Ravzatu’l-Ukûl Adlı Eserde Geçen Mesel Örneklerine Dair Bir İnceleme

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 5, 3122 - 3139, 27.12.2017

Aladdin Gültekin

Öz

Atalarımızdan bize yadigâr
kalan pek çok muhteşem miraslar arasında onların bize yazılı olarak
bıraktıkları oldukça fazla eşsiz yazılı eserler önemli yer tutmaktadır. Son
birkaç yüzyılı görmezden gelirsek ecdadımız gelecek kuşaklar için arkalarında
bıraktıkları pek çok edebi eserini kendi dili ve alfabesi ile değil, daha çok
Arapça ve Farsça olarak kaleme almışlardır. Bu eşsiz eserlerden biri de
Muhammed b. Gazî’nin Ravzatu’l-Ukûl adlı mensur eseridir. Bu çalışma
Türkçede atasözü olarak bilinen ve Arap dilinde oldukça işlek olarak kullanılan
mesellerin oluşumu ve sonrasında kullanımı ile ilgili bir araştırmanın, Ravzatu’l-Ukûl
adlı mensur eserinde mesel olarak kullandığı ifadeler üzerinde yansıması
şeklinde görülmelidir. Ülkemizde çok fazla tanınmayan böyle değerli bir eseri
ve onun müellifini ilim dünyasına bir nebze tanıtabilirsek kendimizi bahtiyar
hissedeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Muhammed b. Gâzî el-Malatyavî, el-Malatyavî, Ravzatu’l-Ukûl, Mesel, Hikmet

An Examınatıon of The Examples of Parables Found in Rawdat Al-Uqul

Öz

Among the magnificient
pieces of the rich heritage are numerous literary works. Our ancestors left
next generations a great deal of books written in Arabic or Persian not in
Turkish, their native language until recent centuries when Turkish has been
increasingly preferred in the literary. One of these unique works is Rawdat
al-Uqul by Muhammad b. Gazi. This study presents an examination of the usage
and formation of parables which correspond to mathal in Arabic and ‘atasözü’ in
Turkish and enjoy a frequented use in Arabic language. It would be a great
pleasure to introduce such a valuable work which is lesser known in Turkey and
its author to the academic world even in partial.

Anahtar Kelimeler

Muhammad b. Ghazi al-Malatyawi, al-Malatyawi, Rawdat al-Uqul, Parable (mathal), Wisdom (hikma)

