Vahdet-i Vücûd Ekolü Öncesi Sûfîlerin Tevhîd Konusundaki Pozisyonları: Bâyezîd-i Bistâmî’nin Tevhîd Anlayışı

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 1083 - 1102, 18.04.2016

Mehmet Şeker

https://doi.org/10.15869/itobiad.54494

Cited By: 1

Öz

Diğer ilim türleri gibi Tasavvufun ilminin de birinci derecede önem verdiği tevhîd inancı, sûfîler tarafından akılla idrak edilmenin ötesinde, vicdanla da idrak edilip zevkedilmek istenmiştir. Bâyezîd-i Bistâmî’nin öncülüğünü yaptığı bu tevhîd algısında onlar aklî bilgiyi zevkî bilgi ile de teyit ve test etmeyi arzulamışlardır. İbadet ve tefekkürle desteklenen tevhîd inancı, ruhun ve kalbin gelişimiyle kulun kendinden ve varlık aleminden sıyrılıp Hakk’ta kaybolmayı netice vermekte, Allah bilincinden başka geriye hiçbir şeyin kalmadığı bu derûnî yolculukta kul, gaybet, sekr, fenâ, bekâ, cem’ gibi ahvâli yaşayıp tevhîdi zevken idrak etme konumuna yükselebilmektedir. Sûfî, bu mertebede kendine dair bir benlik göremediği gibi, mevcûdâta ait de herhangi bir irade ve icat görememektedir. Artık herşey Vâhid’de kaybolmuş, mâsivâ yokluğa gömülmüştür. İşte Bâyezîd-i Bistâmî, tevhid akidesini aklen kabul edip iman etmiş olmanın yanında bu hakikatı zevken de idrak etmiş olanların ilklerindendir.

Anahtar Kelimeler

Tevhîd, Sekr, Fenâ, Bekâ, Cem’, Bâyezîd-i Bistâmî

Kaynakça

• ABDÜRREZZAK, 2004, Mahmud, el-Mu’cemü’s-Sûfî, Dâru Mâcid Asîrî, Cidde.
• ACEM, Refik, 1999, Mevsûatü Müstalahâti’t-Tasavvuf’ul-İslamî, Mektebetü Lübnan, Beyrut.
• ASIM EFENDİ, 1305, Kamus Tercemesi, Bahriye Matbaası, İstanbul.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdilllah Muhammed ibn İsmail, 1413/1992. el-Câmi’u’s-sahîh, I-VIII, İstanbul.
• CÜRCÂNÎ, 1983, Seyyid Şerif, Kitabü’t-Ta’rifât, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, tsz., Sünenü Ebî Dâvûd, I-II, el-Mektebetü’l-İslamiyye, İstanbul.
• HEREVÎ, Hâce Abdullah el-Ensârî, 2008, Menâzilü’s-Sâirîn, terc: Abdürrezzak Tek, Emin Yay., Bursa.
• HUCVÎRÎ, Ali ibn Osman, 1980, Keşfü’l-Mahcub, tlk: İs’âd Abdülhâdî Kandîl, Dâru’n-Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut.
• HUCVÎRÎ, Hakikat Bilgisi, 2014, Keşfü’l-Mahcûb, Haz: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul.
• İBN ARABÎ, Fusûsu’l-Hikem, 1966, Şerh: Abdürrezzak el-Kâşânî, Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Hâlebî, Mısır.
• ------------, el-Fütühatü’l-Mekkiyye, 2004, I-IX. Dâru Sadır, Beyrut.
• ------------, el-Fenâ fi’l-Müşâhede, 1996, Tlk: Abdurrahman Hasan Mahmud, Alemü’l-Fikr.
• ------------, Fenâ Risalesi, 1991, Terc: Mahmut Kanık, İz Yay., İstanbul.
• İBN KAYYİM, el-Cevziyye, Medâricü’s-Sâlikîn, 2004, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• İBN MÂCE, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünenü İbn Mâce, I-II, 1413.1992, İstanbul.
• İBN MANZÛR, Lisânü’l-Arab, 1997, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• KÂŞÂNÎ, Abdürrezzak, Letâifü’l-A’lâm fî İşârâti Ehli’l-İlhâm, 1995, Thk: Said Abdülfettah, Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire.
• ---------, Elf Makam, 2008, terc: Abdürrezzak Tek, Emin Yay., Bursa.
• KELÂBÂZÎ, Ebû Bekir, Muhammed ibn İshak, et-Taarruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, Dâru’l-1993, Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• KONUK, Ahmed Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, I-IV. Haz: Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, 1989, Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yay., İstanbul.
• KUŞEYRÎ, Abdülkerim, er-Risâletü’l-Kuşeyrîye fî İlmi’t-Tasavvuf, 2005, [thk. Muhammed İnaye, Muhammed el-İskenderânî], Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut.
• ÖĞKE, Ahmet, Tasavvuf El Kitabı, (Tasavvuf Terimleri başlığı altında), Editör: Kadir Özköse, 2012, Grafiker Yay., İstanbul.
• RÂGIB el-İsfehânî, Müfredâtu Elfâzı’l-Kur’an, 2002, Dâru’l-Kalem, Dimaşk.
• SERRÂC, Ebû Nasr, et-Tûsî, el-Lüma’, 1960, Mektebetü’l-Müsennâ, Bağdat.
• YILMAZ, Hasan Kamil, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, 2013, Ensar Yay., İstanbul.
• ZEBÎDÎ, Muhammed Murtaza, Tâcu’l-Arus min Cevâhiri’l-Kâmûs, 1967, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.