Demography and Social Structure of The Sarikeçili Tribe Nomads (1843 Dated Ağlasun Case)

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 2369 - 2385, 30.09.2020

Kazım Kartal Mustafa Ali Uysal

https://doi.org/10.15869/itobiad.703837

Öz

A large part of the Ottoman social structure had sedentary lifestyle. They lived in cities, towns and villages. Another segment of the Ottoman society was a nomadic lifestyle and they had highland-winter life style since they made their living from animal husbandry. The word "nomad" comes from the verb “walking”. It is used in the dictionary as, “nomad, migrant ”. Nomads who adopted the nomadic lifestyle consisted of Turkish tribes. Economic and social life in nomads was based on nomadic life and animal husbandry. Geographical mobility and animal husbandry are two important factors affecting and shaping the life style of nomads. Because of their way of life, nomads are not only nomadic but also a combatant. In this study, 3271 numbered Konya province, Hamidili (Hass-ı Terkemiş) banner, Burdur (Terkemiş), Gölhisar (-ı Hamid), Tefenni, Kemer-i Hamid, Karaağaç-ı Gölhisar, Irla and Yavice, Isparta, Ağlasun and İncir, Gönen, Keçiborlu, Eğirdir, Ağros, Karaağaç-ı Yalvaç, Hoyran, Yalvaç sub province, Muslim book (registration) were used as source from Prime Ministry Ottoman Archives and the social and economic characteristics of Sarıkeçili nomads were discussed.

Anahtar Kelimeler

Ağlasun, Sarıkeçili, Nomad, Population, Demography

Sarıkeçili Aşireti Yörüklerinin Sosyo-Demografik Yapısı (1843 Tarihli Ağlasun Örneği)

Öz

Osmanlı toplum yapısının büyük bir bölümü yerleşik yaşam biçimi sürmekte idi. Bunlar şe¬hirler, kasabalar ve köylerde hayatlarını sürdürmekteydi. Osmanlı toplumunun diğer bir ke¬siminin ise konar-göçer bir yaşam biçimi olup, iktisadi olarak hayvancılıkla geçimlerini sürdürmeleri nedeniyle yaylak-kışlak bir yaşam tarzına sahiplerdi. Yörük kelimesi “yörümek” fiilinden gelmektedir. Sözlükte “göçebe, göçer” anlamında kullanılmaktadır. Göçebe hayat tarzını benimseyen Yörükler, Türk boylarından oluşmaktaydı. Yörüklerde iktisadi ve sosyal hayat, göçebe yaşam ve hayvan yetiştiriciliğine dayanırdı. Coğrafi hareketlilik ve hayvancılık, Yörüklerin yaşamını etkileyen ve biçimlendiren iki önemli faktördür. Yaşam tarzları sebebiyle Yörükler yalnız göçer değil aynı zamanda mücadeleci bir özelliğe sahiptirler. Bu çalışmada, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi 3271 numaralı Konya eyaleti, Hamidili (Hass-ı Terkemiş) sancağı, Burdur (Terkemiş), Gölhisar(-ı Hamid), Tefenni, Kemer-i Hamid, Karaağaç-ı Gölhisar, Irla ve Yavice, Isparta, Ağlasun ve İncir, Gönen, Keçiborlu, Eğirdir, Ağros, Karaağaç-ı Yalvaç, Hoyran, Yalvaç kazası, Müslim defteri kaynak olarak kullanılıp Sarıkeçili aşireti Yörüklerinin sosyal ve iktisadi özellikleri ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ağlasun, Sarıkeçili, Yörük, Nüfus, Demoğrafi

