Hâfız’ın Şâh-ı Şucâʻ ve Kıvâmüddîn Muhammed Sâhibu’l-Iyâr Adına Methiyelerindeki Teşbîh Sanatları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 8, 3313 - 3329, 25.12.2016

İpek Şengül

https://doi.org/10.15869/itobiad.270338

Öz

Teşbîh, söze kuvvet ve
güzellik vermek için aralarında benzerlik bulunan iki şeyden zayıf olanı güçlü
olana benzetmeye denir. Fars edebiyâtında teşbîh sanatı çeşitli şekilllerde
kullanılmıştır. İlk dönemlerde sâde ve somut teşbîhler kullanılırken daha sonra
anlaşılması güç teşbîhler kullanılmıştır. Fars edebiyâtında on altı çeşit
teşbîh türü vardır. Hâfız, Şâh-ı Şucâʻ
ve onun vezîri
Kıvâmüddîn Muhammed Sâhibu’l-Iyâr hakkında yazmış olduğu methiyesinde bu
sanattan çokça istifâde etmiştir. Şâh-ı Şucâʻ kasîdesinde kullanılan
teşbîhler daha somut, açık ve sayıca daha fazla iken Kıvâmüddîn Muhammed’in
kasîdesinde kullanılan teşbîhler sayıca daha az, daha kapalıdır. Hâfız; Şâh-ı
Şucâʻı mübâlağadan uzak bir üslûpla teşbîh sanatları ile dolu bir şekilde medhederken,
veziri de mübâlağasız ama nasihatvârî daha çok vezirin bilgin kişiliğini,
cömertliğini ön plana çıkartıp teşbîhten uzak bir şekilde övmüştür.  Şâh-ı Şucâʻın medhinde toplam altmış yedi teşbîh sanatı kullanan Hâfız, vezirin medhinde
toplam yirmi yedi teşbîh sanatı kullanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Teşbîh, Teşbîh Sanatları, Şah-ı Şucâʻ, Kıvamüddîn Muhammed, Karşılaştırmalı Edebiyat

An Analysis About the Art of Similes in the Praises of Hafiz on Behalf of Shah-ı Shuca and Kıvamuddin Mohammed Sahibu’l-Iyar

Öz

 Simile(teşbih) is to assimilate the weaker of two things which have
similarity to the strong one in order to add strength and beauty to the
expression. The art of simile has been used in Persian literature in a variety
of forms. Hafiz utilized from this art greatly in his praise which he wrote
about Shah-ı Shuca and his vizier Kıvamuddin Mohammed Sahibu’l-Iyar. When the
similes which are used in the eulogium of Shah-ı Shuca are more concrete, open
and more numerous, similes used in the eulogium of Kıvamüddin Mohammed are less
in number and more closed. While Hafiz praises Shah-ı Shuca in a style clear of
exaggeration and in a form filled with art of simile, also praises the vizier
without exaggeration but hortatively, far from simile, mostly bringing wise
personality and generosity of the vizier into the forefront.

 

Anahtar Kelimeler

Simile, Arts of Simile, Shah-ı Shuca, Kıvamuddin Mohammed, Comparative Literature

Kaynakça

• Aytaç, Gürsel, Karşılaştırmalı Edebiyât Bilimi, İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Bosnevî, Muhammed Sûdî, Şerh-i Sûdî Ber Hâfız, çev. İsmet Sitârzâde, Tahran: Müessese-i İntişârât-i Nigâh, 1389, c. IV.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf, Kitâbu’t-Taʻrîfât çev. Arif Erkan, İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Değirmençay, Veyis, ʻʻTeşbîh’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011, c. XXXX, s. 556.
• Durmuş, İsmail, , ʻʻTeşbîh’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011, c. XXXX, s. 553.
• Engünün, İnci, Mukâyeseli Edebiyât, İstanbul: Dergah Yayınları
• Gölpınarlı, Abdulbâkî, Hâfız Divânı, İstanbul: Maârif Matbaası, 1944.
• Gölpınarlı, Abdulbâkî, Hâfız-ı Şirazî Hafız Dîvânı Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi, 3. bs., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Hümâyî, Celâleddîn Funûn-i Belâgat ve Sınâʻât-ı Edebî, Tahran: Mahâret Yayın, 1389.
• Muhammedî, Muhammed Hüseyin, Belâgat (Meʻânî, Beyân ve Bedîʻ), tahran: İntişârât-ı Züvvâr, 1392.
• Pedide, Mahmut, ‘’Hâfız Divânında Güç Beyitler’’, Doktora Tezi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1978.
• Rousseau, M. Andre-Pichois, Claude, Karşılaştırmalı Edebiyât, çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: MEB Yayınları, 1994.
• Seyyid Ali Âl-i Davud, ʻʻAl-i Muzaffer (Silsile)’’, Dâiretü’l-Meârf-i Bozorg-i İslâmî, c.2, s.144.