Öz
Anadolu coğrafyasında yerel-kültürel özellikler içeren pek çok müzik ve dans pratiğinin varlığı bilinmektedir. "Yöreye özgü" olarak ifade edilebilecek bu uygulamalar, kültürel mirasın aktarımı ve geleneğin sürdürülmesi bakımından önem taşımaktadır. Kastamonu yöresinde karşılaşılan ve genellikle iki davul, bir kemâne, bir zurna ve iki köçekten oluşan topluluk, yörede "meytar" olarak bilinmektedir. Kastamonu yöresinde, 2011 yılında tarafımdan gerçekleştirilen alan araştırmaları sonucunda, Meytar'ın yöredeki işlevi incelenmiştir. Kına geceleri, düğünler, asker eğlenceleri, festivaller, piknik-kır eğlenceleri, dernek etkinlikleri, oturak alemleri, Tv programları gibi müzik pratiklerinin odağında yer alan Meytar'ın, önemli bir ifade aracı olduğu tespit edilmiştir. Meytar'ı oluşturan üyelerin de kendi içerisinde farklı rollere sahip oldukları bilinmektedir. Örneğin müzik pratiklerinin bazılarında davul-zurna ikilisi öne çıkarken, başka bir durumda kemânenin ya da zurnanın öncü olduğu saptanmıştır. Oturak alemlerinde kemâne çalgısı daha işlevsel olmasına karşın, düğün ritüelinde gelinin evden alınması ve düğün alanına getirilmesi durumlarında davul ve zurnanın öne çıktığı görülmektedir. Bunların yanı sıra, açış olarak tanımlanan usûlsüz doğaçlama ezgi motifleri de, kemâne ve zurna çalgılarının karşılıklı icraları ile bazı ritüellerin başında yer almaktadır. Meytar'ın en önemli öğelerinden olan köçeklerin ise pratiklerin dikkat çekici ve işlevsel unsuru olduklarını söylemek mümkündür. Köçekler, hem dansları, hem de müzik icrasına sundukları sözel seslendirme ve zil eşlikli çalgısal destekleri ile Meytar'ın sembol sayılabilecek bireyleri arasında yer almaktadırlar. Farklı müzik ortamlarında farklı davranış biçimleri sergileyen Meytar, yöre ezgilerinin ve dans figürlerinin geleneksel uygulamalarını sürdüren, icra ortamlarındaki temel uygulamaların devamını sağlayan bir topluluk olarak yöredeki varlığını günümüzde hala sürdürmektedir. Ayrıca Meytar'ın Kastamonu yöresi dışında göç nedeniyle yerleşilen büyükşehirlerdeki icra ortamlarında da varlığını sürdürdüğü ve yöredeki benzer uygulamaları devam ettirdiği tespit edilmiştir. Bu makalenin amacı, Meytar’ın yöre müzik pratiklerindeki işlevini ortaya koymaktır. Makalenin amacı doğrultusunda, alan araştırması kapsamında gözlem ve görüşme tekniklerinden yararlanılmıştır. Yöre müzik pratiklerine bizzat katılım yoluyla elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile Meytar, işlevsellik bağlamında ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Meytar, Kastamonu, Kemâne, Köçek, Davul, Zurna
Kaynakça
- Ataman, Sadi Yaver (1994). Eski Safranbolu Hayatı, Yay. Haz. Süleyman Şenel, İstanbul: Gürmen Group Yayınları, 1994.
- Çakmakoğlu, Beril (2017). Kastamonu Yöresi Geleneksel Müzik Pratiklerinde Kemâne, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2017
- Devellioğlu, Ferit (1984). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
- Erdoğdu, Ata (1992). Kastamonu Folkloru 1, Kastamonu: Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.
- Sanal, Haydar (1964) Mehter Mûsıkîsi Bestekar Mehterler- Mehter Havaları, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Öz
It is already known that Anatolia hosts many music and dance practices with specific local-cultural characteristics. These “regional” practices are important for the transmission and continuity of cultural heritage. One of these practices seen in the region of Kastamonu is called “meytar”, an ensemble usually consisting of two hang drums, the kemâne (a kind of spike fiddle), the zurna and two köçeks (male dancers in women’s clothes).
In this paper, the function of meytar in the region is examined on the basis of the results obtained in the fieldwork conducted in the region of Kastamonu in 2011. The results reveal that meytar, which stands in the focal point of musical practices such as henna nights, weddings, soldier farewell parties, festivals, picnics/pastoral entertainment, events of associations, oturak âlemleri(a kind of men’s entertainment )and TV programmes, is a significant medium of expression. Each member of meytar has a distinct role within the ensemble. For example, the davul-zurna (duo of the hang drum and the zurna) have a leading role in some of the musical pratices whereas the zurna or the kemâne in some others. While the kemâne seems to be more functional in oturak alemleri, the davul-zurna take the lead in the events like taking the bride from her father’s home to the wedding venue. In addition, “açış”, trading of improvised melodies with a free rhythm between the zurna and the kemâne, takes place at the beginning of some rituals. Köçeks, one of the most important and symbolic figures of meytar, also seem to be the most outstanding and fuctional element of the practices with their dances, vocal performance and accompaniment by the castanets. Exhibiting distinct behaviours in distinct musical scenes and sustaining continuity of the regional performance of melodies and dances, today, meytar maintains its presence in the region as well as in certain metropolitan cities due to the immigration from Kastamonu to those cities. The purpose of this article is to reveal the function of Meytar in local music practices. In line with the purpose of the article, observation and interview techniques were used within the scope of the field study. Meytar has been addressed in the context of functionality by evaluating the data obtained through personal participation in local music practices.
Kaynakça
- Ataman, Sadi Yaver (1994). Eski Safranbolu Hayatı, Yay. Haz. Süleyman Şenel, İstanbul: Gürmen Group Yayınları, 1994.
- Çakmakoğlu, Beril (2017). Kastamonu Yöresi Geleneksel Müzik Pratiklerinde Kemâne, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2017
- Devellioğlu, Ferit (1984). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
- Erdoğdu, Ata (1992). Kastamonu Folkloru 1, Kastamonu: Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.
- Sanal, Haydar (1964) Mehter Mûsıkîsi Bestekar Mehterler- Mehter Havaları, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Mart 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
