Veri Zarflama Analizi ve Topsis Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: BİST Teknoloji Endeksi Uygulaması

Yıl 2021, , 3110 - 3131, 30.12.2021

Fatih Konak , Semra Ayan Civelek

https://doi.org/10.15869/itobiad.863596

Cited By: 4

Öz

Günümüzde her şirketin yapması gerektiği gibi teknoloji ve bilişim sektöründeki şirketlerin de varlıklarını idame ettirebilmeleri için etkin ve verimli bir finansal yönetim anlayışına sahip olmaları beklenmektedir. Ayrıca, teknolojik gelişmelerin etkisi tüm dünyada yayılmaya devam ederken bu sektörde var olan şirketler, ülke ekonomilerine katkıları dikkate aldığında daha çok ön plana çıkmaya başlamıştırlar. Firmaların finansal performansının temelinde, bir firmanın yararlandığı kaynaklar, ürettiği ürün ve hizmetler ile ulaşılan sonuçların izlemesi için düzenli bir şekilde veri toplanması, analizi edilmesi ve raporlama süreci oldukça büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda finansal performans, mali politikalar ve faaliyetlere ait neticelerin ölçülmesi, yatırımlarının verimliliği ve risk derecesi tespiti şeklinde ifade edilebilmektedir. Şirketlerin performans sıralamasını yapmak ve etkinlik/verimlilik kavramları çerçevesinde konumlarını görmek için Çok Kriterleri Karar Verme Teknikleri ve Veri Zarflama Analizi (VZA) gibi literatürde genel kabul görmüş yöntemler kullanılmaktadır. Performans analizinde dikkate alınacak kriterler ve bunların yöntem kapsamında ağırlıkları sonuçlara direkt etkide bulunmaktadır. Bu perspektifte, çalışmamızda 2014- 2018 yılları arasında BIST Teknoloji Endeksi’nde işlem gören şirketlerin finansal performans etkinliklerinin VZA ve TOPSİS yöntemleriyle ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. CCR Veri Zarflama Analizi ile elde edilen çıktılara göre, araştırma dönemi içerisinde yalnızca bir şirketin sürekli etkin olduğu tespit edilirken, 3 şirketin değişkenler kapsamında sürekli etkinlik sınırının altında kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Diğer taraftan, TOPSİS analizi neticesinde, iki şirket beş yıl boyunca birinci ve ikinci sıralarda yer alırken, diğer şirketlerin endeks içindeki konumları ele alınan periyotta değişkenlik göstermektedir. Her iki analiz sonucu birlikte değerlendirildiğinde, şirketler arası performans ve etkinlik farklılaşması öne çıkmaktadır. Yöntem ve değişken kısıtında, bu bilgi setinin hem şirketler için performans iyileştirmesinde hem de piyasa katılımcılarının yatırım kararlarında dikkate alınabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Veri Zarflama Analizi, BIST Teknoloji Endeksi, Finansal Performans, Etkinlik

Financial Performance Evaluation With Data Envelopment Analysis and Topsis Method: BIST Technology Index Application

Öz

These days, as every company should do, companies in the technology and information sector are expected to have an effective and efficient in understanding of financial management in order to protect their existence. In addition, while the impact of technological developments continues to spread all over the world, companies existing in this sector have started to come to the forefront, taking into account their contributions to the country's economies. On the basis of the financial performance of the companies, the process of collecting, analyzing and reporting on the products and services produced, and the outcomes are very important for monitoring the results achieved by the company. On a sectoral basis, generally accepted methods are used in the literature such as Multi-Criteria Decision-Making Techniques and Data Envelopment Analysis (DEA) to rank companies' performance and see their positions within the framework of effectiveness/ efficiency concepts. The criteria to be considered in performance analysis and their weight within the method directly affect the results. In this perspective, the purpose of the paper is to reveal the financial performance efficiency of companies listed on the BIST Technology Index between 2014 and 2018 by DEA and TOPSİS methods. According to the outcomes obtained with CCR Data Envelopment Analysis, it was determined that only one company was continuously efficient during the research period, while 3 companies remained below the limit of continuous effectiveness within the scope of variables. On the other hand, as a result of the TOPSIS analysis, the two companies rank first and second for five years, while the positions of other companies in the index vary in the period under consideration. It can be said that in the constraint of method and variable, this information set can be taken into consideration both in performance improvement for companies and investment decisions of market participants.
Keywords: TOPSİS, Data Envelopment Analysis, BIST Technology Index, Financial Performance, Efficiency  

