Kur'ân-ı Kerim'de Ritmik Melodinin Oluşumu ve Anlama Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 1, 85 - 105, 31.12.2024

İmad Aldin Dahdouh

Öz

Bu araştırma, Kur’ân kelimelerinin mûsikîsinden başlayarak şekillenen Kur’ân ezgisinin oluşum sebeplerini tespit etmeye çalışmaktadır. Bu ezgi karşısında yürek titrer, dinleyici ortaya çıkan manaları hisseder ve içinde heyecan uyandırır, öyle ki okuyucu ayetin sonundaki fasılaya ulaştığında ayetin sonuna geldiğini fark eder. Fasıla genellikle okuyucunun veya dinleyicinin ayetin anlamları üzerinde düşünerek ayeti bitirmesine olanak tanımak için bir veya daha fazla uzatma med harfini içerir. Sonra sessizlik bir an gelir ve ayetin okuyucu veya dinleyicinin zihninde yankılanmasını sağlar ve bu ritim ve melodi, kulağa güzellik verir. Kur’ân ayetlerinde melodi güzelliğini meydana getiren birbirine geçmiş yapılar vardır. Melodi uyumu gibi sanatlar nazım ve görüntüde denge oluşturur. Yine tekrarlar, cinas, müşakele (benzer kelimenin farklı manada tekrarı), ve diğer edebi sanatlar Kur'ân metninde hoş gelen ritmin oluşturulmasında rol oynar. Araştırma Kur’ân’daki melodinin ses güzelliğinin oluşması için ses uyumunun önemine ulaşmıştır. Ses güzelliğini sağlayanlardan biri de medlerdir. Uzatmanın çeşitli anlamları vardır. Melodinin oluşumunda okuyucu için önemli bir görevi vardır. Yine nazımdaki dengeli melodi, hüsnü’t-taksîm, fonetik denge, ses uyumu, zıt, tekrar, fasıla, cinas, müşakele gibi sanatların hepsi Yüce Kur’ân’ın melodisini meydana getirir.

Anahtar Kelimeler

Kur, Ses, Ritim, Melodi, Anlam.

Formation Causes of Rhythmic Tone in the Holy Qur’an and its Effect on Meaning

Öz

This research aims at explore the causes for the formation of the Qur’anic tone, which is formed initially from the music of the recited words, causing the heart to tremble for them, and the listener to feel the flow of meanings, thus filling the heart with excitement. This is followed by a brief silence which enables the mind of the reader or listener to comprehend the echoes of the verse. Both rhythm and tone in the Qur’an have their own beauty which can be appreciated when the Qur’an is heard. There are several things that work together in the verses of the Qur’an to form an integrated system that generates the vocal aesthetics, including the sweetness of the rhythmic system that creates balance in composition and good division. Repetition, along with other verbal enhancements play a major role in generating the gentle rhythm. The research concludes that sound harmony plays a key role in achieving acoustic beauty of the Quranic melody. It also highlights that elongations (mad) have various connotations. The reciter also plays significant role in generating melody. The research also finds that the formation of the melody can be explained by balanced composition, proper divisions, measured rhythmic harmony, sound harmony, symmetry, repetition, pause (fasila), and as well as alliteration. All of these tools work together to generate the elevated Quranic melody.

Anahtar Kelimeler

The Sciences of the Qur, Sound, Rhythm, Tone, Meaning.

تشكّل النغم الإيقاعي في القرآن وأثره في الدلالة

Öz

يحاول البحث الوقوف على أسباب تشكل النّغم القرآني، حيث يتشكّل بدايةً من جرس الألفاظ المجوَّدة، فيرتعش لها القلب، ويستشعر السامع المعاني المتدفقة، فيجيش صدره، حتى إذا وصل القارئ إلى الفاصلة في نهاية الآية كانت الفاصلة بمثابة القفلة، وتحمل الفاصلة في الغالب مدًّا أو أكثر تجعل من القارئ أو السامع متفكرًا في معاني الآية، ويأتي الصمتُ هنيهة ليجعل صدى الآية يتردد في ذهن القارئ أو السامع، وهذا الإيقاع والنَّغم في القرآن يعطيان جمالية في السمع. وهناك عدة أمور تتضافر معًا في آيات القرآن لتشكل منظومة متكاملة تولّد الجماليات الصوتية؛ من ذلك حلاوة النظم الإيقاعي التي تولّد التوازن في النظم وحسن التقسيم، ويؤدي التكرار والجناس والمشاكلة اللفظية وغيرها من المحسنات اللفظية دورًا في توليد الإيقاع اللطيف. وقد خلص البحث إلى أهمية التناسب الصوتي في تحقيق الجمال الصوتي في النغم القرآني، كما أن للمدود دلالات متنوعة، وللقارئ دور كبير في توليد النغم. وقد تبين أن من أسباب تشكل النغم التوازن في النظم، وحسن التقسيم، والاتزان الإيقاعي، والانسجام الصوتي، والتقابل، والتكرار، والفاصلة، والجناس والمشاكلة اللفظية حيث تولد كل هذه الأمور مجتمعة النغم القرآني الراقي.

