Feminizmin Modern Dönem Kur'an Tefsirine Etkileri: "Tefsir Sosyolojisi" Üzerine Bir Deneme

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 940 - 956, 25.04.2017

Arif Korkmaz

Öz

Bu
makale, modern dönemde ortaya çıkmış felsefi, siyasi ve toplumsal bir hareket
olan feminizmin çağdaş dönem Kur’an tefsiri üzerindeki etkileri konusunda bazı
örneklere yer vererek tefsir faaliyetlerinin çağdaş düşünce akımlarından
etkilenme şekillerini feminizm bağlamında tartışmaya çalışacaktır. Daha çok
Batıda gelişen feminist hareketlerin İslam dünyasını da etkilediği
bilinmektedir. Bu çerçevede bu çalışmada, feminizmin etkisiyle ortaya çıktığı
düşünülen ve genellikle “feministler” ve “kadınlar” tarafından yapılan bazı
yeni yorum denemelerinden bahsedilecek ve bir tür “feminist yorum/hermenötik”
akımından söz edilip edilemeyeceği sorgulanacaktır. Bu
arada, eğer “tefsir sosyolojisi”, ayetlere getirilen yorumların, müfessirin
içinde bulunduğu bireysel, tarihsel, toplumsal, kültürel, düşünsel, bilimsel,
bölgesel, dönemsel… bağlamlardan nasıl etkilendiğini tespit etmeye çalışan bir
araştırma alanı olarak tanımlanırsa, bu makale feminizmin modern dönem Kur’an
tefsiri üzerindeki etkilerini sorguladığı için bir tür “tefsir sosyolojisi”
çabası olarak da görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, feminizm, tefsir sosyolojisi

Effects of Feminism on The Qur’anic Tafsir in Modern Period

Öz

This article contains some examples of the effects of feminism as a
philosophical and social movement emerged in the modern era on the modern
Qur’anic tafsir and tries to discuss the ways in which tafsir activities are
influenced by contemporary thought movements in the sample of feminism. In this
study “new” examples of translation and tafsir made by “feminists” and “women” and
are thought to have emerged under the influence of feminism will be included
and it will be questioned whether or not to talk about a kind of “feminist
interpretation/ hermeneutics”
movement. On the other hand, feminist Qur’anic hermeneutics is a fairly new
interpretation method that emerged in the 20th century and therefore there are
some criticisms against this method. In this context, some theological and
methodological criticisms of the feminist Qur’anic interpretations will be
mentioned at the end of the article

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Feminism, Feminist Hermeneutics, Female Perspective, Sociology Of Religion