Anahtar Kelimeler

TOPSİS, Data Envelopment Analysis, BIST Technology Index, Financial Performance, Efficiency

Kaynakça

• Akbulut, R. ve Rençber, Ö. F. (2015). BİST’te İmalat Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansları Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi(65), 117-136.
• Akyüz, Y., Yıldız, F. ve Kaya, Z. (2013). Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Endeksi ile Toplam Faktör Verimlilik Ölçümü: BIST’te İşlem Gören Mevduat Bankaları Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 110-130.
• Al-Shammari, M. (1999). Optimization Modeling for Estimating and Enhancing Relative Efficiency with Application to Industrial Companies. European Journal of Operational Research, 115(3), 488-496.
• Ayan, S. (2016). Veri Zarflama Analizi ile İmalat Sanayi Sektörünün Finansal Performans Etkinliğinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir Araştırma, (Yüksek Lisans Tezi),. Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. .
• Aydın, İ. (2012). Bilişim Sektörü ve Türkiye’nin Sektördeki Potansiyeli. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 1(1), 180-200.
• Bakırcı, F., Shiraz, S. E. ve Sattary, A. (2014). BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması. Ege Akademik Bakış, 14(1), 9-19.
• Budak, H. (2011). Veri Zarflama Analizi ve Türk Bankacılık Sektöründe Uygulaması. Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23(3), 95-110.
• Cenger, H. (2011). İMKB’de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,, 25(3-4), 31-44.
• Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making Units. European Journal of Operational Research, 2, 429-444.
• Charnes, A., Cooper, W. ve Rhodes, E. (1981). Evaluating Program and Managerial Efficiency: An Application of Data EnvelopmentAnalysis to Program Follow Through. Management Science, 27(6), 668-697.
• Chong, R., Abdullah, R. F. ve Anderson, A. (2009). Survival-ability of Firm: Empirical Evidence from Malaysia. Global Journal of Business Research, 3(1), 133-145.
• Çağıran Kendirli, H., Kendirli, S., ve Aydın, Y. (2019). Küresel Kriz Çerçevesinde Katılım Bankalarının ve Ticari Bankaların Mali Performanslarının Topsis Yöntemiyle Analizi . Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi , 33(1) , 137-154.
• Çelik, İ. ve Ayan, S. (2017). Veri Zarflama Analizi ile İmalat Sanayi Sektörünün Finansal Performans Etkinliğinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(18), 56-74.
• Dumanoğlu, S. (2010). İMKB’ye İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Mali Performansının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, XXIX(II), 323-339.
• Erdoğan, M. ve Yamaltdinova, A. (2018). Borsa İstanbul’a Kayıtlı Turizm Şirketlerinin 2011-2015 Dönemi Finansal Performanslarının TOPSİS ile Analizi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi,, 5(1), 19-36.
• Ertuğrul, İ. ve Işık, A. T. (2008). İşletmelerin VZA ile Mali Tablolarına Dayalı Etkinlik Ölçümü: Metal Ana Sanayiinde Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi,, X(I), 201-217.
• Kendirli, S. ve Kaya, A. (2016). BIST-Ulaştırma Endeksinde Yer Alan Firmaların Mali Performanslarının Ölçülmesi ve TOPSIS Yönteminin Uygulanması. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi , 5(1) , 34-63.
• Kendirli, S., Kaya, M. S. ve Bilgin, M. (2020). Evaluation of Financial Performances of SME’s Listed in the Bist Sme Industrial Index by Using TOPSIS Multicriteria Decision Making Method, Journal of Economic Development, Environment and People, 9(3), 63-74.