Anahtar Kelimeler

الصوت, النغم, الإيقاع, الدلالة, علوم القرآن

Kaynakça

• Abdünnur, Cebbür. el-Muʿcemu’l-Edebi. Beyrut: Dârü'l-İlmi'lil-Melâyîn, 3. Baskı, 1984.
• Akûp, İsâ. eş-Şiteyvi, Ali. el-Kâfi fi ʿUlumi’l-Bleâgati’l-ʿArabiyye. Libya-Bengazi, Açık Üniversite Yayınları, 1993.
• Âlûsî, Mahmûd b. Abdillâh. Rûḥu’l-Meʿânî, 16 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai't-Turâsi'l-ʿArabi, 4. Baskı, 1985.
• Bekir, Seyyid Ya‘kūb. Nusus fi Fıkhi’l-Lugati’l-ʿArabiyye. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1971.
• Ebu Ali el-Fârisi, el-Hasan b. Ahmed. el-Hücce fi ʿİleli'l - Kırââti's - Seb'. thk. Ali en-Nuceydî- Abdulhalim en-Neccar. Kâhire: el-Heyʾetü’l Mısrıyyet’ül ʿAmme li’l Kitab, 1983.
• Ebu Zeyd, Ahmed. et-Tenâsubu’l Beyâniyyu fi’l-Kur’ân. Fas/Kazablanka: Matbatu’n Necah, Külliyet’ül Adâb, 1970.
• Ebü’t-Tayyib el-Lugavî, Abdülvâhid b. Alî. el-İttibâ, nşr. İzzudîn et-Tenuhî, Dimeşk: Matbuatu Mucemmei’l-Lugati’l-Arabiyye, 1961.
• Eşmunî, Ali b. Muhammed. Menaru’l Hüdâ fi Beyâni’l-Vakfi ve’l İbtida. Kâhire: Îsâ el-Babî el-Halebî Matbaası, 1973.
• Ferec, Ahmed. Nazariyyetu İlmi’n-Nass. Kâhire: Mektebetu’l-Adâp, 2. Baskı, 2009.
• Ferrâc, Muhammed Halil. el-Vakıf ve Vazâʾifuhu ʿİnde’n-Nehviyyîn. Kuveyt: Annals of the Arts and Humanities Dergisi, Risâle no: 159. 2001.
• Gavsânî, Yahya. ʿİlmu’t-Tecvid. Dimeşk: Dâr el-Gavsânî, 4. Baskı, 2004.
• Grayyıb, Roz. en-Nakdu’l-Cemâliyyu ve Eseruhu fi’n-Nakdi’l-Arabi, Beyrut: Dâru’l Fikir’l-Lübnânî, 2. Baskı. ts.
• Habenneke, Abrurrahman, el-Belâgatu’l-ʿArabiyye, Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 2. Baskı, 2007.
• Hasan, Abdülhamid, el-Usül’l-Fenniye li’l-Edeb. Kâhire: Matbatu’l-Ulum, 2. Baskı, 1964.
• Hâşimî Bek, Ahmed. Cevâhirü’l-Belâga fi’l Meʿani ve’l Bediiʿ, Mısır: Matbaʿatu’l-İʿtimâd, 10. Baskı, 1940.
• Hasnavî, Muhammed. el-Fâsila fi’l-Kur’ân. Halep: Dâr al-Asil, 1977.
• Hassan, Tammâm. el-Beyânu fi Revaiʿi’l-Kur’ân. Kâhire: Alemu'l-Kutub, el-Heyʾetü’l Mısrıyyet’ül ʿAmme li’l Kitab, 2002.
• Hüseyin, Cuma. et-Tekâbul’c-Cemâliyyu fi’n-Nâss’il-Kur’âni. Dimeşk: Dâr en-Numeyir, 2005.
• İbn Fâris, Ahmed b. Fâris. es-Sâhibî. nşr. Mustafa eş-Şuveymî, Beyrut: Muessesetu Bedrân, 1963.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr. el-Fevâʾid. Kâhire: Mektebetu’l-Mütenebbî. ts.
• İbn Kuteybe, Abdullāh b. Müslim. Edebü’l-Kâtib. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdüllatîf, Kâhire: Matbaatü's-Saâde, 4. Baskı, 1963.
• İbn Sîde, Alî b. İsmâîl. el-Muhassas, 5 Cilt. Kâhire: Dâr el-Kitap el-İslâmî. ts.
• İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-Ḳırâʾâti’l-ʿAşr. Tashih. Ali M. es-Sabbağ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. ts. ʿİd, Muhammed. en-Nass ve’l-Hitâp. Kâhire: Mektebetu’l-Adâp, 2009.
