Türkiye’de Balkan Türkleri ve Mübadele Derneklerinde Yürütülen Kültürel ve Eğitsel Müzik Faaliyetleri

Yıl 2021, , 3639 - 3666, 30.12.2021

Çağrı Şen , Ebru Şen

https://doi.org/10.15869/itobiad.986419

Öz

Günümüzde Türkiye topraklarında yaşayan Balkan kökenli vatandaşlar tüm nüfusun içinde önemli bir bölümü oluşturmaktadır. Muhtelif göç süreçlerinde Balkanlar’dan Anadolu’ya göç eden soydaşlar, beraberlerinde getirdikleri kültür vasıtasıyla toplum içinde yeni kültürel ilişkilerin oluşmasını sağlamışlar ve belirli bölgelerde kümelenerek oluşturdukları derneklerin çatısı altında kültürlerini yaşatmaya çalışmışlardır. Balkan göçmenlerinin, sözü edilen dernekler bünyesinde çeşitli kültürel ve sanatsal faaliyetler yürüttükleri bilinmektedir. Söz konusu derneklerin yürüttükleri kültürel ve sanatsal faaliyetleri içerisinde müziksel etkinliklerin de önemli ölçüde yer aldığı gözlenmektedir. Bu araştırmada, Türkiye’deki Balkan Türkleri ve mübadele derneklerinin kültürel ve eğitsel müzik faaliyetleri incelenerek ilgili derneklerin, içinde bulundukları toplumun kültür ve sanat yaşantısına katkılarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, müzik faaliyetlerinin türleri, kapsamları, içerikleri ve niteliklerini belirlemek üzere bir tarama çalışması gerçekleştirilmiştir. Türkiye’deki 34 farklı şehirden, Balkan göçmenlerinin oluşturduğu toplam 185 dernekten elde edilen anket verileri doğrultusunda var olan durum nicel ve nitel olarak betimlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, derneklerin en sık gerçekleştirdikleri kültürel ve sanatsal etkinliklerin başında müzik etkinlikleri gelirken bunu halk dansları etkinliklerinin izlediği görülmüştür. Bununla birlikte derneklerin büyük çoğunluğunun konser etkinlikleri ve müzik eğitimi çalışmaları gibi faaliyetler yürüttükleri, bu faaliyetlerini belirli aralıklarla ve çeşitli mekânlarda topluma sergiledikleri tespit edilmiştir. Öte yandan derneklerin yaklaşık yarısının, toplumun her kesimine açık ve çeşitli yaş gruplarına yönelik olmak üzere imkânları doğrultusunda çeşitli müziksel çalışmalar ya da kurslar düzenledikleri belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, kültürel ve sanatsal faaliyetler yürütme ve gerçekleştirme konusunda çeşitli güçlüklerle karşılaşmalarına karşın çalışma grubu içerisinde yer alan derneklerin, sözü edilen kültürel ve eğitsel müzik faaliyetleri vasıtasıyla toplumun sosyal yaşantısına önemli ve değerli katkılar sundukları saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balkan Türkleri, Mübadil, Göç, Müzik, Kültür, Eğitim

Cultural and Educational Music Activities Conducted in Balkan Turks and Exchange Associations in Turkey

Öz

The Balkan-origin citizens who currently live in Turkey are an important part of the population. The cognates who migrated from the Balkans to Anatolia during various migration processes gave rise to new cultural relations inside the society by means of the culture they brought, and tried to sustain their culture under the roof of the associations that they founded by gathering together in certain regions. It is known that Balkan migrants conduct various cultural and art activities in the body of the aforementioned associations. It is also possible to observe that music activities take an important part in the cultural and art activities conducted by these associations. This research aims to investigate the cultural and educational music activities of the Balkan Turks and the exchange associations in Turkey, thus to reveal the contributions of the relevant associations to the culture/art life of the society. In this direction, a survey study was conducted in order to determine the types, scopes, contents, and qualifications of the music activities. In line with the questionnaire data obtained from a total of 185 associations founded by the Balkan migrants in 34 different cities of Turkey, the current situation was described both qualitatively and quantitatively. According to the obtained findings, music activities is the primary cultural and art activity that is carried out by the associations most frequently, followed by folk dances. The majority of the associations conduct activities such as concert activities and music education studies, and they exhibit these activities before the society in certain periods and at various spaces. Nearly half of the associations organize musical studies or courses that are open for every segment of the society and aimed at various age groups within possibility. According to the results of the research, it was determined that associations that are involved in the study group make a significant contribution to the social life of the society by means of the said cultural and educational music activities, although they have some difficulties in conducting and performing cultural and art activities. 

