Rushdiye Schools from Modern Educatioal Institutions in the Ottoman Empire: Çaycuma Rushdiye School Example

Yıl 2021, , 3834 - 3852, 30.12.2021

Tahir Bilirli

https://doi.org/10.15869/itobiad.978830

Cited By: 2

Öz

The 19th century, which is also called the longest century of the Ottoman Empire, has been the century of many innovations and transformations in the political, military, educational, economic and social fields. Fundamental reforms in the field of education have taken the biggest share from this change and transformation.
In this century, ibtidai and rushdiye and idadi schools, which are primary and secondary education institutions, began to take the place of primary schools and madrasahs, which are part of traditional education. One of these changes, which is expressed as modernization, has been the opening of rushdiya schools. As the first rushdiya school, “Mekteb-i Maarif-i Adliye” and “Mekteb-i Ulum-ı Edebiye” were opened in 1838. Rushdiya schools were first opened in Istanbul as of 1847, and in the following years, they started to be opened in other big cities as well. Ruşhdiye schools were opened in most of the Ottoman cities from the second half of the century. At the same time, rushdiye schools became an important basic education institution that trains students for high schools (idadi). Rushdiye Schools, especially II. During the reign of Abdulhamid, it became the most important institution that trains personnel for the public. In general, since 1913, it has completed its historical mission by being included in the primary schools (İbtidai).
One of the rushdiye schools opened in the Ottoman provinces is the rushdiye school opened in the town of Çaycuma. Çaycuma Rushdiye School was built as a new building in 1877/1878 and started education and training and continued to train students until the Republic of Turkey. Thus, ıts made significant contributions to the development of Çaycuma's educational and cultural life. In this study, Çaycuma Rushdiye School, which was active in the late 19th and early 20th centuries, was evaluated.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Çaycuma, Rushdiye School, Eduvation, 19th Century

Osmanlı Devleti'nde Modern Eğitim Kurumlarından Rüşdiye Mektepleri: Çaycuma Rüşdiye Mektebi Örneği

Öz

Osmanlı Devleti’nin en uzun yüzyılı olarak da adlandırılan 19. yüzyılda siyasi, askeri, eğitim, ekonomik ve sosyal alanlarda birçok yeniliğin ve dönüşümün yaşandığı yüzyıl olmuştur. Bu değişim ve dönüşümden en büyük payı hiç kuşkusuz eğitim alanında yapılan köklü reformlar almıştır. Geleneksel eğitimin bir parçası olan sıbyan mektepleri ile medreseler yerini bu yüzyılda ilk ve orta öğretim kurumları olan ibtidai, rüşdiye ve idadi okullarına bırakmaya başlamıştır. Modernleşme olarak ifade edilen bu değişimlerden birisi de rüşdiye mekteplerinin açılması olmuştur. İlk rüşdiye mekteplerinin ilk örnekleri olarak “Mekteb-i Maarif-i Adliye ve Mekteb-i Ulûm-ı Edebiye 1838 yılında açılmıştır. 1847 yılından itibaren ilk başta İstanbul’da açılan ve sonraki yıllarda diğer büyük kentlerde açılmaya başlayan rüşdiyeler yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı şehirlerinin çoğunda açılarak temel eğitim kurumu olan iptidai mekteplerden sonra öğrencilerin okuyacakları ikinci dereceden okullar olmuştur. Aynı zamanda rüşdiye mektepleri idadiler için öğrenci yetiştiren önemli bir temel eğitim kurumu konumunda olmuştur. Rüşdiye Mektepleri özellikle II. Abdülhamid döneminde kamuya personel yetiştiren en önemli kurum haline gelmiştir. Genel olarak 1913 yılından itibaren iptidai mekteplerin bünyesine alınarak tarihi misyonunu tamamlamıştır.
Osmanlı taşrasında açılan rüşdiye mekteplerinden birisi de Çaycuma kazasında açılan rüşdiye mektebidir. Çaycuma Rüşdiye Mektebi 1877/1878 yılında yeni bir bina olarak inşa edilerek eğitim ve öğretime başlamış ve Cumhuriyet’e kadar öğrenci yetiştirmeye devam etmiştir. Böylece Çaycuma’nın eğitim ve kültür hayatının gelişmesinde önemli katkılar sunmuştur. Bu çalışmada 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyılın başlarında eğitim öğretim faaliyetlerinde bulunan Çaycuma Rüşdiye Mektebi değerlendirilmiştir. Genel olarak mektepte görev yapan muallimlerinin durumları, aldıkları maaş ve görev süreleri, okulda okuyan öğrenci sayıları ve durumları, öğretmenler hakkında yapılan şikayetler ve okulla ilgili diğer durumlar Osmanlı Arşivi kaynakları esas alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Çaycuma, Rüşdiye Mektebi, Eğitim, 19. yüzyıl

