Reflections of Eurocentric and Nationalist İdeologies on The Mehter Sample in Turkish Music Historiography

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 663 - 686, 31.03.2020

İdris Çakıroğlu , N. Oya Levendoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.681254

Cited By: 2

Öz

Since the beginning of the 19th century, the process and writing of the history of Turkish music are under the influence of two philosophies that are expected to be opposite philosophically, on the one hand, Eurocentric and on the other hand, nationalist. When we look at the recent history, it is seen that this effect directs not only the way music is made, but also the concept of writing its history. One of the strongest traditions in the history of Turkish culture, mehter is one of the most concrete examples of the mentioned effect. İt is possible to follow the traces of nationalist and Eurocentric ideologies in the most obvious way, especially in articles on military music in music periodicals. The magazines, which have been published with a focus on music since the 1920s, are important sources showing the theories of these ideologies in the historiography. Therefore, these magazines are the main references sources of this study. The purpose of the study is to follow the ideology that works under the influence of the era on the mehter sample to understand and transfer the music and history. 

Anahtar Kelimeler

Music and ideology, Turkish music, history of Turkish music, mehter, military music

Türk Müziği Tarih Yazımında Avrupa Merkezci ve Milliyetçi İdeolojilerin Mehter Örneklemi Üzerindeki Yansımaları

Öz

19. yüzyıl başlarından itibaren Türk müziği tarihinin seyri ve yazımı, bir yandan Avrupa merkezci diğer yandan ise milliyetçi olmak üzere felsefi anlamda birbirine zıt olması beklenen iki anlayışın etkisi altındadır. Yakın tarihe bakıldığında bu etkinin sadece müziğin yapılma şekline değil, tarihini kaleme alma anlayışına da yön verdiği görülmektedir. Türk kültür tarihinin en güçlü geleneklerinden biri olan mehter ise bahsedilen etkinin görüldüğü en somut örneklerden birisidir. Özellikle müzik süreli yayınlarında askerî müzikle ilgili makalelerde milliyetçi ve Avrupa merkezci ideolojilerin izlerini en açık şekliyle izlemek mümkündür. 1920’li yıllardan itibaren doğrudan müzik odaklı olarak yayınlanan dergiler, bu ideolojilerin tarih yazımındaki kuramları gösteren önemli kaynaklardır. Bu nedenle bu dergiler, bu çalışmanın temel başvuru kaynakları durumundadırlar. Çalışmanın amacı, müziği ve tarihi anlamak, aktarmak noktasında, dönemi etkisi altına alan ideolojilerin nasıl çalıştığını mehter örneklemi üzerinden takip etmektir.

