanbul/yok edilen kültür mirası. İstanbul: İmar İskân Bakanlığı Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu Başkanlığı.
• Bayındır, S. (2007). Atatürk döneminde İstanbul’un imarı ve Henri Prost planının basındaki yankıları ( 1936-1939) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/675998
• Bilsel, F.C (2016): Geç Osmanlı döneminden Cumhuriyet çağdaş şehir düşüncesi; büyük İstanbul tarihi; (cilt 8) içinde Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. İstanbul: Kültür A.Ş. https://istanbultarihi.ist/324-gec-osmanli-doneminden-cumhuriyete-cagdas-sehir-dusuncesi-ve-istanbul-planlamasi
• Çiftçi, İ. (2007). Küreselleşme paradoksuyla gelen çatışmacı görüşler ve çoğulcu bir kuruluş paradigması olarak: Tarihte ve günümüzde İstanbul ruhu. Eminönü İkinci Uluslararası Sempozyumu. İstanbul.
• Dalan, B. (1989, 25 Mart). (İ. İ. Gazetesi, Röportaj Yapan)
• Güner, K, (2014). Her milli mimari fenadır, her iyi mimari millidir. Bilim ve Gelecek Dergisi, (130), https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2014/12/01/her-milli-mimari-fenadir-her-iyi-mimari-millidir/
• Karpat, K.H.,, (2003) Osmanlı Nüfusu (1803-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. İstanbul: Tarih Vakfı yayını.
• Karpat, K. (2010). Osmanlı Nüfusu. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Köseoğlu, F. G. (2010). Haliç'te kültür endüstrilerinnin yer seçimi, kümelenme eğilimi ve kentsel yenileşme ile kültür endüstrileri arasındaki iletişim. İstanbul: İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. https://polen.itu.edu.tr/bitstream/11527/8073/1/10882.pdf adresinden alındı