Anahtar Kelimeler

Balkan Turks, Exchanged, Migration, Music, Culture, Education

Kaynakça

• Atasayar, T. (2018). 1923’ten günümüze Türkiye’ye yapılan göçler ve kültürel etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Aydın, A. (2018). Handan Gökçek’in “Ah Mana Mu” ve Kostas E. Tsolakidi̇s’i̇n “Belki Bir Gün Dönerim” adlı eserlerinde 1924 nüfus mübadelesi sürecinde toplumsal dinamiklerin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Bayındır Goularas, G. (2012). 1923 Türk-Yunan nüfus mübadelesi ve günümüzde mübadil kimlik ve kültürlerinin yaşatılması. Alternatif Politika, 4(2), 129-146.
• Bingöl, B. (2013). Makedonya Türklerinin türküleri üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. (M. Bütün, Çev.). Ankara: Eğiten.
• Çerezcioğlu, A. B. (2010). İzmir Makedon göçmenlerinde etnik kimliğin bir işaretleyicisi olarak müzik. Folklor/Edebiyat, 16(62), 85-100.
• Dalaman, A. (2014). Türk-Yunan nüfus mübadelesi̇ sonucu Çanakkale’ye yerleştirilen mübadiller (1923-1930). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Değirmencioğlu, L. (2020). Kayseri’de yaşayan göçmen müzisyenler (Selanik göçmenleri). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(74), 934-946.
• Demirtaş, M. (2017). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın göç olaylarına etkileri ve göçmenlerin durumu. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç-1 içinde (ss. 155-168). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Emini, F. T. (2018). Göç Sonrası Sorunların Çözümünde Sivil Toplum Stratejisi. Bursa: Ekin.
• Eroğlu, T. (2017). Türkiye’deki halk oyunlarının temel özellikler, tür ve dağılım bakımından incelenmesi. The Journal of Academic Social Science, (42), 67-78.
• Erözkan, A. (2007). Bilimsel araştırmalarda yöntemler. D. Ekiz (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (ss. 100-123). İstanbul: Lisans.
• Gelekçi, C. (2020). Türkiye’nin nüfus yapısı ve nüfus politikalarının temel dinamikleri. N. Güngör Ergan (Ed.), Türkiye’nin Toplumsal Yapısı içinde (ss. 89-142). Ankara: Siyasal.
• Güleç, M. M. (2019). Balkan göçmenlerinin sivil toplum kuruluşlarına ilgisi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(36), 59-78.
• Güner, Z. (2017). Lozan’da Türk-Yunan Mübadele Siyaseti (1923-1930). Ankara: Siyasal.
• Işık, E. (2017). Osmanlı’ya Balkan göçleri ve çocuk göçmenler. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç-1 içinde (ss. 169-175). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• İmamoğlu, H. V. (2018). Osmanlı Son Dönemi ve Büyük Güçler. İstanbul: Kriter.
• İşlek, M. (2009). Mübadele sonrası Kapadokya bölgesine yerleşen mübadillerin göç uyarlanmaları: Güzelyurt örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Karataş, M. (2004). Türk-Yunan Mübadelesi (1923-1925). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kavaf, S. A. (2015). Sosyal ve kültürel değişimler açısından doğurduğu sonuçlar itibariyle Lozan mübadelesi: Nevşehir örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Keyman, F. (2004). Sivil toplum, sivil toplum kuruluşları ve Türkiye. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları içinde (ss. 1-20). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi.
• Kirişçi, K. (1995). Post Second World War immigration from Balkan countries to Turkey. New Perspectives on Turkey, 12, 61-77.
• Kocacık, F. (1996). 1878-1900 yılları arasında Balkanlardan Anadolu’ya yönelik göçlerin Anadolu’daki sürekli yerleşme yerleri ve toplumsal yapıya etkileri. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi: Toplum ve Göç içinde (ss. 137-146). Mersin: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü-Sosyoloji Derneği.
• Kolukırık, S. (2006). Bulgaristan’dan göç eden Türk göçmenlerin dayanışma ve örgütlenme biçimleri̇: İzmir örneği. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 1-13.
• Küçükebe, H. D. (2019). İzmir’de yaşayan Makedonya göçmenlerinin müzik geleneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• McCarthy, J. (2014). Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922). (F. Sarıkaya, Çev.) Türk Tarih Kurumu Yayınları, IV/A-2-2. Dizi (2. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Muhaceri, N. M. ve Şare, Y. (2017). Makedonya Türkleri tarafından söylenen aşk ve ayrılık konulu türküler üzerine bir inceleme. Türük: Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5(9), 347-356.
