Textual and Sanad Criticism of Narrations regarding How İbn Abī Sarḥ Distorted the Quran

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 5, 11 - 39, 29.12.2018

Hüseyin Akyüz

https://doi.org/10.15869/itobiad.450794

Öz

İbn Abī Sarḥ who was one of the first writers of the Quran in Mecca has very interesting
personality. He became a muslim two times and an apostate once in his life. In
some sources, there are some narrations how he distorted the Quran. Even in
these narrations, it has been claimed that he gave the Messenger of Allah some
advice about how to write a number of the verses, and the Messenger of Allah
confirmed what he did about the revelations, and he wrote whatever he wants as
revelation. In some narrations, it was narrated that ibn Abī Sarḥ said something like that I became a Messenger of Allah. Revelation is
coming to me!..

This article has been written in order to make isnad and text criticism
of the regarding narrations. In order to be able to make a right decision about
theses narrations, all variants and texts belonging to the Islamic studies have
been tried to be taken within the integrality. In the article, it has been
searched when these narrations appeared, and for which purpose they were
narrated. In addition, it is questioned that these narrations which are meant
the Quranic verses were interfered by an individual are contrary to the Quran.

Anahtar Kelimeler

Hadith, The Messenger of Allah, Abdallāh ibn Saʿd ibn Abī Sarḥ, Quran, Falsification

İbn Ebî Serh’in Kur’an’ı Tahrif Ettiğine Dair Rivayetlerin İsnad ve Metin Tenkidi

Öz

Mekke’de Kur’an’ı ilk olarak yazanlar
arasında yer alan İbn Ebî Serh, oldukça ilginç bir kişiliğe sahiptir. Hayatında
iki kez Müslüman ve bir kez de mürted olmuştur. Bazı kaynaklarda onun Kur’an’ı
tahrif ettiğine dair rivayetlere yer verilmiştir. Hatta bu rivayetlerde onun
bir kısım âyetlerin yazılışı konusunda Hz. Peygamber’e tavsiyelerde bulunduğu,
Hz. Peygamber’in de onun vahiy konusundaki tasarruflarını onayladığı ve
istediği şeyleri vahiy diye yazdığı iddia edilmiştir.  Bazı haberlerde ise İbn Ebî Serh’in “Ben de
peygamber oldum. Bana da vahiy geliyor!..” gibi sözler söylediği rivayet edilmiştir.

İşte bu makale, söz konusu haberlerin
isnad ve metin tenkidini yapmak üzere kaleme alınmıştır. Bu haberler hakkında
doğru karar verebilmek için İslami ilimlere ait kaynaklardaki bütün varyantlar
ve metinler bir bütünlük içerisinde ele alınmaya çalışılmıştır. Makalede bu
haberlerin ne zaman ortaya çıktıkları ve hangi amaçla rivayet edildikleri de
araştırılmıştır. Ayrıca Kur’an âyetlerine bir beşer tarafından müdahale
edildiği anlamına gelen bu haberlerin Kur’an’a aykırılıkları da sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hz. Peygamber, Abdullah b. Sa’d b. Ebî Serh, Kur’an, Tahrif