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhadi, Keşfu’l-Hifâ ve Muzeylu’l-İlbâs, tahk: Abdulhamid b. Ahmed b. Yusuf b. Hindavî, Beyrut: Mektebu’l-Asriyye, 2000.
• Adevî, Radiyyuddin b.Hasan b. Muhammed b. Hasan b. Hıdır es-Sığânî, el-Mevdûât, tahk: Necm Abdurrahman Halef, Dımaşk: Daru’l-Memuni’t-Turas, 1405.
• Ânî, Abdulkadir b. Mulla Hevîş es-Seyyid Mahmud Âl Gazî Beyanu’l-Meânî, Şam: Matbuatu’t-Terakkî, I.bsk, 1965.
• Askerî, Ebu Hilâl el-Hasan b. Abdullah, Dîvânu’l-Meânî, Beyrut: Daru’l-Ceyl, tsz.
• Askerî, Ebû Hilâl, Cemheretu’l-Emsâl, thk. Muhammed Ebû Fadl İbrahim-Abdulmecid Katamış, 2. baskı, Beyrut: Daru’l-Ceyl, 1988.
• Berkûkî, Abdurrahman b. Abdurrahman b. Seyyid b. Ahmed, “Mecelletu’l-Beyan”, Kahire: sayı, 39.
• Bulut, Ahmet, “Emsalu’l-Kur’an”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı III, c. III, 1991.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye, nşr. Ahmet Abdulgâfur ‘Attar, Kahire: 1984.
• Dineverî, Ebubekir Ahmed b. Mervân, el-Mucâlese ve Cevâhiru’l-İlm, tahk: Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasan Âlu Selman, Beyrut: Cemiyyetu’t-Terbiyyeti’l-İslamiyye, 1419.
• Durmuş, İsmail, “Mesel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2004.
• Düzen, İbrahim, Muhammed bin Gazi el-Malatyavi ve eseri Ravzatu’l-ukûl, İstanbul: Beyan Yayınları 2016., s. 11.
• Ebu el-Meâlî, Muhammed b. Hasan b. Muhammed b. Ali İbn Hamdûn, et-Tezkireu’l-Hamdûniyye, Beyrut: Daru Sadr, 1417.
• Ebû Hamid İzuddin, Abdulhamid b. Muhammed b. Huseyin b. Ebi’l-cedîd, Şerhu Nehci’l-Belâga, tahk: Muhammed Ebû Fadl İbrahim, Beyrut: Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye, ts.
• Ebu Suleyman: Şeyh Sabır Hasan Muhammed, “Emsalu’l-Kuran”, çev. Mustafa Hocaoğlu, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Samsun: cilt 12 Sayı 1.
• Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nasıruddin b. El-Hâc Nuh b. Necati b. Âdem, Silsiletu’l-Ehadîsi’d-Daîfe, Riyad: Daru’n-Neşr, 1992.
• el-Malatyavi, Muhammed bin Gazi, Ravzatü'l-ukûl, tahk: İbrahim Düzen, (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi), Erzurum, 1978.
• Ferâhidî, Ebu Abdurrahman Halil. Ahmed, Kitabu’l-Ayn, tahk. Mehdî Mahzûmî- İbrahim es-Sâmiâî, Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Fîrûzâbâdî, Mecdu’d-Din Muhammed b. Ya‘kub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut: Mektebetu’t-Tahkîk ve’t-Turâs fî Muesseseti’r-Risale, 2005.
• Hemadânî, Muhammed b. Huseyin b. Abdusamed el-Harisî, Keşkûl, thk. Muhammed Abdulkerim en-Nemirî, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Hindî, Alauddin b. Husamuddin b. Kadı el-Muttakî, Kenzu’l-Ummal fî Suneni’l-Ekvâl ve’l-Efâl, tahk: Bekrî Hayânî-Safvet es-Sakâ, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1981.
• Huseynî, Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî, Tâcu’l-Arûs min cevâhiri’l-kâmûs, nşr. Mustafa Hicâzî, Kuveyt: 1998.
• İbn Bibi, Nâsırüddîn Hüseyn b. Muhammed b. Alî Ca‘ferî Rugadî Münşî, el-Evamirü'l-alaiyye fi'l-umuri'l-alaiyye çev. M. Nuri Gencosman, Ankara: Uzluk Basımevi, 1941.
• İbn Hallikân, Ebu Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. İbrahim, Vefayatu’l-Ayân ve Enbâi ebnâi’z-Zaman, tahk: İhsan Abbas, Beyrut: Daru’s-Sadr, 1994.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-Arab, Beyrut, ts.
• İbn Mukaffâ, Abdullah, el-Edebu’s-Sağir ve’l-Edebu’l-Kebîr, Daru’s-Sadr, Beyrut: ts.
• İbn Sellâm Ebû Ubeyd Kasım, Kitâbu’l-Emsâl, tahk: Abdulmecid Katamış, Dimaşk: 1980.
• Karafî, Ebu Abbas Şihabuddin Ahmed b. İdris b. Abdurrahman, ez-Zahîre, tahk: Muhammed Hucâ, Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslamî, 1994.
• Kasımî, İbnu Vezir Muhammed b. İbrahim b. Ali b. Murtaza, el-Avâsım ve’l-Kavâsım fÎ’z-Zubbi an Sunneti Ebi’l-Kasım, tahk: Şuayb Arnavut, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1994.
• Kazvînî, İbn Mace Abdullah Muhammed, Sunenu İbni Mace, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut: Daru’l-İhya, tsz.
• Kızılkaya, Yakup, “Arap Dilinde Meselin Darbı”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 42 Erzurum: 2014.
• Maverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib el-Basrî, Teshîlu’n-Nazar ve Tacîlu’z-Zafer fî Ahlaki’l-Melik, tahk: Muhyî Hilal es-Serhân-Hasan es-Saâtî, Beyrut: Daru’n-Nahda, ts.
• Nîsâbûrî, Nizamuddin el-Hasan b. Huseyin el-Kûmî, Garâibu’l-Kur’ân ve Ragâibu’l-Furkân, tahk. Zekeriyya Umeyrân, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1416/1996.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdilkâdir, Muhtaru’s-Sıhâh, Beyrut: 1986.
• Sami Atâ Hasan, “Emsal fi’i-Kur’ani’l-Kerîm Hasâisuiha’t-terbeviyye vesemâtuha’l-Beyâniyye”, Dirâsâtu’l-Ulûmi’ş-Şeriyye ve’l-Kânûn, el-Câmiâtu’l-Urduniyye 38.cilt. sayı I, Amman: 2011.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail, et-Temsîl ve’l-Muhâdara, tahk: Abdulfettah Muhammed el-Huluv, Beyrut: Daru’l-Arabiyyeti’l-Kitab, 1983.
• Şeybanî, Ebu Abdurrahman Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, es-Sunne, tahk: Muhammed b. Said b. Salim el-Kahtanî, Demmam: Daru ibn Kayyim, 1986.
• Temimî, Ebubekir Muhammed b. Abdullah b. Yunus, tahk. Doktora Öğrencileri, Mekke: Ummu’l-Kura, 2013.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Musa İbn Dehhâk, Suneni’t-Tirmizî, tahk: İbrahim Atave, , Kahire: Mektebetu Mustafa, 1975.
• Zamahşerî, Ebû’l-Kasım Mahmûd b. Amr, el-Musteksâ fî Ems’ali’l-Arab, tahk: Muhammed Abdulmuid Han, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• Zeylaî, Cemaleddin Ebû Muhammed b. Yusuf b. Muhammed, Nasbu’r-Râye lî Ehâdisi’l-Hidâye, tahk: Muhammed Avvame, Beyrut: Müessesetu’r-Reyyân, 1418/1997.