• Kısa, A. ve Perçin, S. (2018). Bütünleşik Entropi Ağırlık-Vikor Yöntemi ile Bilişim Teknolojisi Sektöründe Performans Ölçümü. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(1), 1-13.
• Kula, V. ve Özdemir, L. (2007). Çimento Sektöründe Göreceli Etkinsizlik Alanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Tespiti. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF. Dergisi,, IX(I), 55-70.
• Mahadevan, R. (2002). A DEA Approach to Understanding the Productivity Growth of Malaysia’s Manufacturing Industries. Asia Pasific Journal of Management, 19, 587-600.
• Orçun, Ç. ve Eren, B. S. (2017). TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi,(75), 139-154.
• Özdağoğlu, A. (2015). Bilişim Sektöründeki Şirketlerin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi, 22(2), 331-340.
• Özer, A., Öztürk, M. ve Kaya, A. (2010). İşletmelerde Etkinlik ve Performans Ölçmede VZA, Kümeleme ve TOPSIS Analizlerinin Kullanımı: İMKB İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 233-260.
• Perçin, S. ve Karakaya, A. (2012). Bulanık Karar Verme Yöntemleriyle Türkiye’de Bilişim Teknolojisi Firmalarının Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, XXXIII(II), 241-266.
• Soba, M. ve Akcanlı, F. (2012). Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile İMKB’de Gıda, İçki ve Tütün Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, XIV(II), 259-273.
• Soba, M., Akcanlı, F. ve Erem, I. (2012). İMKB’ye Kayıtlı Seçilmiş İşletmelere Yönelik Etkinlik Ölçümü ve Performans Değerlendirmesi: Veri Zarflama Analizi ve Topsis Uygulaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(27), 229-243.
• Şit, A., Ekşi, İ. H. ve Hacıevliyagil, N. (2017). BİST’te Ana Metal Sanayi Endeksinde Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Ölçümü: 2011-2015 Dönemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi,, 8(17), 83-91.
• Tektüfekçi, F. (2010). İMKB’ye Kayıtlı Halka Açık Teknoloji Şirketlerinde Finansal Etkinliğin Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Değerlendirilmesi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 69-77.
• Toker, K. ve Çınar, F. (2018). Türkiye’de Borsa İstanbul Teknoloji Endeksi (XUTEK) ile İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. BEYDER, 13(2), 139-150.
• Türkmen, S. Y. ve Çağıl, G. (2012). İMKB’ye Kote Bilişim Sektörü Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Maliye Finans Yazıları(95), 59-78.
• Uygurtürk, H. ve Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi,, 7(2), 95-115.
• Wang, T. C. ve Hsu, J. C. (2004). Evaluation of The Business Operation Performance of The Listing Companies by Applying TOPSIS Method. IEEE International Conference on Systems, Man and Cybernestics, 1286-1291.
• Wang, T. C., Chang, J. F., Anh, T. N. ve Chang, T. S. (2010). Applying TOPSIS Method to Evaluate The Business Operation Performance of Vietnam Listing Securities Companies. International Conference on Computational Aspects of Social Networks, IEEE Computer Society, 273-277.
• Yıldırım, B. F. ve Önder, E. (2014). İşletmeciler, Mühendisler ve Yöneticiler İçin Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım.
• Yıldız, A. (2007). İmalat Sanayi Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,, 9(2), 91-103.
• Yücel, L. İ. (2017). Veri Zarflama Analizi Frontier Analyst ve WinDeap ile Portföy Etkinlik Ölçümü Örneği ve Çeşitli Uygulamalar. İstanbul: Der Kitabevi.