• Özbilgin, M. Ö. ve Küçük, İ. E. (2014). Yunanistan mübadillerinde kültürel belleğin aktarımında geleneksel oyunların işlevi. Türkiye: Mübadele ve Kültür içinde (ss. 149-165). 8. Uluslararası Mübadele ve Balkan Türk Kültürü Araştırmaları Kongresi, sunulmuş bildiri, Samsun: Erol Ofset.
• Özgen, N. (2016). Türkiye coğrafyasının kültürel potansiyeli ve eğitimdeki uygulamaları üzerine bir değerlendirme (C. II, ss. 323-336). Göç ve Kültür Sempozyumu, sunulmuş bildiri, Ankara: Kıbatek.
• Özkan, A. (2015). Mübadelenin Edirne vilayeti uygulaması ve sosyo-ekonomik etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özlem, K. (2011, 14 Nisan). Balkan Göçmenleri ve Türkiye’deki Siyasi Seçimler. 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021.
• Erişim adresi: https://www.21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/balkan-gocmenleri-ve-turkiyedeki-siyasi-secimler
• Özlem, K. (2018). Cumhuriyet Döneminde Balkanlar’dan Türkiye’ye Yönelik Göç Hareketleri. B. Özdal (Ed.), Uluslararası Göç ve Nüfus Hareketleri Bağlamında Türkiye içinde (ss. 87-118). Bursa: Dora.
• Pul, A. (2017). Kafkas göçlerinde engelli muhacirlerin durumu meselesi. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç-1 içinde (ss. 419-432). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Sancaktar, C. (2010, 27 Mayıs). Balkanlar Türkiye İçin Neden Önemli? TASAM. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020. Erişim adresi: https://tasam.org/tr-TR/Icerik/71/balkanlar_turkiye_icin_neden_onemli
• Sancaktar, C. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar’daki kültürel ve demografik mirası. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 53-93.
• Sazak, N. ve Öncül, N. (2016). Dernekler ve müzik eğitimine katkıları (Sansev örneği̇). Çevrimiçi Müzik Bilimleri Dergisi, 1(2), 41-64.
• Sepetçioğlu, T. E. (2014). İki̇ tarihsel “eski” kavram, bir sosyo-kültürel “yeni” kimlik: Mübadele nedir, mübadiller kimlerdir? Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180(180), 49-84.
• Şenel, O. (2014). Göçmen Türklerin müzik deneyimi: Müzik türleri, müzik uğraşı ve geleneksel eğlence ortamları. Zeitschrift für die Welt der Türken, 6(3), 157-178.
• Şengül, G. (2016). İzmir’deki Makedonya göçmenlerinde Tapani (bando) geleneği. EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, (9), 73-89.
• Taranç, B. ve Taranç, R. (2019). İzmir kent kültürü içinde Makedon müziği ile Tapani orkestralarının yeri ve önemi. Karadeniz Araştırmaları, 16(64), 759-771.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (t.y.-a). Kuruluş İşlemleri. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021. Erişim adresi: https://www.siviltoplum.gov.tr/kurulus-islemleri
• T.C. İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (t.y.-b). İllere ve Faaliyet Alanlarına Göre Dernekler. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. Erişim adresi: https://www.siviltoplum.gov.tr/illere-ve-faaliyet-alanlarina-gore-dernekler
• Utaş Akhan, L. ve Batmaz, M. (2015). Bulgaristan’dan Türkiye’ye gelen göçmenlerin yaşam profillerinin memnuniyet durumlarına etkisi. Bilig, (75), 23-42.
• Ünal, S. (2012a). Sosyal-mekânsal-siyasal kümelenme biçimi olarak İzmir kentinde Balkan (Rumeli) kimliği. Çağdaş Yerel Yönetimler, 21(3), 49-77.
• Ünal, S. (2012b). Kimliğin tarihsel ve kültürel ortak inşası: Türkiye’de Balkan (Rumeli) göçmenleri. Millî Folklor: Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, (94), 27-40.
• Ünal, S. ve Demir, G. (2009). Göç, kimlik ve aidiyet bağlamında Türkiye’de Balkan göçmenleri. VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi: Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar içinde (ss. 378-407). Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
• Yiğit, N. (2007). Bilimsel Araştırmalarda Nicel Veri Analizi ve Yorum. D. Ekiz (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (ss. 162-188). İstanbul: Lisans.