Anahtar Kelimeler

Müzik ve ideoloji, Türk müziği, Türk müziği tarihi, mehter, askeri müzik

Kaynakça

• Anthony, D. S. (2013). Milliyetçilik. (Ü. Hüsrev Yolsal, Çev.) Ankara: Atıf Yayınları. Aracı, E. (2006). Donizetti Paşa Osmanlı Sarayının İtalyan Maestrosu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Baha, M. (1919). Mehter Mızıkası: Âlem-i Musiki (8), 58-61. Başkal, Zekeriya (2004). Avrupa Merkezci (Eurocentric) Yaklaşımın Türkoloji Çalışmalarına Yansıması: Yunus Emre Örneği: İlmî Araştırmalar (18), 17-24. Behar, C. (2006). Aşk Olmazsa Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Berkes, N. (2017). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (24. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Burke, P. (2006). Fransız Tarih Devrimi: Annales Okulu. (M. Küçük Çev.) Ankara: Doğu-Batı. Cenkmen, E. (1947a). Mehterler: Musiki Ansiklopedisi (4), 3. Cenkmen, E. (1947b). Osmanlı Türklerinde Musiki I: Musiki Ansiklopedisi (18), 3-4. Cevher, M. H. (1995). Ali Ufkî Bey ve Hâzâ Mecmû’a-i Sâz ü Söz (Transkripsiyon, İnceleme). Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, İzmir. Copeaux, E. (2000). Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine. (2. Baskı), İstanbul: Türk Vakfı Yurt Yayınları. Çetintaş, S. (1951). Üçlü Bütüne Hasret: Musiki Mecmuası (42), 20-24. Erim, S. (1935). Ordumuzda Musiki: Müzik ve Sanat Hareketleri (10), 7-8. Gazimihal, M. R. (1955). Türk Askerî Muzıkaları Tarihi. Ankara: Maarif Basımevi. Görün, M. (1979). Bir Bale Broşüründe Göze Batanlar: Musiki Mecmuası (354), 14. Gündoğdu, R. (1998). Arif Paşa’nın Musiki Risalesi (2) Mehter: Musiki Mecmuası (461), 28. Judetz, E. P. (2007). Türk Musiki Kültürünün Anlamları. (B. Aksoy Çev.), (3. Basım), İstanbul: Pan Yayıncılık. Kam, R. F. (1941). Mehterler-Türk Musikisi Tarihinin Dikkate Değer Bir Faslı: Radyo (1), 19-28. Mardin, Ş. (2012). Din ve İdeoloji. (21. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları. Oral, F. S. (1955). Altı yüz Senelik Mehterhane: Türk Musikisi (54), 2. Ögel, B. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş. c. VIII. (3. Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Öney, C. (1994). Kültür Bakanlığı İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Mehter Bölümü: Musiki Mecmuası (447), 6. Öztürk, O. M. (2019), Mehter Musikisi, 213-272, in; Kadim Kültürümüzün Bin Yıllık Mirası Mehter, (Eds: Cem Zafer). Başak Matbaacılık, Ankara. Pakalın, M. Z. (1982a). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü Musiki Maddeleri: Musiki Mecmuası (398), 25. Pakalın, M. Z. (1982a). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü Musiki Maddeleri: Musiki Mecmuası (396), 25. Pakalın, M. Z. (1999). Mehterhâne-i Hâkânî ve Muzıka-yı Hümâyun, Ordu-yı Hümâyûn`da Mehter Takımlarının Teşkiline Dâir Tâlimatnâme, Musika-i Hümâyûn ve Hademe-i Şâhâne Nizâmnâmesi, Musika-i Hümâyûn ve Hademe-i Şâhâne Hey`eti Kavânîn ve Nizâmât Hakkında Kanun: Musiki Mecmuası (464), 70-76. Sanal, H. (1981a). Yaşayan Mehter; Mehterin Yaşama Değeri: Sanat ve Kültürde Kök (1), 24. Sanal, H. (1981b). Yaşayan Mehter; Mehterhane ve Mehter Nedir?: Sanat ve Kültürde Kök (2), 4-5. Sanal, H. (1981c). Yaşayan Mehter; Mehter Musikisinin Avrupa’ca İktibası ve Evrensel Tesirleri: Sanat ve Kültürde Kök (6), 6-7. Sanal, H. (1981d). Yaşayan Mehter; Mehter Yasaklaması: Sanat ve Kültürde Kök (8), 8-9. Şahin, D. (2019). 17. Yüzyıl Yeniçeri Âşıklarından Kâtibî ve Bestelenmiş Eserlerinin Müzikal Analizi: Akademik Sanat; Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi (7), 82-101. Şahin, K. (2007). Bir İdeoloji Olarak Milliyetçilik: Akademik Bakış (12), 1-9. Şimşek, A. (2013). Türkiye’de Tarih Ders Kitaplarında Avrupamerkezcilik: İnsan & Toplum 3 (6), 193-222. Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. (3. Baskı). İstanbul: Dergah Yayınları. Tekin, E. (2017). Yirminci Yüzyılda Askeri Mehter, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilim Dalı, İstanbul. Tezerbaş, A. (1975). Mehter Tarihi Teşkilatı ve Marşları. İstanbul: Berksoy Basımevi. Uluç, F. (1968). Nereden Nereye: Musiki Mecmuası (232), 22. Uluçay, M. Ç. (1951). Mehterhane ve Sazendelere Dair Birkaç Vesika: Musiki Mecmuası (41), 9. Üngör, E. R. (1966). Türk Marşları. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. Üngör, E. R. (1972). Mehterin Sanat Gücü Üzerine Röportaj: Musiki Mecmuası (274-275), 28. Üngör, E. R. (1991). Kültür Bakanlığı Mehter Kurmalıdır, Ancak…: Musiki Mecmuası (434), 25. Yenigün, H. (1970). Mehter: Musiki ve Nota (8), 6.