A Global Analysis On The Islamic Civilization Ma wara'un-nahr

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 2962 - 2977, 30.09.2020

Kemal Yavuz Ataman

https://doi.org/10.15869/itobiad.745356

Cited By: 1

Öz

Ma wara’un-nahr is a two-river basin in Islamic history, beyond a geography, it is a basin of Islamic science, art and culture. After the arrival of Islam, it has witnessed the zenith of Islamic civilization. Conversion of Turks to Islam also changed the destiny of the geography and the earth. Successful state administration, solid society structure, and the human element with high confidence, high skills and moral quality played a major role in the development and spread of Islamic civilization. The successful conquests of the Arabs, the settlement of the sahabah in the region, the investment of the Abbasids in the culture and science, and the utilization of Turkish, Iranian, Chinese, cultures and civilizations formed the basis of civilization in the region. The immigration of Baghdad, Basra and Harran Mesopotamian scholars to the basin and a continuous flow from Khurasan also led to wealth and development. When we say Ma wara’un-nahr, we see the leading and symbolic names of Islamic sciences, and the distinguished scholars of positive and social sciences, whose works have guided Islamic and the Western world for centuries. The role of Sufi leaders and sects (such as Naqshibendiyya, Kubrawiyya, Yasawiyya) as the constitutive elements of the states, and their leadership in the development of the state, society and individuals in the Islamic world cannot be denied. Behind the Muslim states established with Islamic conquests in Ma wara’un-nahr, Turkestan, the Middle East, Anatolia, the Caucasus, the Balkans, India, Africa and Europe there is the accumulation of this basin. While the Ma wara’un-nahr basin and its surroundings together with Khorasan led to fertile states, scholars, works and schools, and to the development and change of countries, there are various factors, causes and striking aspects of this zenith of civilization. Globalization has started for the first time in this basin with transfer of the knowledge, science, culture, art, experience and lifestyles from -the region we call- Middle East to Ma wara’un-nahr and then exported to other geographies.

Anahtar Kelimeler

Ma wara’un-nahr, Islam, Civilisation, Science, Culture

Maveraünnehir'de İslam Medeniyeti Üzerine Küresel Bir Analiz

Öz

Maveraünnehir İslam tarihinde iki nehir arası bir havzadan, bir coğrafyadan öte, İslam’ın ilim, kültür, sanat havzasıdır. İslam’ın bu topraklara ulaşmasıyla birlikte İslam Medeniyetinin zirveye çıktığına tarih şahit olmuştur. Türklerin müslüman olması coğrafyanın ve yeryüzünün kaderini de değiştirmiştir. Başarılı devlet yönetimi, sağlam toplum yapısı, özgüveni yüksek, vasıflı, inançlı, ahlaklı, kaliteli ve çalışkan insan unsuru İslam Medeniyetinin gelişme ve yayılmasında büyük rol oynamıştır. Arapların başarılı fetihleri, seçkin sahabelerin bölgeye yerleşmeleri, Abbasilerin ilme ve kültüre yatırım yapmaları, havzanın Türk, İran, Çin kültür ve birikiminden faydalanması da medeniyetin gelişme harcını teşkil etmiştir. Bağdat, Basra, Harran Mezopotamya bölgesi alimlerinin bu havzaya göç etmeleri, Horasan’dan sürekli bir akışın olması da zenginliğe ve gelişmeye sebep olmuştur. Maveraünnehir deyince, İslami ilimlerin lider, kaynak, sembol isimlerini, pozitif ve sosyal ilimlerde temayüz etmiş, İslam ve Batı alemine asırlarca rehberlik eden kıymetli alimleri ve eserlerini görüyoruz. Nakşibendiyye, Kübreviyye, Yeseviyye gibi İslam dünyasının en önemli tasavvufi simaları ve tarikatları, devletlerin etkin ve kurucu unsuru olmaları, devlet, toplum ve bireylerin gelişmesinde önder konumunda bulunmaları da yadsınamaz. Maveraünnehir’den, Türkistan’dan Ortadoğu, Anadolu, Kafkasya, Balkanlar, Hindistan, Afrika ve Avrupa’ya dervişlerle, fetihlerle uzanan ve kurulan müslüman devletlerin arkasında da bu havzanın birikimi vardır. Maveraünnehir havzası, çevresi, Horasan’la birlikte verimli, bereketli devletlere, alimlere, eserlere, ekollere, ülkelerin gelişim ve değişimine sebep olurken, bu zirveye çıkışın muhtelif etkenleri, nedenleri ve çarpıcı yönleri de vardır. Küreselleşme belki de ilk defa Ortadoğu dediğimiz bölgeden Maveraünnehir’e aktarılan, daha sonra başka coğrafyalara ihraç edilen, taşınan bilgi, ilim, kültür, sanat, tecrübe ve yaşam tarzlarıyla bu havzada başlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevaraünnehir, İslam, Medeniyet, İlim, Kültür, Sanat, Toplum, Tasavvuf

Kaynakça

• Akyürek, Y., (2013). Emevîler Dönemi Fetih Politikası ve Mâverâünnehir’in Fethi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.22, sayı:1, s.85,115, Bursa.
• Baltacı, A., (1995). Kuteybe b. Müslim ve Türk-Arap Münasebetleri, (BYLT), Selçuk ÜSBE, Konya.
• Berberoğlu, T. (2014). Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Selçuklu Devlet Felsefesindeki Cihanşumul Yaşatma Anlayışına Etkisi, Harakani Dergisi, s.109, sayı.1, Kars.
• Celal, V. (2014). Maveraünnehir’de IX-XII Yüzyıllarda Felsefî Düşüncenin Yaygınlaşması, International Journal of Science Culture and Sport, s.800, Ankara.
• Coşan, M. E., (1995). Ahmed-i Yesevî, İstanbul.
• Esin, E., (1978). İslâmiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi ve İslâm’a Giriş, s.152, İstanbul.
• Gibb, H. A.R., (1930). Orta Asya’da Arap Fütuhatı, çev. M. Hakkı, s.116, İstanbul.
• Held, D.& McGrew, A., (2017). Küresel Dönüşümler, s.1-4.
• Hold, W. B., (1981). Moğol İstilasına Kadar Türkistan, s.69, çev. H. Dursun Yıldız, İstanbul.
• İbn-i Haldun, (1991). Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, s.544, MEB Yayınları, İstanbul.
• İbnü’l-Esir, (1985). el-Kâmil fi’t-Tarih, c.3, s.39-40, Çev. Heyet, İstanbul.
• Kahraman, A. (2003). Maveraünnehir, DİA, c.28, s.177.
• Kurt, H., (1999). Orta Asya’da Peygamber Ailesinden Bir Sahabî Kusem B. Abbas, A.Ü.İ.F.D., sayı:39, s.565, Ankara.
• Okur, M. A., (2011). Yeni Çağın Eşiğinden Avrasya’nın Kalbine Bakmak, s.43, Ankara.
• Özbayraktar, A., (2014). Abbasîlerin İlk Döneminde Mâverâünnehir, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şentürk, R., (2016). Açık Medeniyet İstanbul Yaklaşımı, Tohum Dergisi, İstanbul.
• Togan, Z. V., (1970). Umumi Türk Tarihine Giriş, s.48, İstanbul.
• Wang Z. S., (1958). Çin’de İslamiyet, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, c.2-4, Cüz.2, s.163, İstanbul.