Modernleşme Sürecinde Yaşlılık Sorunlarına İlişkin Sosyolojik Bir Değerlendirme

Yıl 2022, , 928 - 943, 30.06.2022

Hatice Gül

https://doi.org/10.15869/itobiad.957272

Cited By: 3

Öz

Batı özelinde ortaya çıkan modernleşme önemli bir toplumsal değişim sürecidir. Bu değişim süreci, toplumsal yaşamın farklı alanlarında çok boyutlu ve köklü değişimleri başlatmıştır. Bu değişim sürecinde yaşlılık olgusu, aile ile birlikte değişimin merkezinde yer almıştır. Özellikle sanayileşme ve kentleşme gibi toplumsal değişim unsurlarının birbiriyle olan ilişkisi ve artan yoğunluğu modernleşme sürecinde geleneksel aile yaşamı üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Bu etkiler, ailelerin yeni yaşam biçimlerini benimsemelerine yol açmıştır. Toplumsal değişimler, yaşamın her alanında birçok sorunu ortaya çıkarsa da genellikle görünür olduğu yer ailedir. Modernleşmeyle birlikte geleneksel aile bağlarının çözülmesi ve bireyselliğin öne çıkması, yaşlılıkla ilgili birçok değeri değiştirmiştir. Yaşlı bireylerin geleneksel toplumda ailesi ve çevresi ile kurduğu ilişkilerinin boyutu modern döneme geçişle birlikte değişmiş, geleneksel dönemdeki etkin rollerinin bir kısmını kaybetmişlerdir. Dolayısıyla geleneksel dönemde yaşlı bireylerin yaşam tarzı, modern döneme geçişle birlikte zaafa uğramıştır. Bu durum, yaşlıların aileleri ve sosyal çevreleri ile ilgili yaşadıkları birtakım sıkıntıları gündeme taşımıştır. Modern dönem; bireyselliğin radikalleştiği, geleneksel dayanışma bağlarının çözüldüğü, aidiyet ve kimlik krizlerinin insan yaşamında sosyo-psikolojik gerilimleri tırmandırdığı bir sürece işaret etse de etkilerinin bundan daha yoğun olduğu bir gerçektir. Yaşlı bireylerin bu yoğun etkiler karşısındaki savunmasızlığı neredeyse toplumun diğer üyelerinin önüne geçmiştir. Bu makalede geleneksel dönem ile modern dönemde yaşlı bireylerin, aileleri ve çevreleri üzerinden içinde bulunduğu sosyokültürel durumun bir karşılaştırılması yapılmış ve modern dönemde yaşlıları, geleneksel toplumdan farklı kılan unsurlar konu edilmiştir. Öncelikle araştırmada geleneksel toplumda yaşlıya verilen önemin üzerinde durulmuş, daha sonra ise modernleşmenin etkisiyle yaşlılığı bir sorun haline getiren süreçler tartışılmaya açılmıştır. Araştırmada yaşlılık olgusu ele alınırken literatür kaynaklarından elde ettiğimiz verilerin bir derlemesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık, Aile, Modernleşme, Sosyal Değişim, Geleneksel Toplum

A Sociological Evaluation of Elderliness Problems in the Modernization Process

Öz

The modernization that emerged in the West is an important process of social change. This process of change has initiated multidimensional and radical changes in different areas of social life. In this process of change, the phenomenon of elderliness has been at the center of change with the family. In particular, the interrelationship and increasing intensity of social change elements such as industrialization and urbanization have left deep effects on traditional family life in the modernization process. These effects have led families to adopt new lifestyles. Although social changes reveal many problems in all areas of life, it is usually the family where they are visible. With modernization, the dissolution of traditional family ties and the prominence of individuality have changed many values related to elderliness. The dimension of the relationships established by the elderly individuals with their families and surroundings in the traditional society has changed with the transition to the modern period, and they have lost some of their active roles in the traditional period. Therefore, the lifestyle of elderly individuals in the traditional period has weakened with the transition to the modern period. This situation brought up some of the problems experienced by the elderly regarding their families and their social environments. Although the modern period points to a process in which individuality is radicalized, traditional bonds of solidarity are dissolved, and crises of belonging and identity escalate socio-psychological tensions in human life, it is a fact that its effects are more intense than this. The vulnerability of elderly individuals to these intense effects has almost surpassed other members of the society. In this article, a comparison of the sociocultural situation of elderly individuals in the traditional period and the modern period through their family and their surroundings has been made, and the factors that make elderly individuals different from the traditional society in the modernization period have been discussed. First of all, the importance given to the elderly in the traditional society was emphasized in the research, and then the processes that made elderliness a problem with the effect of modernization were opened to discussion. While dealing with the phenomenon of elderliness in the study, a compilation of the data we obtained from the literature sources was made.

