al-Humazah and al-‘Aṣr: Interpreting one of the surahs through the lense of the other noting parallelism

Yıl 2024, Sayı: 1, 10 - 21, 31.12.2024

Abdul Bade Al Nırbanı

Öz

This paper exhibits the concept of (Analogous sūrahs) which are the sūrahas that come in tandem in accordance to the sequence of the (muṣḥaf) and that these sūrahs are analogous by having similarity in their meaning. Though upon examination, there are two surahs that don't have parallels; that is al-Fātiḥathe mother of Qur’ān and Yāsīn which is known as the heart of the Qur’ān. This paper maintained that this parallelism between two sūrahs can be utilized in interpreting them, by considering them one large unit, in which both of them contribute in the understanding one another. This is why I have selected sūrah al-Humazah and al-‘Aṣr, to exhibit a practical example of how the parallel sūrahs are understood in the light of each other, in addition to assert the worthiness of such utilization. This researchconfirms that the word al-‘Aṣr contains six different meanings in Arabic languageall of which are utilized in this sūrah. The aforementioned word was repeated twice in both surah viz. al-‘Aṣr and al-Humazah. As for al-‘Aṣr it is stated first literally then potentionally in the word khusr implied through the qualities of those people who are excluded from loss. Also in al-Humazah it was implied by mentioning the qualities of the loosers and their deserving punishment at another instance. We doconclud that these two sūrahs are interwoven in a fashion that testify to their parallelism and further attests to the linguistic miracle of the Qur’ān.

Anahtar Kelimeler

Qur’ānic exegesis, Sūrahs, Sūrah al-‘Aṣr, Surah Al-Humazah, similarity.

العصر والهمزة: تفسير إحدى السورتين بالأخرى على ضوء التناظر

Öz

بيّن البحث مفهوم (السور النظائر) بأنّها أشفاع السور المتجاورة في ترتيب المصحف، وأنّ تناظرها في تماثلها معنى، على أنّ ثَمّ سورتين لا نظير لهما: (الفاتحة) وهي أُمّ القرآن، و(يس) وهي قلب القرآن؛ ورأى أنّه يمكن توظيف تناظر السور في التفسير، باعتداد السورتين النظيرتين وَحْدةً كبرى، فيُسْتعانَ على فهم إحداهما بالأخرى، وهو من وراء اختيار سورتي (العصر والهمزة)، ليكون تفسيرهما بهذا النحو دليلًا تطبيقيًّا على صحّة ما قدّمه في معنى (السور النظائر) وجدواه؛ فوقف على أنّ لكلمة (العصر) ستّة مَعانٍ في العربيّة، جميعها مُرادٌ في تلك السورة، وقد تكرّرت في كلّ من سورتي العصر والهمزة مرّتين: في العصر بكلمة العصر بالقوّة، وبصفات المُسْتَثْنَيْنَ من الخسر بالفعل، وفي الهمزة بصفات الخاسرين مرّة، وبجزائهم الموافق لأعمالهم أخرى؛ وانتهى إلى أنّ بين هاتين السورتين من الاحتباك ما يشهد أولًا بتناظرهما، ويشهد ثانيًا بإعجاز هذا القرآن الكريم.

Anahtar Kelimeler

سُوَر, نَظائر, تفسير, العَصْر, الهُمَزة

Asr ve Hümeze Tam Benzeşme Işığında İki Sûreden Birinin Diğeriyle Yorumlanması

Öz

Bu çalışmada, ümmü’l-Kur’ân olan Fâtiha ve kalbu’l-Kur’ân diye tanınan Yâsin dışındaki her surenin, Kur’ân’daki tertibinde kendisine bitişik ve mana bakımından onunla uyumlu olduğunu ve benzerlik gösterdiğini çağrıştıran “es-suveru’n-neẓâir” kavramı ele alınacaktır. Çalışmamızda tefsir ilmine yeni kazandırdığımız bir kavram olan tenâzuru's-suver'i kullanarak benzeşme gösteren iki surenin anlam bütünlüğünün olduğu ve bunlardan birinin anlaşılmasının diğerinin anlaşılmasına yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Bu araştırmada Asr ve Hümeze surelerinin tercih edilmesi, söz konusu yöntemle “es-suveru’n-nazâir” kavramının doğruluk ve faydasını uygulamalı olarak kanıtlamak içindir. Zira incelemeler sonucunda Asr kelimesinin Arapça’da altı anlamının olduğu ve bunların hepsinin surede kast edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Asr kelimesinin bu anlamları hem Asr hem de Hümeze sûresinde iki defa tekrarlanmıştır: Asr sûresinde, “asr” kelimesi bir kez potansiyel olarak, bir kez de husr’dan istisna edilen sıfatlarla fiilen bulunmaktadır. Hümeze sûresinde ise hüsrana uğrayanların sıfatlarıyla bir kez, hüsrana uğrayanların kötü amellerinin karşılığı olarak da bir kez geçmektedir. Sonuç olarak, bu çalışma tam benzeşme gösteren iki sûrenin birbiriyle iç içe geçtiğini ortaya koymakla birlikte, Kur’ân’ın mucizevî üslubunu da bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Sûreler, Asr, Hümeze, Benzerler.