Kaynakça

• A. Arşiv Vesikaları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi (COA)
• Mühimme Defteri (A.DVNSMHM.d.), no: 25; 61; 126; 1556.
• Yıldız Perakende Evrakı Hazine-i Hassa (Y..PRK.HH), no:1.
• Nüfus Defteri (NFS.d.), 3237; 3271; 3273; 3869.
• Vâridât Muhasebesi Defterleri (ML.VRD.TMT.d), 9580.
• İrâde - Dahiliye (İ.DH), 1475/1327.
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT), 2854/92.
• İbnülemin Dahiliye (İE.DH), 30/2709
• Cevdet Dahiliye (C..DH), no: 6634.
• Ali Emiri Selim III (AE.SSLM.III), no:12280.
• Evkâf Beratlar (EV.BRT), no:15.
• Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrak (A.MKT.MHM), no: 48.
• Hatt-ı Hümayun (HAT), 1514/9.
• Şûrâ-yı Devlet (ŞD.), no: 6.
• Cevdet Zabtiye (C..ZB), no:2428.
• Ali Emiri Mahmud II (AE.SMHD.II.), no:1536.
• Sadaret Müteferrik Evrakı (A.}M.) no:42.
• B. Salnameler
• Konya Vilayet Salnamesi (KVS): H.1285, H. 1287, H. 1289, H. 1290, H. 1295, H. 1296, H. 1298, H. 1303.
• Devlet Salnamesi (DS): H. 1327, R. 1326.
• C. Kitap, Makale ve Tezler
• AK, Mehmet (2012). 19. Yüzyılda Teke Yöresi Yörüklerinin Sosyo-Ekonomik Durumu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• ALİ CEVAD (1313). Memalik-i Osmaniye’nin Tarih ve Coğrafya Lugatı, Kısm-ı Evvel, Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası.
• ALTI, Aziz (2019). “Nüfus Defterlerine Göre Pirevi (Hacı Bektaş Veli Tekkesi 1830-1846)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 9: ss. 77-98.
• BAZIN, Marcel (1989). “Orta Toros Yörüklerinden Sarıkeçili Aşireti”, çev. Hamdi Kara, Production Pastorale et Société, S. 20, Fransa, ss. 323-350.
• Burdur 1973 İl Yıllığı, (1974). Ankara.
• DOĞAN, Mehmet Sait ve Cihangir DOĞAN (2006). “Tarihsel Gelişim Sürecinde Yörükler”, Sosyoloji Dergisi, C. 3, S. 13: ss.15-29.
• DULKADİR, Hilmi (1993). ”Sarıkeçililer”, II. Uluslararası Karacaoğlan Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, ss. 481-488, Adana: Çukurova Üniversitesi Yayınları.
• ERÖZ, Mehmet (1991). Yörükler, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• KARACA, Behset (2015). “XV ve XVI. Yüzyıllarda Ağlasun Kazası”, I. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (ed. Şevkiye Kazan Nas), C. II, 4-6 Mart 2015, ss. 919-950, Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yayınları.
• KARTAL, Kazım ve Serpil Sevim KARTAL (2018). “H.1256/M.1840-41 Tarihli Müslüm Nüfus Defterlerine Göre Karahisar-ı Develi (Yeşilhisar) Kazası: Sosyo-ekonomik ve Demografik Yapısı”, ed. Kürşat Özdaşlı, Murat Cem Demir, Olcay Tire vd., Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar, C.2, ss. 113-130, Ankara: Gece Akademi Yayınları.
• KARTAL, Kazım (2017). “19. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Bir Semt: Kuzguncuk”, Tidsad, S. 1: , ss. 381-395.
• KARTAL, Kazım, (2019a). “Tanzimat Süresince Diyarbakır’ın Sosyal Ve Ekonomik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme (1847/1848)”, Tanzimat’tan Günümüze Diyarbakır, ed. Oktay Bozan & Hakan Asan vd., C. 1, ss. 191-225, Ankara: Manas Yayınları.
• KARTAL, Kazım ve Mustafa Ali UYSAL (2018). “Cizye Defterlerine Göre 19. Yüzyıl Ortalarında Diyarbakır’da Yaşayan Gayrimüslimlerin Demografik ve İktisadi Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır, C. 1, ed. İbrahim Özcoşar, Ali Karakaş vd., ss. 223-256, İstanbul: Ensar Yayınları.
• KARTAL, Kazım ve Mustafa Ali UYSAL (2018). “Tanzimat Öncesi İncir Kazasının Demografik Yapısı” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 6, S. 81: ss. 533-553.
• KARTAL, Kazım (2019b). “Malatya Sancağı İzolu Nahiyesi Kadıoğlu ve Pınarlı Karyelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1842-1843)”, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 2(4): ss. 256-264.
• KOÇ, Yunus (2013). “Ömer Lütfi Barkan’ın Tarihsel Demografi Çalışmalarına Katkısı ve Klasik Dönem Osmanlı Nüfus Tarihinin Sorunları”, Bilig, S. 65: ss. 177-202.
• KOFOĞLU, Sait (1997). “Hamidoğulları”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 15, ss. 471-476, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• SARI, Serkan (2008). XV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe, Hamid ve Teke Sancağı Yörükleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• SELÇUK, Hava (2013). “Niğde’de İlk Nüfus Sayımı (23 Şevval 1246/6 Nisan 1831)”, The Journal of Academic Social Science Studies, C. 6, S. 2: ss. 1263-1294
• SÜMER, Faruk (1999). Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• SÜMER, Faruk (2013). “Yörükler”, TDVİA, C. 43, ss. 570-573, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• TEMURÇİN, Kadir (2007). “Hamidâbâd Kazasında Nüfus (1831-1917)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 17, S. 1, ss. 45-64.
• TÜRKDOĞAN, Orhan (1995). Çağdaş Türk Sosyolojisi, İstanbul: Çizgi Yayınları.
• UYSAL Mustafa Ali ve Kazım KARTAL (2018). XIX. Yüzyılın ilk yarısında Ağlasun ve İncir Kazalarının, Sosyal ve İktisadi Yapısı (1830-1850), Ankara: Gece Akademi Yayınları.
• YALMAN (YALGIN), Ali Rıza (1977). Cenupta Türkmen Oymakları I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• YILMAZÇELİK İbrahim ve Kazım KARTAL (2019). “XIX Yüzyılın Ortalarında Urfa’da Yaşayan Gayr-ı Müslümlerin Demografik ve İçtimai Yapısı Hakkında Bir değerlendirme”, Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar, C. 1, ed. Sait Erdal Dinçer, Mustafa Bostancı, Ertan Özçoban, ss. 195-207, Ankara: Gece Akademi Yayınları
• Yurt Ansiklopedisi (1982). C. 3, İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• D. Dijital Kaynaklar
• KÂTİP ÇELEBİ (1732). Kitâb-ı Cihannüma, Matbaa-i Amire, İstanbul, Erişim Tarihi: 04.08.2019, (http://www.kitabicihannuma.com/Cihannuma_pdf/13-Cihannuma_601-650.pdf