Bireysel Yatırımcıların Yatırım Kararlarında Davranışsal Finansın Rolü: Aydın İli Örneği

Yıl 2022, , 1983 - 2010, 31.12.2022

Zeynep Doğan , Umut Evlimoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1079129

Öz

Günümüzde tasarruflarını çeşitli yatırım araçlarında değerlendirmek isteyen birçok yatırımcı, yatırım karalarını kendisi almaktadır. Geleneksel finans teorisi; yatırımcıların bu kararları alırken rasyonel davrandığını söylemekte yatırımcıların psikolojik durumlarını ve çevresel faktörleri dikkate almamaktadır. Oysaki bu kararların her durumda rasyonel bir şekilde alındığını varsaymak bazı durumların açıklanmasında yetersiz kalmaktadır. Piyasalarda oluşan bazı fiyat dalgalanmalarının ve bazı anomalilerin açıklanmasında davranışsal faktörlerin rol oynadığını söyleyen davranışsal finans yaklaşımı bu noktada devreye girmektedir. Bu yaklaşımda; yatırımcıların kararlarını alırken rasyonellikten uzaklaşmasında, davranışların ve başka faktörlerin etkili olabileceği belirtilmektedir. Bireysel yatırımcıların yatırım kararlarını alırken her zaman rasyonel davranmadıkları; psikolojik faktörler, kişisel özellikler, içinde bulunulan toplum gibi birçok farklı faktörün kararlar üzerinde rol oynayabildiği prensibine dayanmaktadır. Bu çalışmanın amacı; bireysel yatırımcıların kararlarını alırken, bu kararlar üzerinde davranışsal finansın çeşitli eğilimlerinin etkili olup olmadığını ortaya koymaktır. Bireysel yatırımcılar çalışmanın ana kütlesini oluştururken, Aydın ilindeki bireysel yatırımcılar ise çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Davranışsal finans eğilimlerinin yatırım kararları üzerindeki etkisini ortaya koymak anket yöntemi kullanılmış ve Aydın ilindeki 320 kişiye anket uygulanmıştır. Verilerin analizine geçilmeden içsel tutarlık ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Ardından frekans tabloları verilmiş, değişkenleri sınıflandırma ve sayısını azaltmak için faktör analizi yapılmış, oluşan faktörler üzerinden t testleri ve çoklu karşılaştırma testi yapılarak dikkate değer bulgular yorumlanmıştır. Elde edilen bulgular; yatırımcıların davranışsal finans eğilimlerinden aşırı iyimserlik eğilimi, belirsizlikten kaçınma eğilimi, muhafazakârlık eğilimi, hataları yanlış değerlendirme eğilimi, sürü davranışı eğilimi, kumarbaz yanılgısı eğilimi, aşırı güven eğilimi, yanlı kendine atfetme eğilimi, kayıptan kaçınma eğilimi, momentum eğilimi, haber avcıları eğilimi, temsil etme eğilimi gibi eğilimler yatırım kararlarını etkilerken; pişmanlıktan kaçınma eğilimi ve demirleme eğilimlerinin etkisinin ise düşük olduğu görülmüştür. Bu etkilenmenin cinsiyete göre farklılık göstermediği de görülmüştür. Bu sonuçlar; Aydın ilindeki yatırımcıların yatırım kararlarını alırken, davranışsal finans eğilimlerinin bir çoğundan etkilendikleri, yatırım kararları üzerinde davranışsal finans teorisindeki bilişsel, duygusal, psikolojik ve sosyal eğilimlerin etkilerinin olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal Finans, Yatırımcı Kararları, Karar Verme, Rasyonellik, Yatırımcı Psikolojisi, Behavioral Finance, Investor Decesion, DecisionMaking, Rationality, Investor Psychology

The Role Of BehavıoralFınanceInInvestmentDecısıons Of IndıvıdualInvestors: The Case Of Aydın