Kaynakça

• Alûsî, Mahmud Şükrî. Rûḥu’l-meʿani fî tefsiri’l-Ḳur’âni’l-aẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̠ânī. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̠i’l-ʿArabî, ts.
• Askalânî, İbn Hacer. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk., Şuʿayb el-Arnaûṭ vd. Dimaşk: Dâru’r-Risâleti’l- ʿÂlemiyye, 2013.
• ʿÂmilî, Ahmed Rızâ. Muʿcemu metni’l-luga. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1959.
• Beyḍâvî, Abdullah. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Ṣubḥi Ḥallâḳ – Mahmud Ahmed el-Aṭraş. Beyrut: Dâru’r-Reşîd, Müessesetü’l-Îman, 2000.
• Biḳâʿî, Burhanuddin. Naẓmu’d-durer fi tenâsubi’l-âyât ve’s-suver. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts. Buḫârî. el-Câmiʿu'l-müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 2000.
• Cevherî, İsmail. Tacu’l-luġa ve ṣıḥaḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr ʿAṭṭâr. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1990.
• Endelusî, Ebû Ḥayyân. Tefsirü’l-baḥri’l-muḥîṭ. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muʿavvıḍ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1993.
• Endelusî, İbn ʿAṭiyye. el-Muḥarraru’l-vecîz fi tefsîri’l-Kitabi’l-ʿazîz. thk. er-Raḥḥâle el-Fârûk vd. Doha: Vizâretü’l-Evḳâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2. Basım, 2007.
• Ferâhîdî, el-Ḫalil b. Ahmed. Kitâbu’l-ʿayn. thk. Mehdi el-Maḫzûmî – İbrâhim es-Sâmerrâ’î. İran: Müessesetü Dâri’l-Hicre, 2. Basım, 1988.
• Ferrâ’, Yahya b. Ziyad. Meʿâni’l-Ḳur’ân. thk. Muḥammed Ali en-Neccâr – Ahmed Yusuf Necâti. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kütüb, 3. Basım, 1983.
• Ḥalebî, es-Semîn. ed-Durru’l-maṣûn fi ʿulûmi’l-Kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Ḫarrât. Dimaşk: Daru’l-Kalem, ts.
• Ḫâzin, ʿAlâüddîn. Lubâbu’t-Te’vîl fî Meʿâni’t-Tenzîl. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Ali Şahin. Beyrut: Darû’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2004.
• İbn Âşûr, Muḥammed et-Tâhir. Tefsîru’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Daru’t-Tûnissiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Fāris, Ahmed. Muʿcemu meḳāyīsi’l-luġa. thk. Abdusselâm Harun. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’ṭ-Ṭıbâʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 1979.
• İbn Manẓūr, Muḥammed b. Mükrem. Lisānu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Ṣâdir, 3. Basım, 1994.
• İbn Mucâhid, Ebûbekr. Kitâbü’s-sebʿa fi’l-ḳırâât. thk. Şevḳî Ḍayf. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, 4. Basım, ts.
• İbnu’l-Cezerî, Muḥammed. Neşru’l-Ḳırââti’l-ʿAşr. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Dimaşk: Daru’l-Ġavsânî li’d-Dirâsâti’l-Ḳur’âniyye, 2. Basım, 2019.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahmân. Zâdu’l-mesîr fi ilmi’t-tefsîr. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Basım, 1984.
• ʿİmâdî, Ebu’s-Suʿûd. İrşadü’l-ʿakli’s-selîm ile mezâye’l-Kitâbi’l-kerîm. thk. Abdulkâdir Ahmed Atâ. Riyad: Mektebetü’r-Riyadi’l-Ḥadîs̠e, 1971.
• İsfahânî, er-Râġıb. Mufredâtu elfazi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dimaşk: Daru’l-Ḳalem – Beyrut: ed-Daru’ş-Şâmiyye, 4. Basım, 2009.
