Symbolic Interaction of Denizli Wall Painting Mosque Motifs with Buldan Weaving

Yıl 2020, , 2740 - 2767, 30.09.2020

Hicran Hanım Halaç , Merve Gülşen

https://doi.org/10.15869/itobiad.728123

Cited By: 1

Öz

Symbols play an important role in the interaction between people in science, religion and daily life. People have been on the way to symbolize events and facts from the earliest history. The decorated the places they lived and the objects they used with symbols. They convey emotion, thought or knowledge through ornamentation.
In this study, it is aimed to show the symbolic similarities of the architectural and weaving products of Denizli province. The Baklan-Boğaziçi Mosque and the Acıpayam-Yazır Mosque, which have intense pencil works, were selected among the mosques with wooden ceilings and embroidery in the city of Denizli. Among the two mosque examples selected, the pen-work decorations found in mosques are classified according to their type and location. The Buldan weaving that developed in Denizli province and spread to the palace was selected and motif analysis was performed on the samples. Similar symbols were identified after selected structures and products were evaluated separately. Although the symbolic similarities are more intense in the two mosques, similar symbols were found in the weavings. Although symbols carry different meanings on different surfaces, they convey common messages as products of the same cult.

Anahtar Kelimeler

Symbolic Interaction, Hand Craft, Weaving, Pattern, Adornment

Denizli Kalem İşi Süslemeli Cami Motiflerinin Buldan Dokumasıyla Sembolik Etkileşimi

Öz

Semboller bilim, din ve günlük yaşamda insanlar arası etkileşimde önemli rol oynar. İnsanlar tarihin ilk zamanlarından itibaren olay ve olguları sembolleştirme yoluna gitmişlerdir. Sembollerle yaşadıkları mekânları ve kullandıkları objeleri süslemişlerdir. Süslemeyle duygu, düşünce ya da bilgi aktarmışlardır.
Bu çalışmada Denizli ili mimari ve dokuma ürünlerinin sembolik açıdan benzerliklerini göstermek amaçlanmıştır. Denizli ili sınırları içinde bulunan ahşap tavanlı ve nakışlı camiler içinden yoğun kalem işi süslemeleri bulunan Baklan-Boğaziçi Cami ve Acıpayam-Yazır Cami seçilmiştir. Seçilen iki cami örneği içinde camilerde bulunan kalem işi süslemeler, türlerine ve bulunduğu yere göre sınıflandırılmıştır. Denizli ilinde gelişen ve saraya kadar yayılan Buldan dokuması seçilerek örnekler üzerinden motif incelemesi yapılmıştır. Seçilen yapılar ve ürünler ayrı ayrı değerlendirildikten sonra benzer semboller tespit edilmiştir. Seçilen iki camide sembolik benzerlikler daha yoğun olmakla birlikle dokumalarda da benzer sembollere rastlanmıştır. Semboller farklı yüzeylerde farklı anlamlar taşımalarına rağmen aynı kültür ürünü olarak ortak mesajlar iletmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Sembolik Etkileşim, Kalem İşi, Dokuma, Motif, Süsleme