Kaynakça

• Akyıldız, Ali, (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, İstanbul: Eren Yayınları.
• Akyüz, Yahya, (2007). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000- M.S. 2007, Ankara: Pegem A Yayınları.
• Alkan, Mehmet Ö., (2008). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Modernleşme ve Eğitim”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 6, S. 12, 9-84.
• Altınova, Ayşegül, (2010), Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme, (2014) Haz. Muzaffer Albayrak ve Kevser Şeker, İstanbul: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Babıali Evrak Odası Evrakı, (BEO): 3747/281016.
• Bilirli, Tahir, (2019). Tanzimat Dönemi İmar Meclisleri (1845-1846), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bilirli, Tahir, (2020). Bolulu Devlet Adamları Sicill-i Ahval Defterlerine Göre, İstanbul: Ark Yayınları.
• Bolu Vilayet Salnamesi (BVS), (1918). Bolu Vilayet Matbaası.
• Dahiliye Nezareti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi (DH. MUİ): 95/14.
• Dahiliye Nezareti Mütenevvia, (DH. MTV): 23/13.
• Findley, Carter V., (2011). Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Çev: Gül Çağalı Güven, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İnternet https://caycuma.bel.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Itemid=128. (Erişim tarihi: 04.07.2021
• İpşirli, Mehmet. (2003). “Medrese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 28, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 327-333.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), (1882). Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), (1883). Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), (1894). Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), (1896). Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), (1899). Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), (1903). Kastamonu Vilayet Matbaası.
• Kaya Doğanay, Fatma, (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Rüşdiye Mektepleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Keçeci Kurt, Songül, (2012). “II. Abdülhamid Dönemi’nde Kız Rüşdiyeleri”, Akademik Bakış Dergisi, S. 29, Mart-Nisan, s. 1-19.
• Kodaman, Bayram, (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Maarif Nezareti Mektûbî Kalemi, (MF. MKT.): 58,99; 58/156; 59/12; 60/65; 62/62; 71/118; 74/97; 178/47; 314/2; 494/2; 507/35.
• Maarif Nezareti Tedrisât-ı İbtidaiyye Kalemi, (MF. İBT.): 49/78; 53/51; 118/65; 128/141; 141/29; 155/100; 296/67; 320/25; 321/67; 339/82; 350/16; 353/35; 358/20; 380/72; 396/98; 400/48; 412/10; 412/12; 413/54; 416/26; 421/76; 474/17.
• Memioğlu, A. Zeki, (2003). “İmparatorluktan Cumhuriyete İlköğretimimiz”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 21, Erzurum, s. 241-252.
• Öztürk, Cemil, (2008). “Rüşdiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 300-303.
• Şen, Adil, (2013). “Osmanlı’dan Günümüze Eğitimde Modernleşme Çabaları”, Ekev Akademi Dergisi, yıl 17, S. 57, Güz, s. 477-492.
• Şura-yı Devlet (ŞD.) 74/6; 946/56.
• Turhan Sarıköse, Selma, (2020), “Bartın Rüştiye Mektebi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (5), s. 3126-3147.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Uyanık, Ercan, (2010). “Tanzimat Döneminde Modern Eğitimin Yaygınlaştırılması Yolunda Pratik Bir Çözüm: Yarım Rüştiyeler”, Tarih Dergisi, S. 29 (2009/1), s. 91-111.
• Ülken, Hilmi Ziya, (1994). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ünal, Uğur, (2015). II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ürekli, Fatma, (2002), “Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitim Sistemi ve Kurumları”, Manas Journal of Social Studies, Jul, No. 3, s. 382-406.