• Ḳâsimî, Muhammed Cemâluddîn. Meḥasinu’t-te’vîl. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. Kahire: Dâru İḥyâi Kütübi’l-ʿArabiyye, 1957.
• Kelbî, İbn Cüzey. et-Teshîl li ʿulûmi’t-tenzîl. thk. Muhammed Sâlim Ḥâşim. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1995.
• Ḳurṭubī, Muhammed b. Ahmed. el-Cāmiʿ li Aḥkāmi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsīn et-Türkī vd. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 2006.
• Ḳınnevcî, Ṣıddık. Fethu’l-Beyân fî Makâṣidi’l-Ḳu’ân. thk. ʿAbdullāh b. İbrâhim el-Enṣârî. Saydâ – Beyrut: el-Mektebetu’l-Aṣriyye, 1992.
• Merâġî, Ahmet Mustafa. Tefsîru’l-Merâġî. Kahire: Mektebetü Mustafa el-Bâbî'l-Ḥalebî, 1946.
• Māverdī, Ebu’l-Hasen. en-Nuket ve'l-ʿuyūn, thk. es-Seyyid b. ʿAbdilmaḳṣûd b. ʿAbdurrahîm. thk. es-Seyyid b. Abdilmaksûd b. Abdirrahîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿIlmiyye-Müʾessesetü’l-Kütübi’s̠-S̠eḳâfiyye, ts.
• Mustafa, İbrâhim vd. el-Muʿcemu’l-vasîṭ. Kahire: Mecmaʿu’l-Lugati’l-Arabiyye, 3. Basım, 1985.
• Meydânî, Abdurrahman. Meʿâricü’t-tefekkür ve daḳâiḳu’t-tedebbur. Dimaşk: Dâru’l-Ḳalem, 2000.
• Müslim. Câmiʿu’l-müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥu’l-muḫtasar min umûri Resûlillâh ṣallallāhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. Cidde: Dâru’l-Minhâc - Beyrut: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 2012.
• Nakarât, Abdullah Muhammed. Belâġatu Taṣrîfi’l-Ḳavl fi’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. Dimaşk: Dâru Ḳuteybe, 2002.
• Rāzī, Faḫruddīn. et-Tefsîru’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’ṭ-Ṭıbâʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 1981.
• Semʿânî, Ebu’l-Muzaffer. Tefsîru’l-Ḳur’ân. thk. Ganîm b. Abbâs b. Ganîm. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Suyûṭî, Celâluddîn. el-İtḳân fî ʿUlûmi’l-Ḳur’ân. thk. Merkezu’d-Dirâsâti’l-Ḳur’âniyye. Medine: Mucemmeʿu’l-Melik Fehd li Ṭıbâʿati Muṣḥafi’ş-Şerîf, ts.
• Suyûṭî, Celâluddîn. ed-Durru’l-Mens̠ûr fi’t-Tefsîri’l-Me’s̠ûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’ṭ-Ṭıbâʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 2011.
• Şevkânî, Muhammed. Fetḥu’l-ḳadir el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. nşr. Yusuf el-Gûş. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 4. Basım, 2007.
• Ṭaberī, Muhammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-Beyān ʿan Teʾvīli Āyi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsin et-Türkī, Kahire: Dāru Hecer, 2001.
• Ṭîbî, Şerefuddîn. Futûḥu’l-ġayb fi’l-keşf an ḳınâi’r-reyb. thk. Yusuf Abdullah el-Cevârne. Dubai: Câizetü Dubai ed-Devliyye li’l-Ḳur’ani’l-Kerim, 2013.
• Zebīdī, el-Murtazâ. Tācu’l-ʿarūs min cevâhiri’l-kâmûs. Küveyt: Maṭbaʿatu Hukūmeti’l-Küveyt, 1972.
• Zeccâc, Ebû İshâk. Meʿâni’l-Ḳur’ân ve iʿrâbuh. thk. ʿAbdulcelîl ʿAbduh Şilbî. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemaḫşerī, Ebu’l-Kâsım. el-Keşşâf. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. Riyad: Mektebetu’l-ʿUbeykân, 1998.
• Zemaḫşerī, Ebu’l-Kâsım. Esâsu’l-Belâġa. thk. Abdurrahim Mahmud. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife. ts.