Ottoman Foodways at Surname of Gelibolulu Âlî

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 106 - 123, 13.03.2018

Şerife Ağarı

Öz

Ottomans
had a pretty rich food culture. Especially the weddings
and festivals taking place in the palace caused this culinary wealth to turn
into a feast. One of
the splendid banquets held at the Ottoman Palace, perhaps even the most
spectacular one was given on the occasion of the circumcision of Mehmet, III,
son of Murad III, in 1582. This banquet, about which Gelibolulu Ali composed a
poem (surname) had many colorful scenes, such as dining tables set with
a wide assortment of food and beverages. The variety of the meals served at the
banquet in question indicate the richness of Ottoman cuisine. Gelibolulu Ali
introduced us not only to meals but also to the most popular food and beverages,
which are among the important components of our culture. The present study aims
to shed a light on Ottoman food culture in 16th century by means of information
presented in Gelibolulu Ali’s surname titled Jami’ al-Buhur Dar
Majalis Sur.

Anahtar Kelimeler

Gelibolulu Ali, Surname, Festival, Palace Cuisine, Cuisine

Gelibolulu Âlî’nin Surnâmesinde Osmanlı Yemek Kültürü

Öz

Osmanlı’da
yemek kültürü bir hayli zengindir. Özellikle sarayda yapılan düğünler ve
şenlikler bu zenginliğin bir şölene dönüşmesine sebep olmuştur. Osmanlı
sarayında yapılan çok sayıdaki görkemli düğünden birisi hatta belki de en
muhteşemi III. Murad’ın oğlu III. Mehmet için 1582 senesinde yaptırdığı sünnet
düğünüdür. Gelibolulu Ali’nin manzum olarak kaleme aldığı bu düğün çok renkli
görüntülere sahne olmuştur ki bunlardan birisi de kurulan sofralar ve bu
sofralarda ikram edilen yiyecek ve içeceklerdir. Zira bu tür şenliklerde en
fazla önem verilen konulardan birisi de ikram edilen yemeklerdir. Bahse konu
olan düğünde ikram edilen yemekler Osmanlı yemek kültürünün zenginliğini yansıtması
açısından oldukça önemlidir. Çünkü sadece yemekler hakkında değil aynı zamanda
kullanılan malzemeler, en çok rağbet edilen yiyecek ve içecekler hakkında da
bilgi verilmektedir ki bunlar bizim kültür tarihimizin önemli unsurlarıdır. Bu
çalışmada Gelibolulu Ali’nin Câmi’u’l-Buhûr Der-MecAlis-i Sûr adlı
manzum surnâmesinde verilen bilgilerden yola çıkarak 16. yüzyıldaki Osmanlı
yemek kültürüne ışık tutulmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Gelibolulu Âlî, Surnâme, Şenlik, Saray Mutfağı, Yemek Kültür

Kaynakça

• AKKOR, Yunus Emre (2016). Gelenekten Evrensele Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Alfa Yay.
• ARSLAN, Mehmet (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnâmeler(Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: AKM Yay.
• AYNUR, Hatice (2009). “Surnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, s. 565-567.
• BİLGİN, Arif (2000). Osmanlı Sarayının İâşesi (1489-1650), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DEĞİRMENCİ T. (2015) “Kahve bahane, kahvehane şahane: Bir Osmanlı kahvehanesinin portresi”, Bir Taşım Keyif: Türk Kahvesinin 500 yıllık öyküsü, (Edt. Ersu Pekin), s.118-136, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2006). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• FAROQHI, S.- NEUMANN, C.K. (2016). Soframız Nur Hanemiz Mamur Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak, İstanbul: Alfa Yay.
• IŞIN, P. Mary (2014). Osmanlı Mutfak İmparatorluğu, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• ……………….(2017). Osmanlı Mutfak Sözlüğü, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• KUT, Günay. Türklerde Yemek Kültürü, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=366311
• LEVENT, H.- CAVULDAK, Ö.A. (2017). Geleneksel Fermente Bir İçecek: Boza, Akademik Gıda 15(3), s. 300-307, DOI: 10.24323/akademik-gida.345273.
• Muhammed b. El-Kerîm (2009). Kitâbü’t-Tâbih, (Haz. Charles Perry, Çev. Nazlı Pişkin), İstanbul: Kitap Yay.
• ONAY, A. Talât (2016). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz. Prof. Dr. Cemal Kurnaz), Ankara: Berikan Yayıncılık.
• ÖZTEKİN, Ali (1996). Gelibolulu Mustafa ‘Âlî Câmi’u’l-Buhur Der Mecâlis-i Sûr, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• PAKALIN, M. Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I-II-III., İstanbul: MEB Yayınları.
• REIND-KIEL, H. (2016). “Cennet Taamları”, Soframız Nur Hanemiz Mamur Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak,(Edit. S. Faroqhi, C.K. Neuman), İstanbul: Alfa Yay.
• SİNGER, Amy (2015). Haydi Sofraya! Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, (Çevr. Pelin Tünaydın), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• STEFANOS, Yerasimos (2002). Sultan Sofraları, 15. ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı, İstanbul: YKY Yay.
• VROOM, Joanita (2015). “Cornelis Calkoen Türkiye’de: Bir 18. Yüzyıl Felemenk Diplomatının Topkapı Sarayındaki Öğle Yemeği”, Haydi Sofraya! Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, (Edt. Amy Singer, Çevr. Pelin Tünaydın), s. 141-175, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• YERASİMOS, Marianna (2014). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Boyut Yay.