Energy and Foreign Trade Dynamics of Growth in the Sample of Turkey and Azerbaijan

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1851 - 1874, 30.09.2019

Güller Şahin Ali Konak

https://doi.org/10.15869/itobiad.578450

Cited By: 1

Öz

Energy is one
of the production factors playing a major role in the growing and developing
stages of countries. However, not all countries are rich in energy resources
required in the production process. This situation causes countries to become
dependent on other countries in terms of the supply of many energy resources,
primarily oil and natural gas. Therefore, this dependence leads to the transfer
of a significant amount of capital to other countries from which energy is
imported. Thus, a significant portion of the revenues generated as a result of
production activities is transferred to the countries from which energy is
imported.

The purpose of the study is
to examine the impact of energy import and export and foreign trade on growth
in the sample of Turkey and Azerbaijan in the period between 1995-2016. For
that purpose, the relationship between the variables of GNP, export, import,
energy import and export was estimated using cointegration, Vector Error
Correction Model and causality methodologies. Analysis findings showed the
existence of long and short term interactions between the variables for both
countries, as well as one and/or two-way causality relationships. The main
results showed that all the variables were moving together and the growth
dynamic in the Turkish economy was based on exports, whereas the growth dynamic
in the Azerbaijani economy was based on imports.

Anahtar Kelimeler

Energy and Trade Dynamics of Growth, Johansen Cointegration, Vector Error Correction Model, Granger Causality, Azerbaijan, Turkey.

Türkiye ve Azerbaycan Örnekleminde Büyümenin, Enerji ve Dış Ticaret Dinamikleri

Öz

Enerji, ülkelerin büyüme ve
kalkınma aşamalarında başat rol oynayan üretim faktörlerinden birisidir. Ancak,
ülkelerin tamamı üretim sürecinde gerekli olan enerji kaynakları açısından
zengin değildir. Bu durum, ülkelerin başta petrol ve doğal gaz olmak üzere pek
çok enerji kaynağının temini açısından diğer ülkelere bağımlı hale gelmesine
neden olmaktadır. Dolayısıyla, bu bağımlılık enerji ithal edilen diğer ülkelere
önemli bir sermeye transferi anlamına gelmektedir. Böylece üretim faaliyetleri
sonucunda elde edilen gelirlerin önemli bir kısmı enerji ithal edilen ülkelere
aktarılmaktadır.

Bu çalışmanın amacı,
1995-2016 dönem aralığı içerisinde Türkiye ve Azerbaycan örnekleminde, enerji
ithalatı ve ihracatı ile dış ticaretin büyüme üzerindeki etkisinin
incelenmesidir. Amaç doğrultusunda GSMH, ihracat, ithalat, enerji ithali ve
ihracı değişkenleri arasındaki ilişki eşbütünleşme, Vektör Hata Düzeltme Modeli
ve nedensellik metodolojileri kullanılarak tahmin edilmiştir. Çözümleme
bulguları, her iki ülke için değişkenler arasında uzun ve kısa dönemli
etkileşimlerin varlığını, ayrıca tek ve/veya çift yönlü nedensellik
ilişkilerini göstermiştir. Temel sonuçlar, tüm değişkenlerin birlikte hareket
ettiğinin; Türkiye ekonomisinde büyüme dinamiğinin daha çok ihracata,
Azerbaycan ekonomisinde ise ithalata dayalı olarak gerçekleştiğinin bilgilerini
vermiştir. 

Anahtar Kelimeler

Büyümenin Enerji ve Ticaret Dinamikleri, Johansen Eşbütünleşme, Vektör Hata Düzeltme Modeli, Granger Nedensellik, Azerbaycan, Türkiye.