Kaynakça

• Akgün, B. (2007). Türk Süsleme Sanatında Hatailer. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. 1, s. 45-59. Ankara: Atatütk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Akoğlu , F. (2018). Denizli'de Dokumacılık ve Dokuma Kooperatiflerinde İlkler: Kale Dokumacılar Kooperatifi ve Denizli Dokumacıları Birlik Kooperatifi. Belgi Dergisi, 2(16), 928-943. https://dergipark.org.tr/tr/pub/belgi/issue/38281/428288 adresinden alındı
• Akpınarlı, H., & Balkanal , Z. (2012). 16-18. Yüzyıllarda İstanbul'da Üretilen Kumaşlarda Bitkisel Bezemelerin İncelenmesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 5(10), 179-209. http://dergipark.org.tr/tr/pub/mahder/issue/28392/301951 adresinden alındı
• Alp, K.Ö. (2009). Orta Asya'dan Anadolu'ya Kültürel Sembollere Giriş. Eflatun Yayınevi, Ankara
• Altıer, S. (2019). Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17(26), 149-202. doi:10.17518/canakkalearastirmalari.585358
• Alyaç, Ş. (2018). Afyonkarahisar Basmakçı Hilal (Cuma) Cami ve Kalemişi Bezemeleri. VIII. Uluslaraarsı Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu (s. 272-280). Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi.
• Atak, E. (2015). Tokat Mahmut Paşa Camii Kalemişi Bezemeleri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(6), 197-226. doi:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8144
• Azizsoy, A. (2015). Batılılaşma Devri Tasvir Sanatının Azerbaycan Cami Mimarisnde Görülen Duvar Resimlerinden Örnekler . Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(29), 157-184. doi:10.21550/sosbilder.269493
• Baysal, A. F. (2016). Osmanlı Cami Mimarisinde İç Mekan Kalemişi Tezyinatı. II. Uluslararası Dini Araştırmlar ve Küresel Bakış Sempozyumu. 2. Sarajevo: Türkiye İmam Hatipler Vakfı Yayınları.
• Baysal, A. F. (2018). Kalem İşi Sanatında Yeni Tasarım ve Teknikler: Ahmet Hamdi Akseki Camii Örneği. İSTEM(31), 21-33.
• Beykal, F. (1996). Denizli İlinde 19.Yüzyılda Yapılan Duvar Resimli Yapılar, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Pamukkale Üniversitesi
• Beykal, F. (1997). Baklan Boğaziçi Eski Cami. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(2), 73-90.
• Boğaziçi Kasabası Eski Cami. (2019, 11 19). 20 02, 2020 tarihinde Türkiye Kültür Portalı: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/denizli/gezilecekyer/bogazici-kasabasi-eski-camii adresinden alındı
• Çağlıtütüncügil, E. (2013). Türk Süsleme Sanatında Nar: 'Form, Köken ve İkonografik Anlamı'. Türklük Bilimi Araştırmaları(33), 61-92. https://dergipark.org.tr/en/pub/tubar/issue/16974/177379 adresinden alındı
• Çakmak, Ş. (1991). Denizli İl'indeki Türk Anıtları (Camiler). Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ege Üniversitesi
• Çakmak, Ş. (1994). Belenardıç (Toparan) Köyü Camii (Güney/Denizli). Sanat Tarihi Dergisi, 7(7), 19-26. http://dergipark.org.tr/tr/pub/std/issue/16510/172380 adresinden alındı
• Çakmak, Ş. (2014). Denizli Çivril Menteş Köyü Camisi. H. Ünalan Özdemir, M. Kürüm ve N. Akbulut (Ed.), Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu içinde (s. 169-178). Aydın: Efeler Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çetinor Batuş, G. (2015). Toplum Sanat İlişkisi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0(1-2), 317-322. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22898/245142 adresinden alındı Çevrimli, N. (2017). Denizli ve Çevresinde Yer Alan Bazı Câmilerin Yapı Elemanlarının Değerlendirmesi. Vakıflar Dergisi, 47, 170-204. doi:10.16971/vakiflar.329402
• Çirtil , S. (2007). Çivril Bayat Köyü Cami. M. Denktaş ve O. Eravşar (Ed.), Sanat Tarihi Araştırmaları (s. 115-125) içinde. Konya: Kıvılcım.
• Demirarslan, D. (2016). 19. yy Osmanlı Dini Mimarisinde Duvar Resmi Sanatı: Balkanlardan Kalkandelen Alaca Cami Örneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş'ı Veli Araştırma Dergisi(80), 151-181.
• Demirçalı, F. (2018) Boğaziçi Cami Fotoğrafları, AFM Mimarlık, Denizli
• Demiriz, Y. (1979). Osmanlı Mimarisinde Süsleme Erken Devir (1300-1453) (Cilt I). Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul
• Dolunay, A., Kahraman, M. ve Nuhoğlu, M. (2019). Lalenin Osmanlı ve Hollanda Sanatındaki Yansımaları. Kalemişi Dergisi, 7(14), 163-173. doi:10.7816/kalemisi-07-15-07
• Duran, R. (1992). Seki-Tekke Camii ve Tekke Sanatı ile İlgisiÜzerine. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(7), 323-349. http://hdl.handle.net/20.500.12397/4122 adresinden alındı
• Erçin Koçer, S. (2019). Salihli / Damatlı Köyü Eski Cami'nin Kalem İşi Bezemeleri (Manisa). Turkish Studies, 14(6), 3211-3226 . doi:10.29228/TurkishStudies.37373