Öz

Many investors, who want to invest their savings in various investment instruments, make their own investment decisions. Traditional finance theory argues that investors act rationally while making these decisions and does not take into account the psychological state and environmental factors of investors. However, assuming that these decisions are taken rationally in all cases is insufficient to explain certain situations. At this point, the behavioral finance approach, which states that behavioral factors play a role in explaining some price fluctuations and some anomalies in the markets, comes into stage. Behavioral finance states that when the rationality of investors decreases while making their decisions, behaviors and other factors can have an impact on investment decisions. The behavioral finance theory is based on the principle that individual investors do not always act rationally when making investment decisions. In the investment decisions of investors; many different factors can play a role, such as psychological factors, personal characteristics, and society. The aim of this study is to reveal whether the factors put forward by behavioral finance are effective while individual investors are making their decisions. For this purpose, a questionnaire was applied to 320 people in Aydın. Internal consistency and reliability analyses were performed before the data were analyzed. Then, frequency tables were given, factor analysis was performed to classify and reduce the number of variables, t-tests and multiple comparison tests were performed on the factors that were formed, and remarkable findings were interpreted. The evaluation of answers given by the respondents shows that the behavioral finance tendencies such as optimism, ambiguity aversion, belief perseverance, misevaluation of mistakes, herd behavior, gambler's fallacy, overconfidence, self-attribution, loss aversion, momentum, news watchers, representativeness affect the investment decisions of the investors while regret aversion and anchoring effects are low. It was also observed that this effect did not differ according to gender. These results show that the investors in Aydın province are affected by many of the behavioral finance tendencies while making their investment decisions, and that the cognitive, emotional, psychological and social tendencies of the behavioral finance theory have effects on the investment decisions.

Anahtar Kelimeler

Behavioral Finance, Investor Decesion, DecisionMaking, Rationality, Investor Psychology

