İslam Ahlâk Düşüncesinde Erdemler: Şehrezûrî Örneği

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 5, 3100 - 3121, 26.12.2017

Fatih Aydın

Öz

İslâm ahlâk düşüncesinde
erdemler önemli bir yere sahiptir. Erdemlerin asıl sistematik bir yapı
içerisinde ahlâki erdemleri ele alan bir içerikle işlenmesi filozoflarla
birlikte ortaya çıkmıştır. Bu sınıflandırma geleneği Platon’a kadar uzanan uzun
bir tarihi geçmişe sahiptir.  Platon’dan
beri ahlâkta dört esas erdem kabul edilmiştir. Yine Galen’in nefsin üç gücüne karşılık
gelecek şekilde erdemleri tasnifi İslâm düşünce geleneğinde erdem anlayışının
temelini oluşturmaktadır. Çalışmamızda Şehrezûrî’nin gelenekle bağı ve bu
geleneğe katkıları ortaya konulmaktadır. Şehrezûrî kendinden önceki
filozoflarda olduğu gibi erdemleri nefsin kuvvelerine dayandırmaktadır.
Platoncu yaklaşımla erdemlerin kaynağının insan nefsinin (nefs-i nâtıka)
üç temel gücü olduğunu ifade eden filozofumuz, erdemlerin insan nefsinin
kuvvelerinin itidal sınırında olduğunda ortaya çıkacağını belirtir. İtidalden
uzaklaşıp ifrât ve tefrît taraflarına meylederse bu durumda erdemsizlikler
ortaya çıkar.

Anahtar Kelimeler

Şehrezûrî, Erdem, ahlâk, nefs, adalet

Virtues in Islamic ethical thought: The Example of Shahrazûrî

Öz

Virtues have an important place in Islamic ethic. The handling of the
virtues that is within a systematic structure and with content that discusses ethic
virtues emerged with the philosophers. This tradition of classification has a long
historical background that goes back to Plato. Since Plato, four basic virtues
have been accepted. Additionally, Galen’s classification of virtues that
corresponds to three forces of nafs, form the basis of concept of virtues in
Islamic thought tradition. In this study, Shahrazûrî’s bond to the tradition
and his contributions to it, is presented. Shahrazûrî, as philosophers before
him, bases virtues on the forces of nafs. The philosopher, with a Platonic
approach, indicates that the source of the virtues is the three major forces of
the human nafs and virtues come alive when these forces in moderation. If
mankind moves away from moderation and tends to be overdoing and
understatement, virtuelessness comes to existence.