• Erdoğan, G. ve Öztürk, B. (2019). Sürdürülebilir Kentleşme: Dokuma Kenti Buldan Örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 4(1), 51-68. doi:10.30785/mbud.443568
• Gürcan Yardımcı, K. (2016, Ağustos). Osmanlı Dönemi Dokuma Ürünlerinden Örnekler. International Journal of Cultural and Social Studies, 2(1), 219-241.
• Halaç, H. H. ve Baran , H. (2018). Geleneksel Giysilerde ve Tarihi Yapılarda Süsleme Motifleri: Eskişehir Örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2813-2831.
• Harman, M. (2015, Ağustos). Geç Devir Osmanlı Sanatında Cennet İmgesi: Duvar ve Kitaplarda Yer Alan Şematize Cennet Tasvirleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 354-363. www.sosyalarastirmalar.com adresinden alındı
• Hatipoğlu, O. (2007). 18. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı. Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi
• Kabakçı , B. (2013). Cami Tezyinatının Yapılış Amacı, Günümüzdeki Uygulamaların Sorunları, Beklentiler ve Çözüm Önerilerine İlşikin Bir Deneme. Kalemişi Dergisi, 1(1), 28-39.
• Kaya, E. (2010). Denizli İl Merkezindeki Ahşap Camiler. Geçmişten Günümüze Denizli Yerel Tarih ve Kültür Dergisi, (26), 31-37.
• Kaynar, H. ve Tonus, E. (2014). Sivas Altınyayla (Tonus) İlçesi Düz Dokuma Örnekleri'nin Motif Yönünden İncelenmesi. Art-e Sanat Dergisi, 7(13), 53-83. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sduarte/issue/20733/221575 adresinden alındı
• Köşklük, N. (2009). Tarihsel Süreçte Dokumacılık Mekân İlişkisinin Koruma Amaçlı Değerlendirmesi: Tire- Kula - Buldan Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Mavuşoğlu, N. İ. (2008). Savranşah Köyü Camisi Restorasyon Projesi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi
• Pektaş, K. (2011). Denizli ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserleri. Yapı Kredi Yayınları, Denizli
• Salbacak, S. (2018). Geç Dönem Osmanlı Camilerindeki Duvar Resimleri. International Journal of Social And Humanities Sciences , 2(1), 66-74. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijshs/issue/39160/460854 adresinden alındı Satıcıoğlu, H. (2020). Batken’de (Kırgızistan) ve Batman’da (Türkiye) Ters Lale. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 417-434. http://www.itobiad.com/tr/issue/53155/647177 adresinden alındı
• Sevinçtav Kanlıçay, S. (2010). Barok-Rokoko Yorumlu 18. Yüzyıl İstanbul Çeşmelerinde Kompozisyon, Motif ve Terimler (1740-1797). Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi
• Soysaldı, A. (2018, Aralık 28). Kültür, Sanat ve Beşeriyet İlişkisi. Sanat ve Tasarım Dergisi(22), 305-315. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sanatvetasarim/issue/41779/504098 adresinden alındı
• Şahin , F. (1983). Seramik Sözlüğü. Anadolu Sanat Yayınları, İstanbul
• Şimşir, Z. (1990). Konya Selçuklu Çinilerinde Kullanılan Motifler. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Süleyman Demirel Üniversitesi
• Talas, M. ve Aksoy, N. D. (2006). Osmanlı Süsleme Sanatlarının Türk Kültür Tarihi Ekseninde Değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırma Dergisi(19), 457-470. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16960/177112 adresinden alındı
• Utkun, E. ve Arpacı Gündoğan, M. (2014). Buldan Dokumalarının Kullanım Alanının Arttırılmasına Yönelik Bir Uygulama Çalışması. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(4), 73-78. doi:10.17339/ejovoc.49081
• Ülkü, O. (2016). Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülazizi Efendi Camii Duvar Süslemleri Değerlendirmesi. Sanat Tarihi Dergisi, 25(2), 277-293. doi:10.29135/std.282189
• Yanar, A. ve Erdoğan, Z. (2019). Denizli Dokumalarının Kültürel Miras ve Coğrafi İşaretleme Bakımından Önemi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(37), 43-51. http://dergipark.org.tr/tr/pub/pausbed/issue/49722/421646 adresinden alındı
• Yazır Cami. (2018). 02 20, 2020 tarihinde Acıpayam Belediyesi: https://acipayam.bel.tr/yazir-camii/ adresinden alındı
• Yıldırım, S. (2018). Amasya Gümüşhacıköy Türbelerindeki Kalem İşi Süslemeler. Art-Sanat Dergisi(10), 327-293. doi:10.26650/artsanat.2018.10.0013
• Yıldız, H. (2011). Türkiye'nin Sanayileşmesinde Dokuma Sanayinin Yeri ve Önemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1-4), 389-404. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifm/issue/837/9253 adresinden alındı
• Yurteri, S. ve Ölmez, F. N. (2008). Türk Dokumalarında Ağaç Motifi. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 2007, (s. 1445-1470).Ankara, T.C. Başbakanlık Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı