Mağcan Cumabayulı'nın Üç Şiirinde Doğu-Batı Sembolü

Yıl 2023, , 1196 - 1211, 30.06.2023

Yılmaz Bacaklı

https://doi.org/10.15869/itobiad.1273270

Öz

Şiirler, içerisinde doğdukları dönemin düşünce ve duygu dünyasından ‘edebî akım’lar marifetiyle etkilenir. Şiirin hem içeriğini hem tekniğini etkileyen akımlardan biri olan sembolizm XIX. asrın sonunda Avrupa’da ortaya çıkar. Bu akımın ortaya çıkışı hisleri yok sayan ve insanı meta noktasına indirgeyen realizme bir tepki olarak değerlendirilebilir.
Modern Kazak edebiyatının kurucularından Mağcan Cumabayulı Rus edebiyatı üzerinden tanıdığı sembolizm akımını şiirlerinde yaygın olarak kullanır. Rus sembolistlerinden etkilenen Cumabayulı, sembolizmi gerçeğe sırtını dönmek için kullanmaz. Bu edebî akım onda kuru bir taklit seviyesinde kalmaz. Şair, sembolizme Kazak edebiyatının karakterine uygun özgün bir hâl kazandırarak gelecek nesillere model olur. Zengin telkin ve çağrışım imkânlarıyla semboller, onun şiirinde gerçeğin okuyucu tarafından tüm boyutlarıyla hissedilmesini sağlar.
Şairin ‘Ot/Ateş, Payğambar/Peygamber, Künşığıs/Doğu’ başlıklı şiirlerinin merkezinde yer alan ‘Doğu’ sadece bir yön adı olarak kullanılmaz. Bu kavram, şair tarafından özgün bir içerikle yeniden inşa edilerek sembolleştirilir. Doğu; şiirlerde kişileştirilerek bir tutumun, duruşun, kültürün, düşüncenin temsilcisi hâline getirilir. Şiirlerde Batı ile temsil edilen ve dünyayı kana bulayan kötülük odaklarına karşılık Doğu, bu kötülük odaklarının bile iyiliği için çaba gösteren bir kültüre sahiptir. Bu kültürün sahipleri, yaşadıkları ataletin sonrasında yeniden dünyaya hizmet etmek için bir merhamet ve aydınlık mücadelesine girişir.
Mağcan, dünyayı kasıp kavuran sömürgeci anlayışı Batı sembolü ile gözler önüne sererken çarenin de tarihi ve kültürü bakımından zulüm ve sömürüye hiç tevessül etmeyen Doğu’da olduğuna işaret eder. Onun şiirlerinde Doğu ile kastedilen yeni kültür coğrafyası daha çok Türk coğrafyasıdır. Tekniği ve içeriği yönüyle Kazak şiirinin modern örneklerinden biri olan üç şiirinde şair, çevresinde olup bitenlere karşı insanî ve millî bir tutum içerisindedir.

Anahtar Kelimeler

Mağcan Cumabayulı, Kazak Edebiyatı, Şiir, Sembolizm, Doğu, Batı

Teşekkür

Teşekkürler.

East-West Symbol in Three Poems of Magcan Cumabayulı

Öz

Poems are influenced by the world of thought and emotion of the period in which they were born, by means of 'literary movements'. Symbolism, one of the movements affecting both the content and technique of poetry, emerged in Europe at the end of the 19th century.
Magcan Cumabayulı, one of the founders of modern Kazakh literature, widely uses the symbolism movement he knows through Russian literature in his poems. Influenced by Russian symbolists, Cumabayulı does not use symbolism to turn his back on reality. Symbols with rich suggestion and connotation possibilities enable the reader to feel the truth in all its dimensions in his poetry.
'East', which is at the center of the poet's poems titled 'Ot/Fire, Payğambar/Prophet, Künşığıs/East', is not only used as a direction name. This concept is symbolized by the poet by reconstructing it with an original content. East; In poems, it is personified and made the representative of an attitude, stance, culture and thought. In contrast to the evil foci, which are represented by the West in the poems and smear the world with blood, the East has a culture that strives for the good of even these evil foci. The owners of this culture embark on a struggle of compassion and enlightenment to serve the world again after the inertia they have experienced.
Magcan, while revealing the colonialist understanding that ravaged the world, with the symbol of the West; points out that the solution is in the East, which has never resorted to oppression and exploitation in terms of its history and culture. In his three poems, which are modern examples of Kazakh poetry in terms of techniques and content, the poet has a humane and national attitude towards what is happening around him.