Kaynakça

• Akpınar, Yusuf, Abdullah b. Sa’d b. Ebî Serh’in Hayatı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas, 2007.el-A’zamî, Muhammed Mustafa, Kütttâbu’n-Nebî, el-Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut, 1398/1978.el-Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvud, Ensâbü’l-Eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr, Riyâd Ziriklî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1417/1996.……………, Fütûhu’l Büldân, Mektebetü’l-Hilâl, Beyrut, 1988.Bilmen, Ömer Nasuhi, Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meal-i Âlîsi ve Tefsiri, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1985.Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmi’u’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.Canikli, İlyas, Hz. Muhammed Özelinde Peygamber Aleyhtarlığı, Fecr Yayınları, Ankara, 2016.el-Cehşiyarî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdûs, Kitâbü’l-Vüzerâ ve’l-Küttâb, thk. Hasan ez-Zeyn, Dâru’l-Fikri’l-Hadîs, Beyrut, 1408/1988.Çalışkan, Mehmet, “Kur’an’ın Nuzûlü ve Yedi Harf (el-Ahrufu’s-Seb’a) Meselesi”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, Ocak-Haziran-2005.ed-Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed, el-Mü’telif ve’l-Muhtelif, thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkādir, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 1406/1986.Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak, Ma’rifetu’s-Sahâbe, thk. Adil b. Yusuf el-Azazî, Dâru’l-Vatan, Riyad, 1419/1998.el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed, el-Müstedrek ale’s-Sahihayn, thk. Mustafa Abdulkadir ‘Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1411/1990.Halife b. Hayyât, Ebû Âmr b. Ebû Hubeyre el-Leysî el-Usfurî, Kitâbu’t-Tabakât, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1414/1993.el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit, Târihu Bağdad, thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, Beyrut, 1422/2002.İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf, el-İstî’âb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1412/1992.İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Kurtûbî, el-İkdü’l-Ferîd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1404/1984.İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî, el-Kâmil fî Duafâi’r-Rical, thk. Ali Muhammed Muavvız, Âdil Ahmed Abdilmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1418/1997.İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. el-Hasen, Tarihu Dımeşk, thk. Muhibiddin Ebî Said Ömer b. Ğarâme el-Amravî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1415/1995.İbn Âşûr, Muhammed et-Tahir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dâru’t-Tunûsiyye, Tunus, 1984.İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan el-Ezdî, el-İştikâk, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Dâru’l-Cîl, Lübnan, 1411/1991.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman Muhammed b. İdris b. el-Münzir er-Râzî, Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dil, Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, 1372/1952.……………, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Esad Muhammed Tayyib, Mektebetu Nezâru’l-Bâz, Suudi Arabistan, 1419.İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali, Fethu’l-Bârî, thk. Abdulazîz b. Abdullah b. Bâz, Muhammed Fuad Abdülbaki, Muhibbüddin el-Hatip, Dârü'l-Mârife, Beyrut, 1379.……………, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavvız, Âdil Ahmed Abdilmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1994.……………, el-Kâfi’ş-Şâfi fî Tahrîci Ehâdîsi’l-Keşşâf, Dâru Âlemi’l-Ma’rife, Beyrut, 1439.……………, Takrîbu’t-Tehzîb, thk. Muhammed Avvâme, Dâru’r-Reşîd, Haleb, 1986. ……………, Tehzîbu’t-Tehzîb, Matbaatu Dâireti'l-Maârifi'n-Nizâmiyye, Hindistan, 1326.İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, el-Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed Ahmed et-Temîmî el-Büstî, Kitâbü’s-Sikât, thk. Şerefuddîn Ahmed, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1395/1975.……………, el-Mecruhîn mine'l-Muhaddisîn ve'd-Duafâ ve'l-Metrûkîn, thk. Mahmûd İbrahim Zâyed, Dâru’l-Va’y, Halep, 1396.İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretu’n-Nebeviyye, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 1430/2009, s. 548; Halife b. Hayyât, Ebû Âmr b. Ebû Hubeyre el-Leysî el-Usfurî, Târih, thk. Ekrem Ziya el-Ömerî, Dâru’l-Kalem, Dimeşk, 1397.İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî, el-Meârif, thk. Servet Ukkâşe, Dâru’l-Meârif, Kahire, 1388/1969.İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1410/1990.İbn Teymiyye, Takiyüddin Ebi’l-Abbas Ahmed b. Abdilhalim b. Abdisselam en-Nümeyrî, es-Sârimu'l-Meslûl alâ Şâtimi’r-Resûl, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, el-Hırsu’l-Vatanî, Suudi Arabistan, 1403/1983.İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim el-Mısrî el-Kureşî, el-Câmiu fi Ulûmi’l-Kur’an (bi Rivâyeti Sahnûn b. Saîd), thk. Mıklos Muranyı, Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, Beyrut, 2003.İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavvız, Âdil Ahmed Abdilmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1994.İbnü’l-Kelbî, Ebu’l-Münzir Hişâm b. Muhammed, Cemheretü’n-Neseb, thk. Naci Hasan, Mektebetü’n-Nahdeti’l-Arabiyye, Beyrut, 1407/1986.İclî, Ebü’l-Hasan Ahmed b. Abdillâh el-Kûfî, Marifetu’s-Sikât, thk. Abdulalim Abdulaziz Bestevî, Mektebetu’d-Dâr, Medine, 1405/1985.Karaman, Hayreddin, Mustafa Çağırıcı, İ. Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2003.el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nüket ve’l-Uyûn, thk. es-Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdürrahim, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, ts.Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed b. Muhtâr el-Kaysî, el-Hidâye ilâ Buluği'n-Nihâye fi İlmi Meâni’l-Kur’âni ve Tefsîrihi ve Envai Ulumihî, Mecmûatu Buhûsi’l-Kitâbi ve’s-Sünne, Birleşik Arap Emirlikleri, 1429/2008.el-Mes‘ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî el-Hüzelî, et-Tenbîh ve’l-İşrâf, Mektebetü’ş-Şarki’l-İslamiyye, Kahire, 1357/1938.Mukâtil b. Süleyman, Ebû’l-Hasen Mukâtil b. Süleyman b. Beşîr el-Ezdî el Belhî, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, thk. Abdullâh Mahmûd Şehhâte, Dâru İhyâi’t-Türâs, Beyrut, 1423.Müslim, Ebu’l-Huseyn Muslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Câmi’u’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.Nesaî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.Ömer b. Şebbe, Ebû Zeyd en-Numeyrî, Târîhu'l-Medîne, thk. Fehîm Muhammed Şeltût, yayl. y., Cidde, 1399.er-Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyin, Mefâtîhu’l-Ğayb, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1420.es-Sa’lebî, Ebu İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim, el-Keşf ve’l-Beyan an Tefsiri’l-Kur’ân, thk. Ebî Muhammed b. Âşûr, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1422/2002.es-Sem’ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed, Tefsiru’l-Kur’an, thk. Yasir b. İbrahim, Ğuneym b. Abbas, Dâru’l-Vatan, Riyad, 1418/1997.es-Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm, Bahru’l-Ulûm (Tefsîru’s-Semerkandî), thk. Ali Muhammed Muavvız ve diğerleri, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1413/1993. Spendari, Abdurrahman Muhammed, “İşkâliyyetu Tahrîfi Abdillah b. Sa’d b. Ebî Serh li’n-Nassi’l-Kur’ânî fî Dav-i Kütübi’t-Tefsîr: Dirâse Tahlilîyye Nakdiyye”, Journal of Islam in Asia, c. XII, sayı: 1, Malezya, 2015.es-Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, Kahire, 1394/1974.eş Şa’râvî, Muhammed Mutevelli, Tefsîru’ş-Şa’râvî, Dâru Ahbâri’l-Yevm, Mısır, 1991.et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerir, Camiu’l-Beyân Fî Tefsiri’l-Kur’an, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1420/2000.Taberânî, Ebu’l-Kasım Suleyman b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu’cemu’l-Evsât, thk. Târık b. Ivedullah b. Muhammed, Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî, Dâru’l-Harameyn, Kahire, 1415/1995.Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.el-Vâhidî, Ebû’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed, Esbâbu’n-Nuzûl, thk. Kemal Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, Beyrût, 1411/1991.el-Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî el-Medenî, el-Megâzî, thk. Marsden Johns, Dâru’l-A’lemi, Beyrut, 1409/1989.el-Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb İshâk b. Ca’fer b. Vehb b. Vâzıh, Tarihu’l-Ya’kûbî, el-Mektebetü’l-Haydariyye ve Matbaatuha, Necef, 1384/1964.ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muh. b. Ahmed b. Osman, Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1382/1965.……………, Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, thk. Şuayb el-Arnavut ve diğerleri, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1405/1985.ez-Zerkânî, Muhammed Abdulazîm, Menâhilu’l-İrfân fi Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî, Dâru’l-Kitâbi’l Arabî, Beyrut, 1415/1995.