Turkish Intellectuals' Viewpoint of Arabic Letters and Calligraphy Art in the Context of Alphabet Reform

Yıl 2019, , 1875 - 1905, 30.09.2019

Fatih Özkafa

https://doi.org/10.15869/itobiad.595309

Öz

The discussions over the Alphabet Reform, which gained momentum
after the proclamation of the Republic, trace back to the Reorganizations years.
Ottoman intellectuals who had initially touched upon the difficulties of
adapting Arabic letters to the Turkish linguistic structure brought up the matter
from time to time and tried to prove its necessity with scientific explanations.
They offered different proposals for the solution of spelling problems. On the
other hand, the majority standing up for Arabic letters revealed their own
theses on the basis of scientific reasons. However, the number of those
supporting the use of Latin alphabet increased especially after the proclamation
of the Republic and their reasoning was oriented around adjusting to the modern
western society, in other words modernization. At the same time, some intellectuals
wrote articles mocking the old writing system and even insulted Arabic letters.
Ahmet Hasim and Refik Halid Karay are among these names. Ahmet Hasim not only defended
ruling out Arabic letters, but also claimed that calligraphy, which is
performed with Arabic letters, had been an art form of the past. However, some
of the intellectuals who once supported the use of Latin letters regretted that
later. 

Anahtar Kelimeler

Arabic Alphabet, Latin Alphabet, Calligraphy Art, Alphabet Reform, Turkish Intellectuals

Harf İnkılâbı Ekseninde Türk Aydınının Arap Harflerine ve Hat Sanatına Bakışı

Öz

Cumhuriyet’in ilanından sonra ivme kazanan harf
inkılâbı tartışmalarının kökeni Tanzimat yıllarına kadar uzanır. Başlangıçta,
Arap harflerinin Türkçe dil yapısına uymasında yaşanan zorluklara temas eden
Osmanlı aydınları zaman zaman konuyu gündeme getirmişler ve ilmî açıklamalarla
bunun gerekliliğini ispatlamaya çalışmışlardır. İmlâ sorunlarının çözümü için
farklı teklifler sunmuşlardır. Buna mukabil, Arap harflerine taraftar olan
çoğunluk ise kendi tezlerini yine ilmî gerekçelerle ortaya koymuşlardır. Ancak
bilhassa Cumhuriyet sonrasında Latin harflerine geçilmesini savunanların sayısı
artmış ve gerekçeleri de modern Batı toplumuna uyum sağlama, yani çağdaşlaşma
eksenli olmuştur. Bu sıralarda bazı aydınlar eski yazıyla alay eden, hatta Arap
harflerine hakaretler içeren makaleler kaleme almışlardır. Ahmet Haşim ve Refik
Halid Karay bu isimlerdendir. Ahmet Haşim, sadece Arap harflerinin
değiştirilmesini savunmamış, bu harflerle icra edilen hat sanatının bile
devrinin kapandığını iddia etmiştir. Bununla birlikte, vaktiyle Latin
harflerine geçilmesini destekleyen aydınlardan bazıları ise daha sonra
pişmanlık duymuşlardır.                          