Anahtar Kelimeler

Magcan Cumabayuli, Kazakh Literature, Poetry, Symbolism, East, West

Kaynakça

• Aksakal, H. (2010). Oswald Spengler'ın Tarih, Kültür ve Medeniyet Anlayışı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.3, S.12, s.37-42.
• Altınmakas, L. (2014). Hanlık Devrinden Günümüze Örneklerle Kazak Edebiyatı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Bacaklı, Y. (2014). Mağcan Cumabeyulı’nın Şiirleri Üzerine Bir İnceleme. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Niğde: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Cumabayev, M. (2008). Köp Tomdık Şığarmalar Cıynağı – Ölender, Dastandar,Angime. C.1. Almatı: Cazuvşı.
• Çetişli, İ. (2013). Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dönmez, N. (2019). Rus Göçmen Edebiyatında Nesir (1920-1990). Ankara: IKSAD Yayınevi.
• Durmuş, İ. (2015). Türk Tarihinin Öncüler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elevkenov, Ş. (1995). Mağcan. Almatı: Sanat.
• Ercilasun Kurmangaliyeva, G. (2018). “Mağjan Cumabay ve Yargı Süreci”, Kardeş Kalemler, S. 135, s. 57-60.
• Gömeç, S. (2007). Çingizli Devletinin Büyümesinde Rol Oynayan Türklerden Çelme ve Subutay. Turkish Studies, C. 2, S. 2, s. 230-238.
• Guénon, R. (1997). Doğu Düşüncesi. (Çev. L. Fevzi TOPAÇOĞLU). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Işık, M. (2016). Türklerin Kültür Kökeni. İstanbul: Yediveren Yayınları.
• Kalan, E. (2012). Tarihi Kaynaklara Göre Cüçi Adının Kökeni ve Cengiz Kağan’a Oğul Olma Sorunsalı. Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 27, S. 1, s. 119-130.
• Kapağan, E. (2015). “Kazak Şiirinde Tematik Değişimler”, TÜBAR Dergisi, S. 37, s. 198-218.
• Kundakcı, M., BACAKLI, Y. (2019). “Şakerim Kudayberdiulı'nın Şiirlerinde Düşünme Hâlleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 3, s. 2229-2242 .
• Muhambetova, G. (2006). “Mağcan Cumabayev Cane Siymboliyzm”, İyzvestiyya NAN RK. Seriyya Fiylologiyçeskaya, S. 5, s. 3-9.
• Ömeroğlu, Y. (2018). “Ruhun Şad olsun Büyük Şair”, Kardeş Kalemler, S. 135, s. 38-39.
• Özdemir, A. (2011), “Büyük Kazak Şairi Mağjan Jumabay”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 199-213.
• Rızvanoğlu, E. (2013). Çizgisel Tarihe Karşı Çıkışları Bağlamında Spengler ve Toynbee’nin Döngüsel Tarih Yaklaşımları, Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, S. 20, s. 239-252.
• Seyidov, M. (1994). Kam, Şaman ve Onun Kaynaklarına Umumi Bir Bakış. Baki: Gençlik.
• S., Bekzod (2019). Kazakların İslâmlaşması ve Rus Oryantalistlere Göre Çarlık Rusyası Döneminde Dinî Kimlikleri. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Üçgül, S. (2002). “Rusya’da İlk Dekadan Görüşlü Okul: Rus Sembolizmi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 13, s. 239-255.