Volatilite Endeksi ve Dolar Kurunun BIST100 Endeksi Üzerindeki Etkisi: ARDL Sınır Testi Örneği

Yıl 2021, , 1955 - 1970, 30.06.2021

İbrahim Yıldırım

https://doi.org/10.15869/itobiad.863278

Öz

Bu çalışmanın amacı korku endeksi olarak da bilinen VIX endeksi ve Dolar kurunun Borsa İstanbul’un öncü endeksi olan BIST100 endeksi üzerindeki kısa ve uzun vadeli etkisini ARDL sınır testi ve hata düzeltme modelleri ile test etmektir. Bu sayede Borsa İstanbul’un belirleyicilerinin neler olduğu ve hangi yönde etki ettiklerine ulaşılmış olacaktır. Böylelikle elde edilen bilgiler neticesinde yatırımcılar Borsa İstanbul’a etki edebilecek küresel değişkenlerin neler olduğunu ve nasıl etki ettikleri hakkında bilgi sahibi olabileceklerdir. Çalışmada elde edilen bulgular VIX endeksi ve Dolar kuru değişkenlerinin kısa ve uzun vadede BIST100 endeksi üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Borsa endeksi üzerinde kısa ve uzun dönemde en fazla etkinin Dolar kuru olduğu sonucuna varılmıştır. Küreselleşme ve gelişen iletişim teknolojileri finansal piyasalarında aynı yönde gelişmesine sebep olurken, aynı zamanda piyasaların birbirleri ile etkileşiminde artmasına sebep olmuştur. Ancak bu etkileşim piyasaların küresel göstergelerden hızlı bir şekilde etkilenmesi durumunu da ortaya çıkarmıştır. Öyle ki VIX endeksi, 2008 küresel kriz sürecinde en yüksek seviyelere gelmiş ve 1929 Büyük Buhran kadar etkili bir kriz olan 2008 Küresel krizinin ne kadar ciddi bir kriz olduğuna işaret etmiştir. Diğer taraftan Dolar endeksinde yaşanan düşüşler ile gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelere ait borsa endekslerindeki büyük ölçekte yaşanan düşüşler krizin nasıl dünyayı etkisi altına aldığını gösteren bir süreç olmasının yanı sıra finansal piyasaların birbirinden nasıl etkilendiğinin de göstergesidir. Küresel anlamda en çok işlem gören para birimlerinin başında gelen Amerikan Doları enerji, kıymetli maden ve diğer ürünler, küresel piyasada dolar üzerinden fiyatlanmaktadır. Böylelikle yatırımcılar Dolar kuru gibi önemli para birimlerine ait fiyat hareketlerinde takip etmektedirler. Özellikle gelişmekte olan ülke piyasalarında önemli bir etkiye sahip olan Dolar kuru söz konusu piyasalarda yatırım yapan yatırımcılarının alım ve satım kararı üzerinde önemli etkilere sahip olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Borsa Endeksi, ARDL Sınır Testi, Döviz Kuru, Korku Endeksi, Volatilite

Destekleyen Kurum

İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

The Effect of Volatility Index and Dollar Exchange on BIST100 Index: ARDL Boundary Test Example

Öz

The aim of this study is to test the short and long-term effect of the VIX index, also known as the fear index, and the dollar exchange rate on the BIST100 index, which is the leading index of Borsa Istanbul, with ARDL boundary test and error correction models. In this way, it will be reached what are the determinants of Borsa Istanbul and in what direction they have an impact. Thus, as a result of the information obtained, investors will be able to learn about the global variables that may affect Borsa Istanbul and how they affect them. The findings of the study are found to be statistically significant and negative on the short and long term BIST100 index for VIX index and dollar rate variables. It has been concluded that the dollar exchange has the greatest effect on the stock market index in the short and long term. While globalization and developing communication technologies cause financial markets to develop in the same direction, they have also caused an increase in the interaction of markets with each other. However, this interaction has also revealed that the markets are rapidly affected by global indicators. So much so that the VIX index reached the highest levels during the 2008 global crisis and pointed out how serious the 2008 Global crisis was, which was as effective as the 1929 Great Depression. On the other hand, the decreases in the dollar index and the large-scale decreases in the stock market indexes of developing and developed countries are not only a process that shows how the crisis has affected the world, but also an indicator of how the financial markets are affected by each other. The US dollar, which is one of the most traded currencies in the global sense, is priced in dollars in the global market for energy, precious metals and other products. Thus, investors follow the price movements of important currencies such as the dollar exchange rate. The dollar exchange rate, which has a significant impact on the markets of developing countries, has significant effects on the buying and selling decisions of investors investing in these markets.

