Hasan Hilmi Dağıstanî’nin Zikirle İle İlgili Görüşleri

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 1683 - 1704, 30.09.2018

Halim Gül

https://doi.org/10.15869/itobiad.426316

Öz

İnsanın Hakk'a ulaşması
kelime-i tevhid ile olur. Çünkü derviş fena ve beka mertebesine ancak Hak ile
arasındaki perdeleri kaldırarak ulaşır. Perde nefy (la ilahe) ile kaldırılır,
(illallah) ile Hakk'ı ispat gerçekleşir. Bu, dervişin miraç yoludur. Sûfîler,
zikri insanın benlikten sıyrılıp fena vadilerine dalmanın ve vuslata ermenin
yollarından biri olarak görmektedirler. Bu anlamda zikir salikin değişim ve
dönüşümünü sağlayan manevi bir programdır.

Bu çalışmamızda tasavvuf
eğitiminde önemli bir yeri olan ve bütün tarikatların seyr ü sülüklerinde
kullandıkları zikir kavramını Nakşî ve Şazelî şeyhi Hasan Hilmi Efendi’nin
perspektifinden incelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Zikir, Nakşi, Halidi, Şeyh, Hasan Hilmi

Hasan Hilmi Daghestani’s Opinions on Dhikr (Invocation)

Öz

By the expression of tawhid, the human being reaches Haqq (the Absolute
Truth). It is because the derwish is not able to arrive at the stages of fana
(annihilation) and baqa (subsistence) but through removing curtains between
Haqq and him/her. The curtains are removed by means of nafy (denial), which is
in the first part of the expression of tawhid, la ilaha ('No god...') and the
attestation of Haqq is realized with the second part, illâ Allah ('...but
Allah')

Sûfîs regard dhikr (invocation) as a way to attain vuslat (connection
with Allah) and to plunge into valleys of fana getting free of self (nafs). In
this context dhikr is a spiritual programme that ensures the change and
transformation of salik (sûfî traveller).

This study examines the concept of dhikr, which is of great importance
in sûfî training and thus utilised by all sûfî orders in the spiritual journey,
from the perspective of Hasan Hilmi Effendi, a Naqshi-Shadhili sheikh.

Anahtar Kelimeler

Dhikr (invocation), Naqshi, Sheikh, Hasan Hilmi

Kaynakça

• Abdulbakî, Muhammed Fuâd, (1990). Mu’cemu’l-Müfehres, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Aynî, Mehmed Ali, Tasavvuf Tarihi, sad: Hüseyin Rahmi Yananlı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1992.
• Cebecioğlu, Ethem, (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber yayınları, Ankara.
• Cürcânî, eş-Şerîf Ali b. Muhammed, et-Ta’rifât, by. trs.
• Dağıstani, Hasan Hilmi, ed-Dürretü’l-Beydâü fî Raddi’l-Bid’i ve’l-Ehvâ, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi, Erişim tarihi 30/05/2015.
• Dağıstani, Hasan Hilmi, El-Bürûcü’l-Müşeyyede bi’n-Nusûsu’l-Müeyyede http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi., erişim tarihi 30/05/2015,
• Dağıstani, Hasan Hilmi, Feyzü’r-Rahmân fî Zirkri Kelâm-ı Abdurrahman, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi/Tasawwuf_Fayzu_rahman.pdf. Erişim, 28.4.2015.
• Dağıstani, Hasan Hilmi, Telhîsü’l-Me ‘ârif fi Terğîb-i Muhammed Ârif, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi, (30/05/2015),
• Dağıstânî, Hasan Hilmi, Tenbîhü’s-Sâlikîn İlâ Ğurûri’l-Müteşeyyihîn, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi, Erişim tarihi 30/05/2015.
• Ebû Tâlib el-Mekkî, (),Kûtu’l-Kulûb, Matbaatu’l-Mısriyye, Mısır 1932.
• Fîruzâbâdî, Muhammedb. Ya’kûb, el-Kâmûsu’l-Muhît I-IV, Beyrut 1991.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Matbaatu’l-Osmâniyye, Mısır 1933.
• Gül, Halim, Hasan Hilmi Dağıstânî ve Tasavvufî Görüşleri, İlâhîyât Yayınları, Ankara 2016.
• Hucvirî, Ali b. Osman Cullâbî, Keşfu’l-Mahcûb/Hakikat Bilgisi, haz.: Süleyman Uludağ İstanbul, 1982.
• İbn Fâris. Mücmelü'l-luğa (nşr. Züheyir Abdülmuhsin Sultân). Beyrut 1404/1984.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem el-Mısrî, Lisânu’l-Arab, I-XV, Beyrut trs.
• İmam-ı Rabbani, Ahmed Serhendî, Mektûbât, İstanbul trs.
• İz, Mahir, Tasavvuf, neşre haz.: Ertuğrul Düzdağ, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1990.
• Kâşânî, Aburrezzak b. Ahmed, Istılahâtu’s-Sufiyye, Kahire 1981.
• Kelabâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk, et-Taarruf li Mezheb-i Ehli’t-Tasavvuf, Ta’lik ve Tahric: Ahmed Şemseddin, Beyrut 1993.
• Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk, et-Taarruf li Mezheb-i Ehli’t-Tasavvuf, (Doğuş Devrinde Tasavvuf), terc.: Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul 1992.
• Komisyon, el-Müncid fi’l-Lügati ve’l-A’lâm, Dâru’l-Meşrik, Beyrut 1986.
• Kuşeyri, Abdulkerim b. Havâzin, er-Risaletü’l-Kuşeyriyye, (thk, Ali Abdulhamid Baltacı-Ma’rûf Zerîk, Beyrut ts.)
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, çev.: Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul 1999.
• Muhâsibî, Ebû Abdillah el-Hâris b. Esed, er-Ri’âye li Hukûkillah, çev.: Abdülhakim Yüce, Çağlayan Yayınları, İzmir 1997.
• Necmuddin Kübrâ, Tasavvufî Hayat, (Usûlu Aşere/Risâle ile’l-Hâim/Fevâihu’l-Cemâl), çev.: Mustafa Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul 1996.
• Pakalın, Mehmed Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
• Rağıb, Ebu'I-Kasım el-Huseyn el-İsfehanî, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Beyrut 1992.
• Serrâc, Ebu Nasr et-Tûsî, el-Lüma’ fi’t-Tasavvuf (İslâm Tasavvufu), çev.: Hasan Kamil Yılmaz, Altınoluk Yayınları, İstanbul 1996.
• Serrâc, Ebu Nasr et-Tûsî, el-Lüma’ fi’t-Tasavvuf, tah.: Abdülhalim Mahmud – Taha Abdülbaki Surûr, Dâru’l-Kütübi’l-Hadis, Mısır 1960.
• Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbuddin Ömer b. Muhammed, Avârifu’l-Maârif (Tasavvufun Esasları), haz.: Hasan Kamil Yılmaz – İrfan Gündüz, Erkam Yayınları, İstanbul 1993.
• Uludağ, Süleyman, “Zikir”, İA., c.XIII.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul 1999.