Anahtar Kelimeler

Shahrazûrî, Virtue, Ethic, Nafs, Justice

Kaynakça

• Akarsu, Bedia, Ahlâk Öğretileri, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
• Aristo, Eudemos’a Etik, trc. Saffet Babür, Ankara: Dost Kitabevi, 1998.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, trc. Saffet Babür, Ankara: Ayraç Yay., 1997.
• Çağrıcı, Mustafa, ‘Edep’, DİA, c. X, s. 412-414
• Çağrıcı, Mustafa, İslâm Düşüncesinde Ahlâk, İstanbul, Birleşik Yay., 2000.
• Çağrıcı, Mustafa, ‘Fazilet’, DİA, c. XII, s. 269-270.
• Durak, Nejdet, Aristoteles ve Fârâbî’de Etik, Isparta: Fakülte Kitabevi, 2009.
• el-İsfehânî, Râgıb, ez-Zerî‘a ila mekârimi’ş-şeria, thk. Ebü'l-Yezid el-Acemî, Kâhire: Dârü’s-Sahve, 1985.
• Fârâbî, Ebû Nasr, Fusûlün Müntezea, nşr. Fevzî M. Neccar, Beyrut: Dâru’l-Meşrık, 1986.
• Fârâbî, Ebû Nasr, Kitabu’t-Tenbîh alâ sebîlis’s-sa‘âde, thk. Câ‘fer Âl-i Yâsin, Beyrut: Dâru’l-Menâhil, 1985.
• Fârâbî, Tahsîlü’s-sa‘âde, thk. Ca‘fer Âl-i Yasin, Beyrut: Darü’l-Endülüs, 1983.
• Fârâbî, Fusûlün Müntezea, nşr. Fevzî M. Neccar, Beyrut: Dâru’l-Meşrık,
• Gafarov, Anar, Nasîrüddin Tûsî’nin Ahlâk Felsefesi, İstanbul: İSAM Yay., 2011.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed, İhyâu ‘Ulûmi’d-Din, c. III, trc. Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yay., 1974.
• Görgün, Necip, eş-Şeceretü’l-İlâhiyye ve Şehrezûrî’nin Felsefesi, İstanbul: Elif Yay., 2004.
• Homeros İlyada, trc. Azra Erhat-A. Kadir, İstanbul: Sander Kitabevi, 1967.
• İbn Kemmûne, el-Cedîd fi’l-Hikme, thk. Hamid Mer’id Kübeysi, Bağdad, 1982.
• İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-ahlâk, thk. İbnü’l-Hatîb, el-Matbaatü’l-Asriyye, 1398/1978.
• İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-ahlâk, thk. İbnü’l-Hatîb, el-Matbaatü’l-Asriyye, 1398/1978.
• İbn Sînâ, eş-Şifâ el-İlâhiyyât, nşr. G. C. Anawati, Saîd Zâyed, Kâhire h. 1363.
• İbn Sînâ, ‘Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi ve İbn Sînâ’nın Yeni Bir Ahlâk Risâlesi’, nşr. Bekir Karlığa, Tıp Tarihi Araştırmaları, sy: VI, s. 133-139, İstanbul 1997.
• İbn Sînâ, ‘Mebhas ani’l-kuvâ’n-nefsâniyye’, Ahvâlü’n-Nefs içinde, thk. Ahmed Fuâd el-Ehvânî, Kahire, 1952.
• İhvân-ı Safâ, Resâilü İhvâni’s-Safâ ve Hullâni’l-Vefâ I-V, haz. Arif Tâmir, Beyrut-Paris, 1995.
• Kaya, Mahmut, İslâm Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, İstanbul: Ekin Yay. 1983.
• Kindî, Ebû Yusuf b. Yakub b. İshak, Resâilü’l-Kindî el-Felsefiyye, nşr. M. A. Ebû Ride, Kâhire: Dâru’l-Fikri’l- Arabiyye, 1950
• Korkut, Şenol, ‘Fârâbi’de Siyaset ve Ahlâk’, İslâmiyât, 2003, sy. I, ss. 43 – 59.
• Kutluer, İlhan, İslâm Felsefesi Tarihinde Ahlâk İlminin Teşekkülü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1989.
• MacIntyre, Alasdair, Erdem Peşinde, trc. M. Özcan, İstanbul: Ayrıntı Yay., 2001.
• Platon, Devlet, trc. Sebahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz., İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
• Razî, Ebû bekir, et-Tıbbu’r-ruhânî, trc. Hüseyin Karaman, İstanbul: İz Yay., 2004.
• Sühreverdî, Ebü'l-Fütuh Şehabeddin Yahyâ b. Habeş b. Emircek, ‘Kitâbu’t-Telvihâti’l-levhiyye ve’l-‘arşiyye’, ‘Kelimetü’t-tasavvuf’, Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk içinde, ed. S. H. Nasr, Necefkulî Habibî, Tahran: Pîjûhişgâh-ı ‘Ulûm-i İnsânî Motaleât-i Ferhengî, 2001, c. IV, s. 129.
• Tûsî, Nasîruddin, Ahlâk-ı Nâsırî, trc. Anar Gafarov-Zaur Şükürov, İstanbul: Litera Yay., 2007.
• Ulaş, Sarp Erk, ‘Erdem’, Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim Sanat Yay., 2002.
• Weber, Alfred, Felsefe Tarihi, trc. H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yay., 1991.