Anahtar Kelimeler

Stock Market Index, ARDL Boundary Test, Exchange Rate, Fear Index, Volatility

Kaynakça

• Aggarwal, R. (1981). Exchange rates and stock prices: a study of the U.S. capital markets under floating exchange rates. Akron Business and Economic Review, 12, 7-12.
• Aggarwal, R. ve Soenen, L. (1989). Financial Prices as Determinants of Changes in Currency Values. 25th Annual Meetings of Eastern Finance Association Philadelphia.
• Ajayi, R. A., Friedman, J., & Mehdian, S. M. (1998). On the relatiınship between stock returns and exchange rates: tests of Granger causality. Glabal Finance Journal, 9(2), 241- 251.
• Akdağ, S. (2019). VIX korku endeksinin finansal göstergeler üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 235-256. doi: 10.17218/hititsosbil.522619.
• Akdağ, S., & Yıldırım H. (2019). Dolar kuru ile seçilmiş BİST sektör endeksleri arasındaki ilişki: asimetrik nedensellik analizi. Akademik Hassasiyetler, 6(12), 409- 425.
• Akdağ, S., Kılıç, İ. and Yıldırım, H. (2019). Does VIX scare stocks of tourism companies? Letters in Spatial and Resource Sciences, (2019), 12, p. 215–232.
• Bagchi, D. (2012). Cross-Sectional Analysis of Emerging Market Volatility Index (India VIX) With Portfolio Returns. International Journal Of Emerging Markets, 7(4), 383-396.
• Bagchi, D. (2012). Cross-Sectional Analysis of Emerging Market Volatility Index (India VIX) With Portfolio Returns. International Journal Of Emerging Markets, 7(4), 383-396.
• Başarır, Ç. (2018). “Korku Endeksi (VİX) ile Bist 100 Arasindaki İlişki: Frekans Alani Nedensellik Analizi” Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 19(2), 177-191.
• Berke, B., (2012). Döviz Kuru ve İMKB100 Endeksi İlişkisi: Yeni Bir Test. Maliye Dergisi,163, 243-257.
• Büberkökü, Ö. (1997). Hisse Senedi Fiyatları İle Döviz Kurları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerden Kanıtlar. İMKB Dergisi, C:13, S:52, ss-1-18.
• Chang vd. (2016) çalışmasında VIX endeksinin borsa yatırım fonları üzerindeki etkisi test edilmiştir. Uygulanan VAR ve GARCH analizleri neticesinde VIX endeksinin yatırım fonlarını istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü etkilediğine ulaşılmıştır.
• Chang, C. L., Hsieh, T. L. and McAleer, M. (2016). How are VIX and Stock Index ETF Related? Tinbergen Institute Discussion Paper, No. 16-010/III, Tinbergen Institute, Amsterdam and Rotterdam.
• Dowling, S. ve Muthuswamy, J. (2005). The Implied Volatility of Australian Index Options. SSRN Electronic Journal.
• Eyüboğlu, S. ve Eyüboğlu, K. (2018). Borsa İstanbul Sektör Endeksleri İle Döviz Kurları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: ARDL Modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 11(1). ss.8-28.
• Fountain, R. L., Herman Jr, J. R. and Rustvold, D. L. (2008). An application of kendall distributions and alternative dependence measures: SPX vs. VIX. Insurance: Mathematics and Economics, 42(2), 469-472.
• Giot, P. (2005). Relationships Between Implied Volatility Indices and Stock Index Returns. Journal of Portfolio Management, 31(3), 92-100.
• Huang, T. C. and Wang, K. Y. (2017). Investors’ fear and herding behavior: evidence from the taiwan stock market. Emerging Markets Finance and Trade, 53(10), 2259-2278.
