The Effect of Workplace Attitudes Toward Artificial Intelligence on Psychological Ownership

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 4, 123 - 143, 30.10.2025

Bedirhan Elden

https://doi.org/10.15869/itobiad.1732495

Öz

This study aims to analyze the impact of employees' attitudes toward artificial intelligence (AI) technologies on their levels of psychological ownership. With the rapid spread of AI systems across business environments due to digitalization, not only have organizational workflows evolved, but the psychological states and emotional bonds of employees have also begun to shift. Especially for white-collar workers, AI’s involvement in routine tasks and decision-making processes may weaken their sense of job ownership. On the other hand, AI can also free employees to focus on more creative and meaningful tasks, potentially strengthening their psychological ownership. This research investigates how attitudes toward AI influence psychological ownership, including its emotional and job-based subdimensions. The research was conducted using a quantitative approach within the framework of a correlational research model. The sample consisted of 329 white-collar employees working in various sectors located in the Kayseri Organized Industrial Zone. The reliability coefficients (Cronbach’s Alpha) for both scales were found to be high (α > 0.85), indicating strong internal consistency of the measurement instruments. The findings indicate that employees who develop positive attitudes toward AI demonstrate significantly higher levels of job ownership. Attitudes toward AI were found to have positive and meaningful effects on both emotional and job-based ownership. These results reveal that AI integration should not only be evaluated in terms of technical performance but also in terms of its psychological implications for employees. By adopting a human-centered perspective, this study makes an original contribution to the literature on AI and organizational behavior. Furthermore, it provides managers with strategic insights into how AI adoption can be aligned with employee motivation, job satisfaction, and workplace commitment.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence Attitude , Psychological Ownership , Emotional Ownership , Job-Based Ownership , White-Collar Worker

İşyerinde Yapay Zekâya Yönelik Tutumların Psikolojik Sahiplenme Üzerindeki Etkisi

Öz

Bu çalışma, çalışanların yapay zekâ (YZ) teknolojilerine yönelik tutumlarının, psikolojik sahiplenme düzeyleri üzerindeki etkisini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Dijitalleşme ile birlikte iş dünyasında YZ sistemlerinin hızla yaygınlaşması, yalnızca iş süreçlerini değil, aynı zamanda çalışanların psikolojik durumlarını da etkilemektedir. Özellikle beyaz yaka çalışanlar açısından, YZ'nin rutin görevleri üstlenmesi ve karar alma süreçlerine entegre edilmesi, işlerine olan aidiyet duygusunda azalmaya neden olabilmektedir. Ancak, bazı durumlarda bu entegrasyon, çalışanların daha yaratıcı işlere yönelmesini sağlayarak sahiplenme duygusunu artırabilmektedir. Bu araştırmada YZ’ye yönelik tutumun, çalışanların psikolojik sahiplenme, duygusal sahiplenme ve iş temelli sahiplenme düzeyleri üzerindeki etkisi test edilmiştir. Araştırma nicel bir yaklaşımla, ilişkisel model kapsamında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemini, Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde çeşitli sektörlerde görev yapan 329 beyaz yaka çalışan oluşturmaktadır. Veriler, çevrim içi olarak yapılandırılmış bir anket formu aracılığıyla toplanmıştır. Anket formu üç bölümden oluşmaktadır: demografik bilgiler, yapay zekâya yönelik tutumları ölçen ölçek ve psikolojik sahiplenme düzeyini ölçen ölçek. Yapay Zekâ Tutum Ölçeği (13 madde) ve Psikolojik Sahiplenme Ölçeği (10 madde), 5’li Likert tipi derecelendirme sistemiyle uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS programı ile analiz edilmiş; doğrulayıcı faktör analizi, korelasyon ve basit doğrusal regresyon analizleri ile hipotez testleri yapılmıştır. Her iki ölçek için Cronbach’s Alpha güvenilirlik katsayıları yüksek düzeyde bulunmuştur (α > 0.85), bu da veri toplama araçlarının iç tutarlılığını göstermektedir. Sonuçlar, YZ’ye karşı olumlu tutum geliştiren bireylerin, işlerine daha fazla sahip çıktıklarını göstermektedir. YZ tutumları, hem duygusal hem de iş temelli sahiplenme üzerinde anlamlı ve pozitif etkiler yaratmaktadır. Bu bulgular, teknolojik sistemlerin yalnızca verimlilik açısından değil, çalışan psikolojisi bağlamında da değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Çalışma, insan-merkezli bir bakışla YZ entegrasyonunun çalışan bağlılığına etkisini ele alarak literatüre özgün katkılar sunmakta; yöneticilere stratejik öneriler geliştirme fırsatı tanımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka Tutumu , Psikolojik Sahiplenme , Duygusal Sahiplenme , İş Temelli Sahiplenme , Beyaz Yaka

Kaynakça

• Altın, S. (2025). Yapay zeka destekli chatbotlara yönelik tüketici memnuniyet kriterlerinin Thurstone’un ikili karşılaştırma yöntemi ile ölçeklenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 672-697.
• Aktay, S., Gok, S., & Yildirim, A. (2024). Artificial intelligence attitude scale. International technology and education journal, 8(2), 14–24.
• Alpaydin, E. (2020). Introduction to machine learning (4th ed.). MIT Press.
• Aroles, J., Mitev, N., & Vaujany, F. X. (2019). Mapping themes in the study of new work practices. New Technology, Work and Employment, 34(3), 285–299.
• Aslan, M., & Ateşoğlu, H. (2020). Psikolojik sahiplenme ölçeğinin Türkçe uyarlaması, güvenilirlik ve geçerlilik çalışmaları. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 4184–4195.
• Avey, J. B., Wernsing, T. S., & Palanski, M. E. (2012). Exploringtheprocess of Ethicalleadership: The mediating Role Of Employee Voice and psychological ownership. Journal of Business Ethics, 107(1), 21–34.
• Baer M., G. Brown (2012). Blind in One Eye: How Psychological Ownership of Ideas Affects the Types of Suggestions People Adopt. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 118, 60–71.
• Bai, S., Zhang, X., Yu, D., & Yao, J. (2024). Assist me or replace me? Uncovering the influence of AI awareness on employees’ counterproductive work behaviors. Frontiers in Public Health, 12, 1449561.
• Baş, G. (2023). Tutum-davranış Ilişkisi ve Ideolojik Asimetri: Güneydoğu Bölgesindeki Türk, Arap ve Kürtlerin Suriyeli Göçmenlere Yönelik Tutumları ve Sosyal Mesafe Algıları (Doktora Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2014). The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. W.W. Norton & Company.
• Canals, J., & Heukamp, F. (2020). The Future of Management in an AI World Redefning Purpose and Strategy in the Fourth Industrial Revolution. IESE Business Collection ISBN 978–3-030–20679-6 ISBN 978–3-030–20680-2
• Cheng, M., Xu, Y., & Kuzminykh, A. (2024). What makes it mine? Exploring psychological ownership over human‑AI co‑creations. Proceedings of Graphics Interface. Halifax, Canada.
• Chowdhury, M., & Sadek, A. W. (2012). Advantages and limitations of artificial intelligence. Artificial Intelligence Applications to Critical Transportation Issues, 6, 6–8.
• Christou, P. (2023). The Use of Artificial Intelligence (AI) in Qualitative Research for Theory Development. The Qualitative Report, 28(9), 2739–2755.
• Clarke, S., & Whittlestone, J. (2022). A Survey of the Potential Long-term Impacts of AI: How AI Could Lead to Long-term Changes in Science, Cooperation, Power, Epistemics and Values. In Proceedings of the 2022 AAAI/ACM Conference on AI, Ethics, and Society (AIES '22). Association for Computing Machinery, New York, NY, USA, 192–202.
• Coşkun, F., & Gülleroǧlu, H. D. (2021). Yapay Zekanın Tarih İçindeki Gelişimi ve Eğitimde Kullanılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54(3), 947–966. doi:10.30964/auebfd.916220
• Çöllü, E. F., & Öztürk, Y. E. (2006). Örgütlerde inançlar-tutumlar tutumların ölçüm yöntemleri ve uygulama örnekleri bu yöntemlerin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1–2).
• Dalangin, B., Gordon, S., & Roy, H. (2024). Positive interactions with intelligent technology through psychological ownership: A human-in-the-loop approach. Proceedings of AHFE 2024.
• Dawkins, S., Tian, A. W., Newman, A., & Martin, A. (2017). Psychological Ownership: A Review and Research Agenda. Journal Of Organizational Behavior, 38(2), 163–183.
• Demirkaya, H., & Kandemir, A. Ş. (2014). 21. Yüzyılın Anahtar Rekabet Faktörü Olan Psikolojik Sahiplenme Üzerine Bir İşletme İncelemesi. Çalışma Dünyası Degisi, 2(3), 7–21.
• Deranty, J. P., & Corbin, T. (2024). Artificial intelligence and work: a critical review of recent research from the social sciences. Ai & Society, 39(2), 675-691.
• Eagly, A. H., & Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. Harcourt brace Jovanovich college publishers.
• Eyitmiş, A. M. & Yıldırım, A. (2022). Sağlık çalışanlarının çalışma yaşam kalitesinin covid-19’a bağlı hastalık kaygısı, iş stresi ve iş tatmini çerçevesinde incelenmesi: alternatif model analizleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 714–730.
• Fetzer, J. H. (1990). What is artificial intelligence?. In Artificial intelligence: Its scope and limits, Dordrecht: Springer Netherlands, 3–27
• Gursoy, D., Chi, C. G., & Lu, L. (2019). Generating hospitality employees’ creative performance: The effects of leader-member exchange (LMX), psychological empowerment and work engagement. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 31(10), 4045–4064.
• Guarana, C., & Avolio, B. (2022). Unpacking Psychological Ownership: How Transactional and Transformational Leaders Motivate Ownership. Journal of Leadership & Organizational Studies, 29, 96 - 114. https://doi.org/10.1177/15480518211066072
• Guo, Q., Zhu, D., Lin, M., Li, F., Kim, P., Du, D., & Shu, Y. (2022). Hospitality employees’ technology adoption at the workplace: evidence from a meta-analysis. International Journal of Contemporary Hospitality Management. https://doi.org/10.1108/ijchm-06-2022-0701
• Güvenç, B. (1972). İnsan ve Kültür: Antropolojiye Giriş. Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Hsu, J., Hsu, J. C., Huang, S. Y., Leong, L., & Lı, A. M., “Are Leadership Styles Linked to Turnover Intention: An Examination in Mainland China”. Journal of American Academy of Business, Cambridge, 3 ,1/2, 2003,37–43
• Kalyoncuoğlu, S. (2018). Algılanan Kontrolün Psikolojik Sahiplenmeye Etkisinde Maksimum Fiyatı Ödeme İstekliliğinin Düzenleyici Rolü: Mercedes Marka Otomobil Kullanıcıları Üzerinde Bir Araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10/3 (2018), 974–994.
• Kayaalp, K., & Süzen, A. A. (2020). Derin öğrenme ve Türkiye’deki uygulamaları. İksad Yayınevi. Koçak A. (2025) Yapay zekanın bankacılık sektörü ve finansal kararlarda kullanımı: Türkiye ve AB örneği, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Leitner-Hanetseder, S., Lehner, O., Eisl, C., & Forstenlechner, C. (2021). A profession in transition: actors, tasks and roles in AI-based accounting. Journal of Applied Accounting Research. 22(3), 539–556.
• Leso, B., Cortimiglia, M., & Caten, C. (2021). The Influence of Situational Involvement on Employees’ Intrinsic Involvement During IS Development. Business & Information Systems Engineering, 64, 317 - 334. https://doi.org/10.1007/s12599-021-00719-7
• Li, J., Yuan, L., Ning, L., & Li‐Ying, J. (2015). Knowledge sharing and affective commitment: the mediating role of psychological ownership. J. Knowl. Manag., 19, 1146-1166. https://doi.org/10.1108/jkm-01-2015-0043
• Mayhew, M. G., Ashkanasy, N. M., Bramble, T., & Gardner, J. (2007). A study of the antecedents and consequences of psychological ownership in organizational settings, TheJournal of Social Psychology, 147(5), 477- 500.
• Medhesap (2025, 2 Haziran) Erişim adresi:https://www.medhesap.com/orneklem-boyutu-hesaplama/
• Muduli, A., & Choudhury, A. K. (2025). Exploring the role of workforce agility on digital transformation: A systematic literature review. Technological Forecasting and Social Change, 198, 122980.
• Nalantoğlu, C. B. (2024). Yapay zeka ve uygulamalarının örgüt kültürü üzerine etkisi. İzlek Akademik Dergi, 7(2), 1–10.
• Nosratabadi, S., Mosavi, A., Rabczuk, T., & Shamshirband, S. (2022). Artificial intelligence models and employee lifecycle management: A systematic literature review. Technological Forecasting and Social Change, 180, 121716.
• Peng, H., & Pierce, J. (2015). Job- and organization-based psychological ownership: Relationship and outcomes. Journal of Managerial Psychology, 30, 151-168. https://doi.org/10.1108/jmp-07-2012-0201
• Petrou, P., Demerouti, E., Hu, Q., & Schreurs, B. H. J. (2023). Artificial intelligence at work: How does it affect employees’ job crafting and performance? Journal of Vocational Behavior, 143, 103807.
• Pierce, J. L., Kostova, T., & Dirks, K. T. (2001). Toward a theory of psychological ownership in organizations. Academy of Management Review, 26(2), 298–310.
• Pierce, J. L., O’driscoll, M. P., & Coghlan, A. M. (2004). Work environment structure and psychological ownership: the mediating effects of control. The Journal of Social Psychology, 144(5): 507–534.
• Pierce, J. L., & Rodgers, L. (2004). The Psychology of Ownership and Worker-Owner Productivity. Group. Organization Management, 29(5), 588–613.
• Pıerce, J. L.; Kostova, T., & Dırks, K. T. (2001) “Toward a Theory of Psychological Ownership in Organizations”, Academy of Management Review, 26, 298–310.
• Rafner, J., Beaty, R. E., Kaufman, J. C., Lubart, T., & Sherson, J. (2023). Creativity in the age of generative AI. Nature Human Behaviour, 7(1836–1838).
• Russell, S., & Norvig, P. (2021). Artificial intelligence: A modern approach (4th ed.). Pearson.
• Savin, P. S., Rusu, G., Prelipcean, M., & Barbu, L. N. (2024). Cognitive Shifts: Exploring the Impact of AI on Generation Z and Millennials. In Proceedings of the International Conference on Business Excellence, Bucharest, Romania (pp. 223–232). DOI: 10.2478/picbe-2024–0019
• Schraeder, M., Swamidass, P., & Morrison, R. (2006). Employee Involvement, Attitudes and Reactions to Technology Changes. Journal of Leadership & Organizational Studies, 12, 100 - 85. https://doi.org/10.1177/107179190601200306
• Seçkin, Ş. N. (2021). İşyeri nezaketsizliğinin geri çekilme davranışlarına etkisi: tükenmişliğin aracı, kişisel adil dünya inancının düzenleyici rolü, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 28(2), 421–439.
• Selenko, E., Bankins, S., Shoss, M., Warburton, J., & Restubog, S. (2022). Artificial Intelligence and the Future of Work: A Functional-Identity Perspective. Current Directions in Psychological Science, 31, 272 - 279. https://doi.org/10.1177/09637214221091823
• Shneiderman, B. (2020). Human-Centered Artificial Intelligence: Reliable, Safe & Trustworthy. International Journal of Human-Computer Interaction, 36(6), 495–504.
• Strich, F., Mayer, A., & Fiedler, M. (2021). What Do I Do in a World of Artificial Intelligence? Investigating the Impact of Substitutive Decision-Making AI Systems on Employees' Professional Role Identity. J. Assoc. Inf. Syst. 22(2), 304-324. https://doi.org/10.17705/1JAIS.00663
• Tortorella, G., Powell, D., Hines, P., Mac Cawley Vergara, A., Tlapa, D., & Vassolo, R. (2024). How does artificial intelligence impact employees’ engagement in lean organisations?. International Journal of Production Research, 63, 1011 - 1027. https://doi.org/10.1080/00207543.2024.2368698
• Uçar, Z. (2018). Psikolojik sahiplik olgusunu örgütsel düzlemde ölçmek için ölçek geliştirme çalışması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (3), 640–654.
• Valilik, Kayseri Valiliği Resmi Web Sitesi, (2025, 17 Nisan) Erişim Adresi: http://www.kayseri.gov.tr/sanayii Vandewalle, D.; Dyne, L., & Kostova, T. (1995) “Psychological Ownership: An Empirical Examination of Its Consequences, Group and Organization Management, 20 (2), 210–226.
• Venkatesh, V., & Bala, H. (2008). Technology Acceptance Model 3 and a Research Agenda on Interventions. Decis. Sci., 39, 273-315. https://doi.org/10.1111/J.1540-5915.2008.00192.X
• Walavalkar, V. (2023). Exploring the Frontiers of Artificial Intelligence: Advancements, Challenges, and Future Directions. International Journal for Research in Applied Science and Engineering Technology. 11. Pp: 1351 – 1359. 10.22214/ijraset.2023.50361.
• Waltersmann L, Kiemel S, Stuhlsatz J, Sauer A, & Miehe R. (2021). Artificial Intelligence Applications for Increasing Resource Efficiency in Manufacturing Companies-A Comprehensive Review. Sustainability. 13(12):6689.
• Wang, L., Law, K., Zhang, M., Li, Y., & Liang, Y. (2019). It’s Mine! Psychological Ownership of One’s Job Explains Positive and Negative Workplace Outcomes of Job Engagement. Journal of Applied Psychology, 104, 229–246. https://doi.org/10.1037/apl0000337
• Wilson, H. J. (2018). Human + machine: Reimagining work in the age of AI. Harvard Business Review Press.
• Wirtz, B. W., Weyerer, J. C., & Geyer, C. (2018). Artificial Intelligence and the Public Sector—Applications and Challenges. International Journal of Public Administration. 42 (7):596–615 doi: 10.1080/01900692.2018.1498103.
• Xu, Y., Cheng, L., & Kuzminykh, A. (2024). Psychological ownership in human-AI collaboration. Computers in Human Behavior Reports, 8, 100212.
• Yakupoğlu, A., Taşgit, Y. E., Baykal, Y., Aydın, U. C., & Coşkuner, M. (2023). Do employees’ artificial intelligence attitudes affect individual work performance? Journal of Organisational Studies and Innovation, 10(2).
• Yang, Y., & Siau, K.L. (2018). A Qualitative Research on Marketing and Sales in the Artificial Intelligence Age. Midwest Association for Information Systems (MWAIS) Proceedings, 41.
• Yavuz Aksakal, N., & Ülgen, B. (2021). Yapay Zekâ ve Geleceğin Meslekleri. TRT Akademi, 6 (13), 834–853. DOI: 10.37679/trta.969285.