TIP CEZA HUKUKU BAĞLAMINDA KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI VE SORUNLARI

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 44, 678 - 694, 30.09.2022

Kayıhan İçel Metehan Hepvar

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1149132

Öz

Amaç: Farklı hücre tiplerine dönüşebilme ve kendini yenileyebilme potansiyeline sahip olan kök hücrelerin bazı türlerinin, uygun koşullarda insan vücudundaki tüm hücrelere dönüşebileceği tıbben öngörülmektedir. XX. yüzyılın ortasından itibaren yapılan çalışmalar, bu hücrelerin çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini göstermiştir. Ancak insan embriyosu kullanılarak elde edilen kök hücre çalışmaları birtakım hukuki ve ahlaki sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu makalemiz, kök hücre çalışmalarını tıp ceza hukuku bağlamında ele almayı ve bu konudaki hukukî sorunlara farklı ülkelerin hukukunda getirilen çözüm önerileriyle karşılaştıralı şekilde Türkiye’deki hukuki durumu ele alarak konuyla ilgili sorunları ortaya koymayı ve olası çözüm önerilerine işaret etmeyi amaçlamaktadır.
Yöntem: Çalışmada öncelikle kök hücre kavramı, tür ve tasnifleri açıklanmış, ardından bu konudaki temel hukuki sorunlar irdelenmiştir. Son olarak ise çeşitli ülkelerin hukuklarında ve Türk hukukunda kök hücre çalışmalarıyla ilgili yasal düzenlemeler ele alınarak, bunlara ilişkin değerlendirme ve önerilerde bulunulmuştur.
Bulgular: Her ne kadar embriyonik kök hücre çalışmalarına dair bazı uluslararası hukuki düzenlemeler mevcutsa da ülkelerin bu soruna yönelik düzenlemeleri ve yaklaşımları farklılık göstermektedir. Türkiye’de kök hücre çalışmalarına ilişkin belirli yasal düzenlemelere ihtiyaç olduğu kanısına varılmıştır.
Özgünlük: Kök hücre çalışmalarına ilişkin çeşitli ülkelerin hukukî düzenlemeleri bu çalışma tarafından tasnif edilmeye çalışılmış, yakın zamanda konuyla ilgili mevcut gelişmeler ışığında önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kök Hücre Çalışmaları, Embriyonik Kök Hücre, Embriyonun Hukuki Statüsü, Kök Hücre Çalışmalarında Hukuki Gelişmeler

Stem Cell Researches and Its Issues in the Context of Medical Criminal Law

Öz

Purpose: It is medically predicted that some types of stem cells, which have the potential to transform into different cell types and renew themselves, can transform into all cells in the human body under appropriate conditions. Studies since the middle of the 20th century have shown that these cells can be used in the treatment of various diseases. However, stem cell studies obtained using human embryos have brought some legal and moral problems. The study aims to deal with stem cell studies in the context of medical criminal law and to point out the possible solutions by considering the legal situation in Turkey in comparison with the solutions offered in the laws of different countries.
Method: In the study, first of all, the concept of stem cell, its types and classifications are explained, and then the main legal problems on this subject are examined. Finally, legal regulations related to stem cell studies in the laws of various countries and Turkish law were discussed, and evaluations and suggestions were made regarding these.
Findings: Although there are some international legal regulations on embryonic stem cell studies, the regulations and approaches of countries towards this problem differ. It has been concluded that there is a need for certain legal regulations regarding stem cell studies in Turkey.
Originality: Legal regulations of various countries regarding stem cell studies have been tried to be classified by this study, and suggestions have been made recently in the light of current developments on the subject.

Anahtar Kelimeler

Stem Cell Researches, Embryonic Stem Cell, Legal Status of Embryon, Legal Developments in Stem Cell Studies

Kaynakça

• Aksoy Gülaslan, P., (2004), “Hukuksal Kavramda Hücresel Tedaviler”, Terazi Hukuk Dergisi, 9(93), 127-130.
• Anonim, (2010) https://www.alrc.gov.au/publication/genes-and-ingenuity-gene-patenting-and-human-health-alrc-report-99/15-stem-cell-technologies/stem-cell-research-in-australia/ [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Cyranoski, D., (2019) “The potent effects of Japan’s stem-cell policies”, https://www.nature.com/articles/d41586-019-02847-3 [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Hakeri, H., (2006) “Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuki Boyutu”, Türkiye Klinikleri Cerrahi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(43), 78-82.
• Hakeri, H., (2015) Tıp Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Karakaya, A., (2013) “Kök Hücre Çalışmaları ve Etik”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Konomi, K., Tobita, M., Kimura, K., & Sato, D. (2015) “New Japanese initiatives on stem cell therapies” Cell stem cell, 16(4), 350–352. https://doi.org/10.1016/j.stem.2015.03.012 [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Kul, N. B., (2019) “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Yapma Suçları”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkaya, N.; Çakır, B., (2016) “Kök Hücre Araştırmalarına Etik, Dini ve Hukuki Yaklaşımlar”, Terazi Hukuk Dergisi, 11(119), 223-233.
• Peker, M., (2019) “Embriyonik ve Yetişkin Kök Hücre Uygulamalarının Etik ve Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi”, İstanbul Barosu Dergisi, 93(2), 225-233.
• Robertson, J., (2001) “Human embryonic stem cell research: ethical and legal issues” Nature Reviews Genetics, 2, 74–78, https://www.nature.com/articles/35047594 [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Rothmar Herrmann, J., (2018) “Assisted Reproduction in Denmark”, https://ssrn.com/abstract=3198538 [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Small, S., (bt / a) “Regulation of stem cell research in Germany”, (Çevrimiçi) https://www.eurostemcell.org/regulation-stem-cell-research-germany [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Small, S., (bt / b) “Regulation of stem cell research in Switzerland”, https://www.eurostemcell.org/regulation-stem-cell-research-switzerland [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Söğüt, İ. S., (2018) “Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları”, TBB Dergisi, (134), 37-70.
• Şener, N., (2012) “Kök Hücre Araştırmaları, Etik ve Yasal Tartışmalar”, Hukuk Gündemi Dergisi, (2012/1), 54-57.
• Tekin, N., (2010) “Kök Hücre Kavramı ve Kök Çalışmalarının Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, (41), 149-170.
• Uğurlu, A. S., (2012) “Avrupa’da İnsan Kökenli Embriyonik Kök Hücrelerin Patentlenmesi ve Biyoetik”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2012/2), 195-230.
• Vatanoğlu-Lutz E. E., (2012). “Research on embryos in Turkey with ethical and legal aspects”. Journal of the Turkish German Gynecological Association, 13(3), 191–195. https://doi.org/10.5152/jtgga.2012.27 [19.07.2022, Çevrimiçi]
• Vural, A., Cantürk G., (2019) “Türk Hukukunda Organ ve Doku Nakli”, Tıp Hukuku, 1. Baskı. Ankara, 62-71.
• Wertz, D. C., (2002) “Embryo and stem cell research in the United States: history and politics”, Gene Therapy, 9, 674–678, (Çevrimiçi) https://www.nature.com/articles/3301744 [19.07.2022, Çevrimiçi]