Kaynakça

• Ali, Kecia (2015). Cinsel Ahlak ve İslam: Kur’an, Hadis ve Hukuk Üzerine Feminist Düşünceler. Çev.: A. B. Baloğlu. İstanbul: İletişim
• Aydar, Hidayet (2015). Hanım Müfessirler. İstanbul: Ensar Neşriyat
• Badran, Margot (2002). “Feminism and the Qur’an”. Encyclopaedia of the Qur’an, Vol. II. Leiden–Boston: Brill, pp. 199–203
• Bakhtiar, Laleh (2011). Concordance of the Sublime Quran. Chicago IL: Kazi Publications
• Balkin, Jack M. (2004). “Yapısöküm”. Çev.: Kasım Küçükalp. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (1), 318–329
• Bauberot, Jean (2005). “Protestan Kadın”. çev.: Ahmet Fethi. Kadınların Tarihi, IV. Ed. Genevieve Fraisse, Michelle Perrot. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ss. 186–199
• Çapcıoğlu, İhsan (2011). Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum. Ankara: Otto
• Donovan, Josephine (2016). Feminist Teori. 11. Bs.. Çev.: Aksu Bora vd.. İstanbul: İletişim Yayınları
• Durmuş, Ziya (2016). Kadınlarla İlgili Müttefakun Aleyh Hadislerin Kur’an’a Aykırılığı İddiasının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Ebu Zeyd, Nasr Hamid (2014). Kadın Söylemine Dair Korku Çemberleri: Eleştirel Bir Okuma. Çev.: Hülya Afacan. İstanbul: Mana Yayınları
• Engineer, Asghar Ali (2005). The Qur’an, Women and Modern Society. 2nd Ed. New Delhi: New Dawn Press, Inc.
• Gökkır, Necmettin (2005). “Kur’an Araştırmalarında Kullanılan Yeni Metot ve Teoriler”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12, ss. 75–103
• Güç, Ayşe (2008). “İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çabaları”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 649–673
• Gürhan, Nazife (2011). “Toplumsal Cinsiyet ve “İslami Feminist” Söylem”. Uluslararası Sempozyum: Bilim, Ahlak ve Sanat Bağlamında Çağdaş İslam Algıları, II. (Ed. Cengiz Batuk, Hasan Atsız). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, ss. 365–383
• Hassan, Riffat (1996). “Are Women and Men Equal Before Allah? The Issue of Gender–Justice in Islam”. Look At The World Through Women’s Eyes. Ed. Eva Friedlander. New York: Women, Inc., 148–157
• al–Hibri, Azizah Y. (2000). “An Introduction to Muslim Women’s Rights”. Windows of Faith: Muslim Women Scholar–Actvists in North America. (Ed. Gisela Webb). Syracuse, New York: Syracuse University Press, ss. 51–71
• Hidayatullah, Aysha A. (2014). Feminist Edges of the Qur’an. New York: Oxford University Press
• http://www.efuegypt.org
• http://www.sistersinislam.org.my/
• İngün, Özlem (2005). Feminizm ve İslam İlişkisi: “İslami Feminizm”. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa
• Karslı, İbrahim H. (2003). Kur’an Yorumlarında Kadın: Sosyokültürel Çevrenin Kur’an Yorumlarındaki Yansımaları. İstanbul: Rağbet Yayınları
• Korkmaz, Arif (2015). ““Kadına Yönelik Şiddet ve Din” Üzerine Bir Tipoloji Denemesi: Sosyolojik Bir Analiz”. Toplum Bilimleri Dergisi, 9 (18), ss. 41–60
• Naiman, Joanne (1988). Marksizm ve Feminizm. İstanbul: Amaç Yayıncılık
• Oruç, Ayşe Betül (2016). Klasik ve Modern Dönem Tefsir Kaynaklarında Kadın Algısı. İstanbul: Nobel
• Özsoy, Ömer (2002). “Çağdaş Kur’an(lar) Üretimi Üzerine: ‘Karı Dövme’ Olgusu Bağlamında 4. Nisa, 34 Örneği”. İslamiyat, V (1), ss. 111–124
• Prado, Abdennur (2012). “Qur’anic Feminism: The Makers of Textual Meaning”. A Jihad for Justice: Honoring the Work and Life of Amina Wadud. (Eds. Kecia Ali et. al.). USA: 48HrBooks, ss. 39–46
• Rivera de la Fuente, Vanessa (2015). “Feminist Hermeneutics of the Quran and Epistemic Justice”. Analize – Journal of Gender and Feminist Studies, 4, ss. 39–57
• Roded, Ruth (2006). “Women and the Qur’an”. Encyclopaedia of the Qur’an, Vol. V. Leiden–Boston: Brill, pp. 523–541
• Sabbah, Fetna Ayt (1995). İslam’ın Bilinçaltında Kadın. 2. Bs.. Çev.: Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Shaheed, Farida (1994). “Controlled or Autonomous: Identity and the Experience of the Network, Women Living under Muslim Laws”. Signs, 19 (4), pp. 997–1019
• Shaikh, Sa’diyya (1997). “Exegetical Violence: Nushuz in Qur’anic Gender Ideology”. Journal for Islamic Studies, 17, ss. 49–73
• Şahin Aynur, Hatice (2013). “İslami Feminizm ve Feminist Kur’an Okumaları Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 13 (3), 89–122
• Şefkatli–Tuksal, Hidayet (2014). Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümleri. 5. Bs. Ankara: Otto
• Şerefoğlu, Zeynep Kevser (2014). “Türkiye İslamcılığında Bir Kadın Hareketi Olarak Dindarlaşarak Özgürleşmek ve Özgürleştikçe Görülmemek”. Birikim, 303/304, ss. 134–140
• Tekin, Mustafa (2013). “İslam’ın Tarihi ve Tecrübesini Sosyolojik Okumak”. İslam ve Sosyoloji: Sosyal Bilimlerde İslami Arayışlar, (Ed. İhsan Toker), Ankara: Eskiyeni Yayınları, ss. 91–103
• Terzi Özer, Lütfiye (2010). Kadının Tefsir İlmindeki Yeri (Hz. Aişe, Aişe Abdurrahman ve Zeyneb Gazali Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sivas
• Tohidi, Nayereh (2004). ““İslami Feminizm” Tehlikeler ve Ümit Vaad Eden Unsurlar”. Çev.: İhsan Toker. AÜİFD, XLV (11), ss. 279–289
• Toker, İhsan (2009). “Dinler Ataerkil Yapılar Mıdır”? EskiYeni, 12, ss. 15–21
• Wadud, Amina (1999). Qur'an and Woman: Rereading the Sacred Text from a Woman's Perspective. New York: Oxford University Press
• Wadud, Amina (2000). “Alternative Qur’anic Interpretation and the Status of Muslim Women”. Windows of Faith: Muslim Women Scholar–Actvists in North America. (Ed. Gisela Webb). Syracuse, New York: Syracuse University Press, ss. 3–21
• Walters, Margaret (2009). Feminizm. Çev.: Hakan Gür. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
• Wielandt, Rotraud (2002). “Exegesis of the Qur’an: Early Modern and Contemporary”. Encyclopaedia of the Qur’an, Vol. II. Leiden–Boston: Brill, pp. 124–142
• WLUML / Women Living Under Muslim Laws (2016). About WLUML. http://www.wluml.org/. http://www.wluml.org5408, Erişim Tarihi: 24.12.2016
• Yılmaz, Zehra (2015). Dişil Dindarlık: İslamcı Kadın Hareketinin Dönüşümü. İstanbul: İletişim