• el-İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh. Delâilü’n-Nübüvve, 2 Cilt. Halep: Dâru’l-Vaʿi, 1977.
• Itır, Nûreddin. el-Kur’ânu’l-Kerim ve’d-Dirasâtu’l-Edebiyye. Halep: Halep Üniversitesi yayınları, 1989.
• Izzavi, Semir. et-Tengimu’l-Lugavi fi’l-Kur’âni’l-Kerim. Amman: Dâru’z-Ziya, 2000.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. Leṭâʾifü’l-işârât li-fünûni’l-ḳırâʾât. thk. Âmir Seyyid Osman, Abdüssabûr Şâhin. Kâhire: Lecnetu İhyai't-Turâsi'l-ʿArabi, 1972.
• Kazvînî, Muhammed b. Abdirrahmân. el-Îzâh. Beyrut: el-Mektebetu'l-Asriyye, 2001.
• Nâzım, Hasan. el-Buna el-Uslübiyye. Fas-Kazablanka: 2002.
• Necâti, M. Osman. el-Kur’ân ve İlmu’n-Nefis. Kâhire: Dâru’ş-Şuruk, 6. Baskı, 1997.
• Ramazan, Muhyiddin. Vücûh min’l-İ‘câzi’l-Musiki fi’l-Kur’ân. Amman: Dâru’l-Furkan, 1982.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîḥu’l-Ġayb, 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai't-Turâsi'l-ʿArabi, 3. Baskı, 1420.
• Sâlih, Subhi. Mebahis fî ʿUlumi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü'l-İlmi'lil-Melâyîn, 3. Baskı, 1964.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed. Fıḳhü’l-Luġa. thk. Fâiz Muhammed – Emil Ya‘kūb. Beyrut: Dâru'l kitabi'l Arabi, 2. Baskı, 1966.
• Şeyh Emin, Bekri. et-Teʿbiru’l-Fenni fi’l-Kur’âni’l Kerim. Beyrut: Dârü'l-İlmi'lil-Melâyîn, 1994.
• Şeyh Osman, Hüsni. Haku’t-Tilâve. Cidde: Dâru’l-Menâre,12. Baskı, 1998.
• Suveyid, Eymen. en-Nuru’l-Mubin fi Tecvidi’l-Kur’âni’l-Kerim. Dimeşk: Dâr Efnân, 3. Baskı, 1426.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtḳān fî ʿUlûmi’l-Kur’an, 2 Cilt. Dimeşk-Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 1987.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Müzhir fî ʿUlûmi’l-Luġa. şrh. Muhammed Ahmed. 2 Cilt. Kâhire: Matabiʿu’l-Muhtâr. 3. Baskı. ts.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Muʿterekü’l-Aḳrân fî Iʿcâzi’l-Ḳurʾân. thk. Ali M. el-Biccâvî. 3 Cilt. Kâhire: Dâru’l Fikiri’l-Arabi, ts.
• Ulvan, M. Şaban. Min Belâgati’l-Kur’ân. Kâhire: ed-Dâru’l-Arabiyye, 2. Baskı, 1998.
• Vehbe, Mecdî. el-Mühendis, Kâmil, Muʿcem’ul Mustalehat’il Arabiyye Fi’l Lügati ve’l Edep, Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1979.
• Yâfî, Naim. Avde ilâ Müsika’l-Kur’ân. Dimeşk: Mecelletu’t-Turâsi'l-ʿArabi, Adet: 25-26, 1987.
• Yâfî, Naim. Kavâʿidu Teşekküli’n-Nagam fi Müsika’l-Kur’âni’l-Kerim. Dimeşk: Mecelletu’t-Turâsi'l-ʿArabi, Adet: 15-16, 1984.
• Zehran, el-Bedrâvî. Zavâhiru Kur’âniyye fi Davʾi’d-Dirâsâti’l-Lugaviyye. Kâhire: Dâru’l-Meârif. 2. Baskı, 1993.
• Zeyyât, Mustafa. en-Neccâr, Abdülkadir. el-Muʿcemu’l-Vesit. Kâhire: el-Mektebetu’l-İslâmiyye, 1960.