Sübha-i Sıbyân’ın Kıbrıs Nüshalarında Dil ve Anlatım Özellikleri

Yıl 2020, , 3195 - 3206, 29.12.2020

Osman Erciyas

https://doi.org/10.15869/itobiad.691450

Öz

Sübha-i Sıbyân sözlükleri, manzum sözlükçülük alanında öne çıkan ve küçük yaştaki öğrencilerin dil eğitiminde kullanılan önemli eserlerdendir. Bu sözlükler Osmanlı Döneminde Sıbyan Mektepleri olarak bilinen ve 5-6 yaş grubu kız/erkek öğrencilerin eğitim aldıkları okullarda ders kitabı olarak okutulmuştur. Aruz ölçeği ve manzum metin özellikleri temel alınarak yazılan bu eserler, çocuklara yönelik kolay, eğlenceli ve kalıcı bir öğretim yönteminin izlenmesi açısından faydalı olmuştur. Şiirsel bir dille, aynı dize içerisinde Arapça bir sözcüğün Türkçesi verilmiş ve bu ahenk ile oluşturulan anlam çerçevesi kalıcı kılınmıştır. Söz konusu özellikleri dolayısıyla çokça tercih edilen bu sözlüklerin Türkiye’de 60’tan fazla yazma nüshası olduğu ve 1800-1900 yılları arasında da en az 30 kez basıldığı bilinmektedir. Bunlara ek olarak Kıbrıs’ta da iki yazma nüshanın olduğu görülür. Çalışmanın amacı, KKTC Milli Arşivinde korunan bu nüshaların dil ve anlatım yönüyle tanıtılması ve bu doğrultuda Türkçe söz varlığı çalışmalarına katkı sunulmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Sübha-i Sıbyân, Kıbrıs nüshaları, söz varlığı

Kaynakça

• Baş, K. (2009). Sübha-i Sıbyân’ın Kıbrıs Nüshaları. (Yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Araştırma Enstitüsü (Gazimağusa-KKTC).
• Erciyas, O. (2011). Osmanlı’da Batı Dillerine Ait Sözlükler. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 70-78.
• Erciyas (2015). Eski Anadolu Türkçesi Metinlerinden Ferec Ba’eş-şidde’nin Söz Varlığı: 15. yy. Budapeşte Nüshası, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Gümüş, Z. (2007). ‘Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Şerhleri’. Turkish Studies, 2/4, s: 423-431.
• Kılıç, A. (2006). ‘Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân’. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 yıl: 2006/1, s: 65-77.
• Ölker, G. (2009). ‘Rumca-Türkçe Manzum Sözlük Tuhfetü’l Uşşâk’. Turkish Studies, 4/4, s: 856-872.
• Turan, F. (2018). ‘Osmanlı Elit Dilini Manzum Sözlükle Öğretmek: Lügat-i Zürefâ ve Yüksek Osmanlıca ile Halk Türkçesi Ayrımına Dair Verdiği Bilgiler’. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, 28/1, s: 197-212.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri: sozluk.gov.tr
• Yılmaz, Ş. (2009). Osmanlıdan Cumhuriyete Sıbyan Mekteplerinde Yenilik ve Gelişmeler. Konya Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.