Anahtar Kelimeler

Elderliness, Family, Modernization, Traditional Society, Social Change

Kaynakça

• Abduşoğlu, A. (2012). Türkiye’de Yaşlılık Dönemine İlişkin Beklentiler Araştırması. A. Metin, E. Özmete vd. (Der.). 18-24 Mart 2012 Yaşlılara Saygı Haftası: Kuşaklar Arası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu Bildirileri (s. 81- 115) içinde. Ankara Ü. Yaşlılık Çalışmaları UAM.
• Arpacı, F. (2005). Farklı Boyutlarıyla Yaşlılık. Ankara: Türkiye İşçi Emeklileri Derneği Eğitim ve Kültür Yayınları.
• Asımgil, S. ve Çekmegil, A. (2010). Yaşamın Dört Kritik Dönemi. İstanbul: Çelik Yay.
• Aydemir, M. A. ve Tecim, E. (2012). Türk Toplumunda Aile ve Dinin Sosyal Sermaye Potansiyeli, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28, 42-59.
• Bandura, A. (2012). On the Functional Properties of Perceived Self-Efficacyrevisited. Journal of Management, 38(1), 9-44.
• Berger, P. L. (2017, Ekim). Dinler ve Küreselleşme. Hatice Gül (Çev.). Bilimname: Düşünce Platformu, 2017 (34), 603-613. https://doi.org/10.28949/bilimname.348103.
• Buchman, A. S., Boyle, P. A., Wilson, R. S., Fleischman, D. A., Leurgans, S. and Bennet, D. A. (2009). Association Between Late-Life Social Activity and Motor Decline in Older Adults. Arch Intern Med, 169 (12), 1139-1146. doi: 10.1001/archinternmed.2009.135.
• Butler, R. N. (1974). Successful Aging and the Role of the Life Review. Journal of the American Geriatrics Society, 22(12), 529-535.
• Buz, S. (2016). Yaşlı Bireylere Yönelik Yaş Ayrımcılığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53): 268-278.
• Canatan, K. (2013). Türk Ailesinin Tarihsel Gelişimi. K. Canatan-E. Yıldırım (Ed.). Aile Sosyolojisi (s. 97-117) içinde. 4. bs., İstanbul: Açılım Kitap.
• Ceylan, H. (2015). Sosyal Değerden Sosyal Soruna Yaşlılık: Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Değişen Yaşlılık Algısı. Harun Ceylan (Ed.). Modern Hayat ve Yaşlılık (s. 25-53) içinde. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çelik, C. (2010). Değişim Sürecinde Türk Aile Yapısı ve Din-Paradigmatik Anlam ve İşlev Farklılaşması. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 8, 25-35.
• Çelik, C. (2012). Göç, Kentleşme ve Din. Niyazi Akyüz-İhsan Çapcıoğlu (Ed.). Din Sosyolojisi El Kitabı (1. bs., s. 297-306) içinde. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Connidis, I. (1989). The Subjective Experience of Aging: Correlates of Divergent Views. Canadian Journal on Aging, 8(1), 7-18.
• Corner, L. (1999). Developing Approaches to Person-Centred Outcome Measures for Older People in Rehabilitation Settings. (Unpublished PhD thesis). University of Newcastle upon Tyne. UK.
• Demircan, S., Çalıştır, B., Dereli, F., Bozyer, İ., Düzöz, G., Turasay, N., Özen, S. (2005). Muğla İli Abide-Hasan Nuri Öncüer Huzurevinde Kalan Yaşlıların Yaşlılığa İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. IV. Ulusal Geriatri Kongresi Kitabı, 31 Ağustos-4 Eylül 2005, Antalya: Türk Geriatri Vakfı.
• Dixon, A. L. (2007). Mattering in the Later Years: Older Adults’Experiences of Mattering to Others, Purpose in Life, Depression, and Wellness. Adultspan Journal, 6(2), 83-95.
• Ersanlı, K. (2005). Davranışlarımız Gelişim ve Öğrenme. Samsun: Eser Matbaacılık.