• İskenderoğlu, Ö. ve Akdağ, S. (2018, Nisan). VIX korku endeksi ile çeşitli ülkelerin hisse senedi endeks getirileri arasında bir nedensellik analizi [Tam metin]. 2. Uluslararası Ekonomi Araştırmaları ve Finansal Piyasalar Kongresinde sunulan bildiri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. Erişim adresi: http://ierfm.com/Documents/ierfm_2018_bildiri_kitabi.pdf
• Kasman, S, (2003). The Relationship Between Rates and Stok Prices : A Causality Analyisis., Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C:5, S:2, ss-70-79.
• Kaya, A. ve Çoşkun, A. (2015). VIX endeksi menkul kıymet piyasalarının bir nedeni midir? Borsa İstanbul örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(1), 175-186.
• Kaya, E. (2015). Borsa istanbul (BIST) 100 endeksi ile zimni volatilite (VIX) endeksi arasindaki esbütünlesme ve granger nedensellik. Sosyal ve Ekonomik Arastırmalar Dergisi, 17(28), 1-6.
• Kayral, İ. E. (2020). BİST şehir endeksleri ile döviz kurları arasındaki ilişkinin incelenmesi: bir ARDL sınır testi uygulaması. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 272- 284.
• Kumar, S.S.S. (2012). A First Look at The Properties Of India's Volatility Index. International Journal Of Emerging Markets, 7(2), 160-176.
• Ozair, M. (2014). What does the VIX actually measure? An analysıs of the causation of SPX and VIX. ACRN Journal of Finance and Risk Perspectives, 3(2), 83–132.
• Önal, Y. B., M. Doğanlar ve S. Canbas, (2002). Döviz Kuru Riskinin Özel Türk Bankalarının Hisse Senedi Fiyatların Etkisinin Araştırılması. İMKB Dergisi, Cilt:6 (22): 17-33.
• Öner, H., İçellioğlu, C.Ş. ve Öner, S. (2018). Volatilite Endeksi (VIX) ile Gelişmekte Olan Ülke Hisse Senedi Piyasası Endeksleri Arasındaki Engel-Granger Eş-Bütünleşme ve Granger Nedensellik Analizi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 110-124.
• Özer, M. (1999). Türkiye’de Hisse Senedi Fiyatları ile Döviz Kuru Arasındaki Etkileşimler. Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Bahçeşehir Üniversitesi, Eylül 1999: 61-72.
• Sadeghzadeh K, (2018). Borsanin Psikolojik Faktörlere Duyarliliği: Oynaklik Endeksi (VİX) ve Tüketici Güven Endeksi (Tge) İle Bist 100 Endeksi Arasindaki İlişkiler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 238-253.
• Sarwar, G. (2012). Is VIX An Investor Fear Gauge in BRIC Equity Markets? Journal Of Multinational Finance Management. 22(3), 55-65.
• Soenen, L.A. ve Hennigar, E.S. (1988). An Analysis of Exchange Rates and Stock Prices: The US Experience between 1980 and 1986. Akron Business and EconomicReview, 19(4), 71-76.
• Solnik, B. (1987). Using Financial Prices to Test Exchange Rate Models: A Note. The Journal of Finance, 42, 141-149.
• Tekin, B. ve Hatipoğlu, M. (2017). VIX endeksi, döviz kuru ve petrol fiyatlarının BİST 100 endeksi üzerindeki etkileri: Bir kuantil regresyon yaklaşımı. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(3), 627-634.
• Wang, Y. C., Tsai, J. J. and Lu, W. (2014). The Impact of Volatility Index on China’s Stock Market. Journal of Business & Economics, Vol.6 No.1 (Jan-June 2014) pp. 23-46.
• Whaley, R.E. (2000). The investor fear gauge, Journal of Portfolio Management, 26, 12-17.
• Yıldırım, H. (2019). The long-term relationship of fear index with Dollar Index, DAX Volatility Index and Crude Oil Prices: ARDL Bond Test. Economics and Administrative. Ankara: Akademisyen Kitabevi. (47-58)
• Yıldız, A., (2014). BİST 100 Endeksi ile Alternatif Yatırım Araçlarının İlişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 39-56.
• www.investing.com