Anahtar Kelimeler

Arap Elifbası, Latin Alfabesi, Hat Sanatı, Harf İnkılâbı, Türk Aydını

Kaynakça

• Abdullah Cevdet (1925). Hurûf-ı Munfasıla Hakkında: Latin Harfleri, İctihad, S. 192, 15 Teşrinisani 1925, ss. 1-2.
• Abdullah Cevdet (1926). Latin Harfleri Hakkında, İctihad, S. 204, 16 Mayıs 1926, s. 1.
• Ahmet Haşim (1921). Ölüler Mıntıkasında,Akşam, S.988, 23 Haziran 1921 (1337).
• Ahmet Haşim (1923). Gurabahane-i Laklakan, Yeni Mecmua, 1 Mayıs 1923 (1339), C. 4, S. 75-9, ss. 158-160.
• Ahmet Haşim (1928). İntikal Devri, İkdam, 12 Eylül 1928.
• Ahmet Haşim (1928). Harf İnkılâbı, İkdam, 22 Ağustos 1928.
• Ahmet Haşim (1928). Sağdan Yazı, İkdam, 13 İkinci Teşrin 1928.
• Ahmet Haşim (2014). Bütün Eserleri III, Gurabahâne-i Laklakan, Diğer Yazılar (Haz. İnci Enginün-Zeynep Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Aksoy, Ö. Âsım (1958). Söyleyiş Bozukluğu ve Alfabemiz, Türk Dili, VIII, S. 85, Ekim 1958, ss. 4-6.
• Ali Suavî (1923). Tanin, 3 Mart 1923. s. 2.
• Ataç, Nurullah (1957). Söz Arasında, Ankara.
• Ateş, İbrahim (1991). Vakıf Hattat Okulu,Vakıflar Dergisi, S. 22, Ankara, ss. 5-14.
• Celâl Nuri (1914). Latin Harfleri, Hürriyet-i Fikriyye, S. 8, 20 Mart 1330 (1914), ss. 15-16.
• Celâl Nuri (1928). Türk İnkılâbının Yeni Bir Safhası: Latin Harfleri Meselesi 1, İkdam,No: 11148, 5 Mayıs 1928. s. 2.
• Celâl Nuri (1928). Türk İnkılâbının Yeni Bir Safhası: Latin Harfleri Meselesi 2, İkdam,No: 11149, 6 Mayıs 1928. s. 2.
• Celâl Nuri (1928). Türk İnkılâbının Yeni Bir Safhası: Latin Harfleri Meselesi 3, İkdam,No: 11150, 7 Mayıs 1928. s. 2.
• Celâl Sahir (1926). Yeni Ses, 30 Teşrinisani 1926.
• Cumhuriyet Gazetesi, 31 Mart 1925.
• Çelik, Hüseyin (1994). Ali Süavi ve Dönemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, H. Seçkin (2018). H. Seçkin Çelik, Harf İnkılâbından Önce Alfabe Tartışmalarında Üç Farklı Görüş, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018 Güz (29), ss. 17-40.
• Çınarlı, Mehmet (1978). Atatürk, Yahya Kemâl ve Yazı Devrimi, Hisar, S. 254, Kasım 1978.
• Derman, M. Uğur (2015). Medresetü’l-Hattatîn Yüz Yaşında, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Ebuzziya Tevfik (1869). Terakki, 2, 3, 4 Ağustos 1869.
• Ekinci, İdris (2017). Bir Muharrir Olarak Ahmet Haşim”, Hece Ahmet Haşim Özel Sayısı, 241, Ocak 2017, Ankara, ss. 375-383.
• Emiroğlu, Cüneyd (Mısıroğlu, Kadir) (1977). İslâm Yazısına Dair, İstanbul.
• Ertem, Rekin (1991). Elifbe’den Alfabe’ye, Türkiye’de Harf ve Yazı Meselesi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gadamer, H. Georg (2005). Güzelin Güncelliği (çev. Fatih Tepebaşılı), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Galanti, Avram (1925). Türkçe’de Arabî ve Latin Harfleri ve İmlâ Meselesi,İstanbul.
• Galanti, Avram (1926). Latin Harflerine Dair, Çağlayan,S. 14, 1 Mayıs 1926, ss. 12-13.
• Galanti, Avram, (1927).Arabî Harfleri Terakkimize Mani Değildir, İstanbul: Hüsnü Tabiat Matbaası.
• Hayreddin Bey (1869). Terakki, 31 Temmuz 1869.
• Hüseyin Avni (1926). Hayat, C. I, S. 5, 30 Kanunıevvel 1926, ss. 3-5.
• Hüseyin Cahit (1923). Latin Harfleri, İctihad,S. 158, 1 Teşrinievvel 1923, ss. 1-2.
• Hüseyin Kâzım (1923). İzmir Kongresi’nde Latin Harfleri, İctihad, 156, 1 Ağustos 1923, s. 3214.
• İctihad (1928). İctihad, 252, 15 Mayıs 1928.
• İnam, Ahmet (2017). Bir Şiir İnsan Olarak Ahmet Haşim,Hece Ahmet Haşim Özel Sayısı, 241, Ocak 2017, Ankara, ss. 11-19.
• İsmail Şükrü (1926). Latin Harfleri: Latin ve Arap Harflerinden Daha İyisini Bulalım, İstanbul: Kader Matbaası.
• Karay, R. Halit (2009). Ankara, (Haz. Ali Birinci), İstanbul: İnkılap Kitap Yayınları.
• Kaynardağ, Arslan (1978). Amaçları ve Sonuçları Açısından Yazı Devrimi, Milliyet Sanat Dergisi, S. 296, Kasım 1978.
• Kısakürek, N. Fazıl (1951). Harf Davası, Büyük Doğu, 44.
• Kunt, İ. Metin (1976).Liselerde Osmanlıca, Politika, 27 Mayıs 1976.
• Kut, Turgut (1994).“Dârüttıbâa” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul: TDV Yayınları, ss. 10-11.
• Levend, A. Sırrı (2019). Eski Yazıdan Yeni Yazıya,150 Yıllık Türkçe Kavgası, Harf ve Dil Tartışmaları, İstanbul: Akis Kitap, ss. 219-224.
• Mehmed Fuad (1926). Millî Mecmua, 1 Aralık 1926.
• Mehmed Mesîh (1927).Millî Mecmûa, 5 Nisan 1927.
• Mehmed Mesîh (1928). Milli Mecmûa, 15 Mart 1928.
• Mehmed Said (1926). Kadın Hattatlarımız, Sevimli Ay, S. 9, Teşrinisani 1926.
• Mesara, Gülbün (2010). A. Süheyl Ünver’in Medresetü’l-Hattatîn Hatıraları,Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Hattatları, İstanbul: Kültür A.Ş. Yayınları, ss. 23-45.
• Milliyet, 23.5.1928, 10.11.1960, 22.11.1960.
• Mustafa Şekib (1928). Yeni Harflerimize Dair Dün Darülfünûn’da İrad Edilen Nutkun Metni: Yeni Harfler Yeni ve Medenî Bir An’ane Vaz’ Ediyor,Vakit, 22 Ağustos 1928, Yıl 11, S. 3816, s. 4.
• Münif Paşa (1863). Mecmua-i Fünûn, Temmuz 1863.
• Namık Kemâl (1869). Hürriyet, 23 Ağustos 1869.
• Necib Âsım (1925). Elifba Meselesi, Türk Yurdu, No: 12, C. 2, Eylül 1341 (1925), ss. 539-544.
• Özkafa, Fatih (2010). İstanbul ve Hat Sanatı, Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Hattatları, İstanbul: Kültür A.Ş. Yayınları, ss. 111-123.
• Resimli Gazete, 22 Eylül 1923.
• Safa, Peyami (1959). Arap Harfleri, Türk Düşüncesi, Ağustos 1959, S. 58, s. 8.
• Tahsin Ömer (1923). İlmi ve Tarihi Esaslara Nazaran Harflerimiz Latin Harflerinin Aynıdır, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
• Namık Kemâl (1866). Tasvîr-i Efkâr, 10 Temmuz 1866.
• Tepedelenlioğlu, N. Nazif (1966). Eski Harflerimiz İçin Umumi Af İstiyorum, İslâm’ın İlk Emri Oku, C. 5, S. 54, s. 4.
• Togan, Zeki Velidi (1970). Türk Dünyasında Elifbâ Meselesi, İstanbul.
• Turan, Şerafettin (2005). Türk Kültür Tarihi,Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türk Yurdu, Aralık 1926.
• Unat, F. Reşit (1953). Latin Alfabesinden Türk Alfabesine, Türk Dili, Ağustos 1953.
• Velidedeoğlu, H. Veldet (1978). Atatürk Devrimi İçinde Yeni Türk Harfleri, Milliyet Sanat Dergisi, S. 296, 6 Kasım 1978.
• Yahya Kemâl (1922). İmlâya Dair Güft ü Gû, Dergâh, 18, Yıl 1, C. 2, 5 Kanun-ı Sanî 1338, ss. 3-5.
• Yorulmaz, Hüseyin (1995). Tanzimattan Cumhuriyete Alfabe Tartışmaları, İstanbul: Kitabevi Yayınları.