• Gadalla, T. M. (2010). The Role of Mastery and Social Support in the Association between Life Stressors and Psychological Distress in Older Canadians. Journal of Gerontological Social Work, 53(6), 512-530. https://doi.org/10.1080/01634372.2010.490691.
• Giddens, A. (2014). Modernite ve Bireysel Kimlik: Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. Ü. Tatlıcan (Çev.). 2.bs., İstanbul: Say Yayınları.
• Göka, Erol ve Aydemir, Ç. (2000). Yaşlıya ve Demanslı Hastaya Psikososyal Yaklaşım. Demans Dizisi, 1, 5- 26.
• Görgün, B. A. (2016). Yaşlılıkta Sosyal Dışlanmanın Toplumsal Boyutu. V. Kalınkara (Ed.). Yaşlılık Disiplinlerarası Yaklaşımlar, Sorunlar, Çözümler, 2. bs., Ankara: Nobel Kitabevi, 105-126.
• Gül, H. (2019). Yeni Kentsel Ailenin Manevi Boyutları: Gaziantep Örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
• Gül, H. (2020). Yeni Kentlileşme Sürecinde Kentli Karakter(ler)in Sosyolojik Yansımaları. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (46), 257-270. https://doi.org/10.17498/kdeniz.644268.
• Gül, H. (2020, Aralık). Değişen Kent Ailesinde Sevgi Anlayışları ve İlişkilerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. Din ve Bilim, 3 (2), 83-96. https://doi.org/10.47145/dinbil.837193.
• Günerigök, M. (2018). Risk Toplumu ve Din: Yeni Bir Sosyolojiye Doğru. Ankara: Maarif Mektepleri.
• Levy, B. R. (2003). Mind Matters: Cognitive and Physical Effects of Aging Self-Stereotypes. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 58B(4), 203-211.
• Onur, B. (2011). Gelişim Psikolojisi. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Özbolat, A. (2016). Beşikten Mezara: Yaşlılığın Sosyolojisi ve Din -Adana Örneği-. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 16 (2), 53-76.
• Özdemir, L., Akdemir, N. ve İmatullah, A. (2005). Hemşireler İçin Geliştirilen Yaşlı Değerlendirme Formu ve Geriatrik Sorular. Türk Geriatri Dergisi, 8(2), 94- 100.
• Santrock, J. W. (2011). Yaşam Boyu Gelişim. G. Yüksel (Çev.). 13. bs., Ankara: Nobel Yayınları.
• Şener, A. (2009). Yaşlılık, Yaşam Doyumu ve Boş Zaman Aktiviteleri. Hacettepe Üniv. Sosyolojik Araştırmalar e-dergisi, 1-18.
• Tekin, M. (2014). Sekülerleşme Bağlamında Aile ve Kadın. Mustafa Aydın (Ed.). Aile Sosyolojisi Yazıları (s. 259-273) içinde. İstanbul: Açılım Kitap.
• Tezcan, M. (1982). Toplumsal Değişme ve Yaşlılık. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 169- 177. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000908.
• Tufan, I. (2007). Birinci Türkiye Yaşlılık Raporu. Antalya: Gero Yayınları.
• TÜİK. (2020). Türkiye İstatistik Kurumu.
• Uysal, M. T. ve Eren, G. T. (2020). COVID-19 Salgın Sürecinde Sosyal Medyada Yaşlılara Yönelik Ayrımcılık: Twitter Örneği. Turkish Studies, 15(4), 1147-1162. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44396.
• WHO. (2011). Global Health and Ageing. Geneva: World Health Organization.
• Yıldırım, E. (2013). Toplumsal Değişme Sürecinde Aile. K. Canatan-E. Yıldırım (Ed.). Aile Sosyolojisi (s. 121-138) içinde. 4.bs., İstanbul: Açılım Kitap.
• Yılmaz, D.V. ve Terzioğlu, F. (2010). Yaşlı Ayrımcılığı ve Hemşirelik. Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 2(2): 137-144.
• Yuvakgil, Z. (2020). Yaşlılık ve Yaşlılar İçin Uygun Konutların Özellikleri. Z. Gençtürk (Ed.). Yaşlılık ve Sosyal Politika Tartışmaları (s. 168-181) içinde. Ankara: Detay Yayıncılık.