Kaynakça

• Alalwani, M., ve Dayı, F. (2019). Bireysel Yatırımcıların Yatırım Kararlarını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi: Irak Menkul Kıymetler Borsası'nda Bir Uygulama. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 8(4), 3289-3313.
• Altay, E. (2007, Ekim). İMKB’de Piyasa Yönünde Sürü Psikolojisinin İncelenmesi. 11. Ulusal Finans Sempozyumu, Zonguldak.
• Arslan, E., ve Boztosun, D. (2022). Demografik Faktörler ve Davranışsal Finans: Bireysel Yatırımcılar Üzerine Bir Araştırma, Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(1), 30-46.
• Atak, O. ve Kutukız, D. (2021). Davranışsal Finans Eğilimlerinin, Bireysel Yatırımcıların Yatırım Tercihlerine ve Yatırımlarda Yararlandıkları Bilgi Kaynaklarına Göre Karşılaştırılması: Muğla İlindeki Turizm İşletme Yöneticileri Üzerinde Bir Uygulama, Turizm Akademik Dergisi, 8 (1), 231-248.
• Ateş, A. (2007). Finansal Yatırımların Davranışsal Finans Açısından Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma, (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aytekin, Y.E., ve Aygün, M. (2016). Finansta Yeni Bir Alan “Davranışsal Finans”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 143-156.
• Baker, M., ve Wurgler, J. (2007). Investor Sentiment In The Stock Market, Journal Of Economic Perspectives, 21(2), 129-152.
• Barak, O. (2008). İMKB’de Aşırı Reaksiyon Anomalisi ve Davranışsal Finans Modelleri Kapsamında Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 207-229.
• Barberis, N., ve Thaler, R. (2003). A Survey Of Behavioral Finance, Handbook of the Economics of Finance, (1), 1053-1128.
• Barberis, N. Shleifer, A. ve Vishny, R. (1998). A Model of Investor Sentiment. Natural Bureau of Economic Research Nber Working Paper Series, No: 5926, 313, 1-42.
• Böyükaslan, A. (2012). Bireysel Yatırımcıları Finansal Yatırım Kararlarına Yönlendiren Faktörlerin Davranışsal Finans Açısından İncelenmesi: Afyonkarahisar Örneği. (Yüksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Çiftçi, A. (2017). Finansal Yatırım Kararlarında Davranışsal Eğilimlerin Davranışsal Finans Açısından İncelenmesi: Şanlıurfa İli Merkez İlçeleri Örneği, (Yüksek Lisans Tezi), Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Döm S. (2003).Yatırımcı Psikolojisi İMKB Üzerine Ampirik Bir Çalışma, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Ede, M. (2007). Davranışsal Finans ve Bireysel Yatırımcı Davranışları Üzerine Ampirik Bir Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• Ergör, Z.B. (2017). Yatırımcı Davranışları ve Karar Vermede Çerçeveleme Etkisi: Türkiye’de Yaşayan Karar Vericiler Üzerine Bir Çalışma, Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 2(11), 8-20.
• Gervais, S., ve Odean, T. (2007). Learning to Be Overconfident, The Review of Financial Studies, 14(1), 1-27.
• Gül, M., Ekşi, İ., ve Sürme, M. (2017). Davranışsal Finans Açısından Altın Yatırımcılarının Davranışlarının İncelenmesi: Gaziantep Örneği, Maliye ve Finans Yazıları, (108), 143-165.
• Gümüş, F. B., Koç, M., ve Agalarova, M. (2013). Bireysel Yatırımcıların Yatırım Kararları Üzerinde Etkili Olan Demografik ve Psikolojik Faktörlerin Tespiti Üzerine Bir Çalışma, Türkiye ve Azerbaycan Uygulaması. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(6), 71-93.
• Hair, J.F., Anderson, R.F., Tatham, R.L., ve Black, W.C., (1998). Multivariate Data Analysis,Delhi: Fifth Edition,PearsonEducation.
• Hong, H. ve Stein, J. (1999). A Unified Theory of Underreaction, Momentum Tradingand Overreaction in Asset Markets. Journal of Finance, 6, 2143-2184.
• Kahneman, D. ve Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk, Econometrica, 47(2), 263-291.
• Kahneman, D., ve Riepe, M.W. (1998). Aspects of Investor Psychology, Journal of Portfolio Management, 24(4), 52-65.
• Karan, M.B. (2004).Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kendirli, S., ve Kaya, A. (2016). Davranışsal Finans Yaklaşımı İle Çorum ve Yozgat İllerindeki Yatırımcıların Karşılaştırması, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 225-254.
• Kleinbaum, D.G. , Kupper, L.L., Miller, K.E., ve Nizam, A. (1998) Applied Regression Analysis and Other Multivariable Methods, California: Duxbury Press, Pacific Grove.
• Küçük, A. (2014). Bireysel Yatırımcıları Finansal Yatırım Kararına Yönlendiren Faktörlerin Davranışsal Finans Açısından Ele Alınması: Osmaniye Örneği, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 6(11), 104-122.
• Küçüksille, E., Özmutaf, N.M., ve Mizrahi, R. (2016). The Overconfidence Perceptions of Individual Investors in Concept of Socio Demographic Factors: Evidence From Izmir, Suleyman Demirel University Journal Of Faculty Of Economics & Administrative Sciences, 21(3), 1033- 1041.
• Nofsinger, J.R. (2002). The Psychology of Investing. New Jersey: Pearson Education Publication.
• Nofsinger, J.R. (2014). Yatırım Psikolojisi, Çev. Sümeyra Gazel. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Özer, A., ve Korkulutaş, D. (2018). Yatırımcıların Duygusal ve Bilişsel Eğilimlerinin Değerlendirilmesi: Erzincan İli Uygulaması, Kafkas University. Faculty of Economics and Administrative Sciences. Journal, 9(18), 391-420.
• Öztopçu, D., ve Aytekin S., (2017) Bireysel Yatırım Kararlarının Davranışsal Finans Açısından Değerlendirilmesi ve Balıkesir İlinde Bir Uygulama, Akademik Bakış Dergisi, (61), 456-476.
• Pompian, M. (2006). Behavioral Finance and Wealth Management. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Sektioğlu, İ.,ve Sezgin, A. (2022). Finansta Rasyoneliteden İrrasyonaliteye: Kavramsal Bir Çerçeve, Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 57-65.
• Sümer, E., ve Aybar, Ş. (2016). Etkin Piyasalar Hipotezinin, Finansal Piyasaları Açıklamadaki Yetersizliği ve Davranışsal Finans, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 75-84.
• Taner, B., ve Akkaya, G.C. (2005). Yatırımcı Psikolojisi ve Davranışsal Finans Yaklaşımı, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (27), 47-54.
• Tekin, B. (2018). Davranışsal Kurumsal Finans Bağlamında Çıpalama (Dayanak Noktası) Önyargısının Finansal Kararlardaki Etkisi, Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 1(2), 101-115.
• Tufan, E. (2008). Davranışsal Finans, Ankara: İmaj Yayınevi.