KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNİN CEZAİ SONUÇLARI VE KARŞILIKSIZ ÇEK ÖZELİNDE BANKALARIN İMZA İNCELEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 50, 1849 - 1875, 30.09.2024

Derya Akaslan

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1242654

Öz

Özellikle bankacılık sisteminde en fazla kullanılan kambiyo senedi olduğunu söyleyebileceğimiz çek, ticari hayatta önemli bir yere sahiptir. Uygulamada, çek düzenleyen kişilerin çek hesabında yeterli karşılığı bulundurmaması nedeniyle çekin karşılıksız yazılması sonucu sıklıkla gündeme gelmektedir. Çekin karşılıksız yazılması ticari ilişkiler kapsamında çekin güvenilirliğinin azalmasına sebep olmaktadır. Karşılıksız çek yazılmasının önlemek ve ödeme kolaylığı sağlayan çeke olan güveni artırmak amacıyla kanun koyucu tarafından yıllardır çeşitli önlemler alınmaktadır. Ancak uygulamada görüldüğü üzere zaman içinde alınmış önlemler karşılıksız çıkan çeklerin sayısının azalmasını sağlayamamış aksine karşılıksız yazılan çek sayısı gün geçtikçe artmaya devam etmiştir.
Çalışmamızda çekin karşılıksız yazılabilmesinin şartları, çekin karşılığının bulunmaması hâlinde hamilin sahip olduğu haklar ve çekin karşılıksızdır işlemi görmesine sebebiyet veren kişiye uygulanacak yaptırımlar ile çekin ibrazı ve karşılıksız çek işlemi kapsamında bankaların imza inceleme yükümlülüğü Yargıtay kararları çerçevesinde incelenmiştir. Karşılıksız çek işleminin cezai sonuçları ile sınırlı olarak inceleme yapılmış olup hukukî sonuçlar çalışma kapsamı dışında tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Karşılıksız çek, muhatap banka, karşılıksızdır işlemi, karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme, bankaların imza inceleme yükümlülüğü, Bad cheque, drawee bank, unrequited transaction, to cause the transaction to be unrequited, signature inspection obligation of banks

The Punitive Consequences of a Unrequited Transaction and Especially The Obligation of Banks to Examine Signature on a Bad Cheque

Öz

Cheque, which can be said to be the most widely used bill of exchange particularly in the banking system, has an important role in commercial life. In practice, the fact that the cheque is unrequited as a result of the fact that the cheque issuer does not have sufficient money in the cheque account is often on the agenda. Issuing of unrequited cheques causes a decrease in the reliability of the check within the scope of commercial relations. The legislator has been taking various measures for many years in order to prevent the unrequited issuance of cheques and to increase confidence in the cheque that provides ease of payment. However, as seen in practice, the regulations and measures applied so far have not declined the number of unrequited cheques. In contrast, there has been a rise in unrequited cheques issued in commercial life.
In our study, the conditions under which a cheque can be a bad cheque and the rights of the holder when the cheque is unrequited. Moreover, the sanctions applied on the issuer that lead to the check to be issued unrequited and within the scope of issuing cheque and bad check transaction, the obligation of banks to examine the signature of cheques were analyzed within the framework of The Court of Cassation decisions.
The analyze is limited to the punitive consequences of bad cheque and legal consequences is excluded from the scope of the study.

Anahtar Kelimeler

Bad cheque, drawee bank, unrequited transaction, to cause the transaction to be unrequited, signature inspection obligation of banks

Kaynakça

• Aydın, H. (2021). Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu. T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dali Özel Hukuk Yüksek Lisans Programi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Ayli, A. (2019). Çek Hukukunda Muhatabın Yükümlülükleri. Ankara.
• Belen, M. B. (2007). Bankaların Çeklerle İlgili Yükümlülükleri. T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Bozer, A., & Göle, C. (2020). Kıymetli Evrak Hukuku, Güncellenmiş ve Genişletilmiş Dokuzuncu Bası. Ankara.
• Büyükşişli, A. (2019). Karşılıksız Çeke Bağlanan Sonuçlar. T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Özel Hukuk Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Çelebi, B. (2010). Karşılıksız Çek Suçu . T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Ticaret Hukuku Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Konya.
• Dursun, A. D. (2019). Karşılıksız Çek Keşide Etmenin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu. Ankara.
• Ercan, İ. (2021). Karşılıksız Çek ve Cezai Sonuçları. Ankara.
• Göle, C. (2019). Karşılıksız Çek Nedeniyle Ceza Yaptırımlarının Uygulanabileceği Kişiler . Prof. Dr. Sabih Arkan’ a Armağan. içinde İstanbul.
• Gürses, D. (2016). Banka Genel Kredi Sözleşmesi. İstanbul.
• Gürses, D. (2018). Bankacılık Kanunu’ na Göre Zimmet Suçu, 2. Baskı. İstanbul.
• Kendigelen, A. (2021). Çek Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 6. Bası. İstanbul.
• Kendigelen, A., & Kırca, İ. (2022). Kıymetli Evrak Hukuku, Genel Esaslar Kambiyo Senetleri, Güncellenmiş 6. Bası. İstanbul.
• Oğuz, S. (2022). Muhatap Bankanın Çekten Doğan Hukuki Sorumlulukları. Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 371-393.
• Önder, M. Ö. (2019). Çekin İptali. İstanbul.
• Özkan, S., & Bayrak, Z. (2020). 5941 Sayılı Yasada Düzenlenen Çekin Karşılıksız Kalmasına Sebebiyet Verme Suçu. İstanbul.
• Reisoğlu, S. (2003). Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Çek. Ankara.
• Reisoğlu, S. (2011). Çek Hukuku. Ankara.
• Şahin, Ş. (2020). Teori ve Uygulamada Karşılıksız Çek Suçu. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Taneri, G. (2019). İcra-İflas ve Karşılıksız Çek Suçları. İstanbul: Aristo Yayınevi.   Türcan, M. (2018). Yargıtay Kararları Işığında Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu. T.C. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dali Yüksek Lisans Programı Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep.
• Ülgen, Helvacı, Kaya, Ertan, & Nomer. (2021). Kıymetli Evrak Hukuku, 14. Tıpkı Bası. İstanbul.
• Yıldız, Ş. (2022). Yargıtay 19. Ceza Dairesi’ nin 27.01.2020 Tarih ve E. 2019/35817, K. 2020/415 Sayılı Sahte Çekle İlgili Kararı Üzerine Bir İnceleme. Prof. Dr. Rıza Ayhan’ a Armağan, cilt I (s. 663-681). içinde İstanbul.