Siyasi ve İdeolojik Kimliğiyle Mevlanzade Rıfat Bey

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1976 - 1997, 17.09.2017

Yakup Kaya , Ersin Müezzinoğlu

Öz

Makalede
II. Meşrutiyet İhtilali’nden sonra devlet yönetimine perde arkasından hakim
konuma gelen İttihat ve Terakki Partisi’ne karşı basın, partiler ve dernekler
yoluyla mücadele eden Mevlanzade Rıfat’ın bir muhalif olarak siyasi kimlik
tahlili yapılacaktır. Bunu gerçekleştirirken de İttihat ve Terakki, Jön
Türkler, II. Meşrutiyet İhtilali ve 31 Mart Olayı ile ilgili döneme ait bazı
anılar, telif ve tetkik eserler; özellikle de Mevlanzade Rıfat’ın eserleri ve
imtiyaz sahibi olduğu Serbesti Gazetesi’nde bu bağlamda serdettiği görüşleri
incelenecektir.

Esasta Meşrutiyet
taraftarı olan ve fakat İttihatçıların politikalarına sert bir muhalefetle
karşı duran Mevlanzade Rıfat, Osmanlıcılıkla başladığı fikir serüvenini I.
Dünya Savaşı’ndan sonra Kürtçü kimliği ile sürdürmüştür. Mevlanzade Rıfat II.
Meşrutiyet döneminde başta Ahrar Fırkası olmak üzere bazı İttihat ve Terakki
karşıtı parti ve derneklerde ya doğrudan görev almış ya da bu yapılarla iş
birliğine girmiştir. Milli Mücadele ve Mustafa Kemal karşıtlığı ile de bilinen
Mevlanzade Rıfat, milli hareketin zaferi sonucunda yurt dışına çıkmış ve 1930’da
Halep’te vefat etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlanzade Rıfat Bey, II. Meşrutiyet, İttihat ve Terakki Partisi, Ahrar Fırkası

Political And Ideological Identity of Mevlanzade Rıfat Bey

Öz

Mevlanzade Rifat opposed the Party of Union and Progress, which
became a dominant power after 2^nd Constitutional Era, through
media, political lobbying and NGO’s. Despite supporting the Constitution, he
still stayed firm against the policies of Committee of Union and Progress
adamantly, and after the World War I he abandoned Ottomanism and became a
pro-Kurdish figure. He is known for his opposition to National Campaign and
Mustafa Kemal thus he fled to abroad after the victory of Turkish National
Movement. In the article, his political and ideological identity as an opponent
is analyzed. Memories, researches and books related to Committee of Union and
Progress, Young Turks, 2^nd Constitutional Era, and 31 March
Incident and especially his own works and articles in his newspaper “Serbesti
Gazetesi” are used. 

Anahtar Kelimeler

Liberals Party, Committee of Union and Progress, Mevlanzade Rıfat, Turkish National Movement, Mustafa Kemal, The Journal of Serbesti, Constitutional Monarcy II

Kaynakça

• Aydın, Ayhan, “Mondros Mütarekesi’nden Cumhuriyete Kadar Kürtçülük Faaliyetleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 138, Haziran 2002.
• Birinci, Ali, Tarihin Gölgesinde Meşâhir-i Meçhûleden Birkaç Zat, İstanbul: Dergah Yayınları, 2001.
• Erdeha, Kamil, Yüzellilikler Yahut Milli Mücadele’nin Muhasebesi, İstanbul: Tekin Yayınevi, 1998.
• Gazi Mustafa Kemal, Nutuk Söylev Vesikalar/Belgeler, 2. Baskı, III. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
• Göldaş, İsmail, Kürdistan Teali Cemiyeti, İstanbul: 1991.
• Kıbrıslızâde Şevket, “Meclis-i Mebusan Reisi Ahmet Rıza Beye”, Serbesti, 15 Mart 1325, s. 2.
• Mevlanzade Rıfat’ın Anıları, Yayına Hazırlayan: Metin Martı, İstanbul: Arma Yayınları, 1992.
• Mevlanzade Rıfat, Türkiye İnkılâbı’nın İç Yüzü, Hazırlayan: Metin Hasırcı, İstanbul: Pınar Yayınları, 1993.
• Mevlanzade Rıfat, “Cani Haydar Bey”, Serbesti, 14 Teşrinisani 1324, s. 4.
• Mevlanzade Rıfat, “Bu Derece Ricalden Mahrum muyuz?”, Serbesti, 20 Temmuz 1328, s. 1.
• Mevlanzade Rıfat, “Yazdıklarım”, 23 Temmuz 1325, s. 2 ve 3.
• Mevlanzade Rıfat, “Hakk-ı İhtilal”, Serbesti, 11 Kanunusani 1328.
• Mevlanzade Rıfat, “Musavat-ı Umumiye ve Osmanlılık”, Serbesti, 10 Teşrinisani 1324, s. 2.
• Mevlanzade Rıfat, “İstikbal İçin Maziye mi Dönelim”,Serbesti, 8 Şubat 1328, s. 1.
• Mevlanzade Rıfat, “Hakk-ı İhtilal”, Serbesti, 11 Kanunusani 1328.
• Mevlanzade Rıfat, “Bu Günler”, Serbesti, 16 Kanunusani 1328.
• Mevlanzade Rıfat, “Hâlâ mı?”, Serbesti, 22 Nisan 1920, s. 1.
• Mumcu, Uğur, Kürt-İslam Ayaklanması(1919-1925), İstanbul: 1994.
• 31 Mart Bir İhtilalin Hikayesi, Sadeleştiren: Berire Ülgenci, İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
• Öke, Mim Kemal, Musul-Kürdistan Sorunu(1918-1926), İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Sürgün Hatıralarım, Yayına Hazırlayan: Mithat Kutlar, İstanbul: Avesta Yayınları, 2009.
• Şerif Paşa Bir Muhalifin Hatıraları İttihat ve Terakki’ye Muhalefet, İstanbul: Nehir Yayınları, 1990.
• Şimşir, Bilal, Kürtçülük II, 2. Basım, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2009.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler(1859-1952), İstanbul: Arba Yayınları, 1995.
• Gazeteler Serbesti, 13 Mart 1325, Serbesti, 28 Mart 1325, Serbesti, 11 Mart 1325, Serbesti, 12 Mart 1325, Serbesti, 13 Mart 1325, Serbesti, 18 Mart 1325, Serbesti, 28 Mart 1325, Serbesti, 5 Teşrinisani 1324, Serbesti, 14 Mart 1325.