Kaynakça

• Antonakakis, N., Chatziantoniou, I. ve Filis, G. (2015). Energy Consumption, CO2 Emissions, and Economic Growth: A Moral Dilemma. MPRA Paper No. 67422: posted 24. October 2015.
• Aras N. ve Süleymanov, E. (2012). Azerbaycan’ın Enerji Kaynakları Gelirlerinin İhraç Hacmindeki Yeri ve Ülke Ekonomisine Etkisi. International Conference on Eurasian Economies 2012, Session 4B: Enerji ve Tabii Kaynaklar, 225-232, avekon.org/papers/464.pdf, (17.08.2015).
• Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi, http://www.stat.gov.az/source/trade/indexen.php, (15.08.2015).
• Ballı, E., Sigeze, Ç. ve Manga, M. (2018). Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: BDT Ülkeleri Örneği. UİİİD-IJEAS, 18.EYİ Özel Sayısı, 773-788.
• Ben Aïssa, M. S., Ben Jebli, M. ve Ben Youssef, S. (2014). Output, renewable energy consumption and trade in Africa, Energy Policy, 66(2014): 11-18.
• BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), http://www.botas.gov.tr/index.asp - Gaz Alım Anlaşmaları, (17.08.2018).
• Bozma, G., Rahman, A. ve Kolçak, M. (2018). BRICS ve MINT Ülkelerinde Ekonomik Büyüme ve Enerji Tüketimi İlişkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15: 323-338.
• Chang, C. (2010). A Multivariate Causality Test of Carbon Dioxide Emissions, Energy Consumption and Economic Growth in China. Applied Energy, 87: 3533-3537.
• Çaça, C. (2011). Azerbaycan 5 yılda 3 kat zenginleşti. 1-6, http://www.turcomoney.com/azerbaycan-5-yilda-3-kat-zenginlesti.html, (13.08.2015).
• DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu). (2013). Azerbaycan Ülke Bülteni. DEİK/Türk-Azerbaycan İş Konseyi, 1-33. Dickey, D. ve Fuller, W. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49: 1057-1072.
• Doğan, B. ve Değer, O. (2016). Enerji Tüketimi, Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Hindistan Örneklemi. Journal of Yasar University, 11(44): 326-338.
• Doğan, İ. ve Topallı, N. (2016). Milli Gelir, Karbon Emisyonu ve Enerji Tüketimi: Türkiye İçin Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Nedensellik Analizi. Business and Economics Research Journal, 7(1): 107-121.
• Dünya Bankası, Dünya Kalkınma Göstergeleri, https://databank.worldbank.org/data/source/world-development-indicators, (08.10.2018).
• Ekonomi Ekibi, (2015). Türkiye ucuz Azeri gazını neden almıyor?. http://ekonomiekibi.com/haber/detay/11132/turkiye_ucuz_azeri_gazini_neden_almiyor, (17.08.2015).
• Ekonomi Bakanlığı, (2014). Azerbaycan Ülke Raporu. http://www.ekonomi.gov.tr, (13.08.2015).
• EUAŞ (Elektrik Üretim Anonim Şirketi), (2013). Elektrik Üretim Sektör Raporu, Ankara.
• Farhani, S. ve Rejeb, J. B. (2012). Energy Consumption, Economic Growth and CO2 Emissions: Evidence from Panel Data for MENA Region. International Journal of Energy Economics and Policy, 2(2): 71-81.
• Hondroyiannis, G., Lolos, S. ve Papapetrou, E. (2002). Energy Consumption and Economic Growth: Assessing the Evidence from Greece. Energy Economics, 24(4): 319-336.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration-With Application to the Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52 (2): 169-210.
• Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12: 231-254.
• Kalaycı, İ. (2013). Kafdağı’nın Önündeki Ekonomi: Modernleşen Azerbaycan. Avrasya Etüdleri, ( 44): 27-56.
• Karış, Ç. (2017). Türkiye’de Enerji Tüketimi, CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: 1960-2013 Dönemi. KOSBED, 2017(34): 169-197.
• Komal R. ve Abbas F. (2015). Linking Financial Development, Economic Growth and Energy Consumption in Pakistan. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 44: 211-220.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P. C. B., Schmidt, P. ve Shin, Y. (1992). Testing the Null of Stationary Against the Alternative of a Unit Root: How Sure Are We That Economic Time Series Have a Unit Root?. Journal of Econometrics, 5: 159-178.
• Nasreen, S. ve Anwar, S. (2014). Causal relationship between trade openness, economic growth and energy consumption: a panel data analysis of Asian countries. Energy Policy, https://doi.org/10.1016/j.enpol.2014.02.009.
• Özkök, C. S. ve Polat, M. A. (2018). CO2 Emisyonu-Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: G7 Ülkeleri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. International Journal of Economic and Administrative Studies, 2018 (21): 33-46.
• Sarıtaş, H., Genç, A. ve Avcı, T. (2018). Türkiye’de Enerji İthalatı, Cari Açık ve Büyüme İlişkisi: VAR ve Granger Nedensellik Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(2): 181-199.
• Sbia, R., Shahbaz M. ve Hamdi H. (2014). A Contribution of Foreign Direct investment, Clean Energy, Trade Openness, Carbon Emissions and Economic Growth to Energy Demand in UAE. Econ Modell, 36(2014): 191-197.
• Süleymanov, E. ve Hasanov, F. (2013). Azerbaycan’ın Türkiye’nin Enerji Sektörüne Yatırımlarının Azerbaycan - Türkiye Ekonomik İlişkilerindeki Rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 2(2): 73-100.
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), (2015). Yazılı Soru Önergesi. http://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-6266c.pdf, (17.08.2015).
• Tsani, Z. S. (2010). Energy Consumption and Economic Growth: A Causality Analysis for Greece. Energy Economics, 32: 582-590. Tiba, S. ve Frikha, M. (2018). Income, Trade Openness and Energy Interactions: Evidence from simultaneous equation modeling. Energy, 147(2018): 799-811.
• Tiba, S., Omri, A., ve Frikha, M. (2016). The Four-Way Linkages between Renewable Energy, Environmental Quality, Trade and Economic Growth: a Comparative Analysis between High and Middle-income Countries. Energy Syst, 7: 103-144.
• Tiwari, A. K. (2011). Energy Consumption, CO2 Emissions and Economic Growth: A Revisit of the Evidence from India. Applied Econometrics and International Development, 11(2): 165-189.
• TP (Türkiye Petrolleri), (2014). Ham Petrol ve Doğal Gaz Sektör Raporu: 1-44.
• TP (Türkiye Petrolleri), (2015). Ham Petrol ve Doğal Gaz Sektör Raporu: 1-56.
• Üzümcü, A. (2015). ABD-İran Yakınlaşması ve Kırım Gerginliği Ortamında Türkiye’nin Enerji Tedarikinde Azerbaycan, İran ve Irak’ın Artan Önemi: Dış Ticaret ve Enerji İlişkileri Açısından Yani Fırsatlar (Mı?)”. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6( 9): 95-128.
• Yanar, R. ve Kerimoğlu, G. (2011). Türkiye’de Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Cari Açık İlişkisi. Ekonomik Bilimleri Dergisi, 3(2): 191-201.
• Yenisu, E. (2018). Enerji Tüketimi, CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Van YYÜ İİBF Dergisi, 3(5): 9-29.