Bartın Rushdiya School

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 5, 3126 - 3147, 29.12.2020

Selma Turhan Sarıköse

https://doi.org/10.15869/itobiad.749897

Cited By: 3

Öz

Ottoman State made important innovatioans in the education in the 19’th century. Important steps have been taken towards the modernization of education many innovations like establishing Ministry of Education, enact education laws, opening new education institutions, sending students to Europe. In this context, ibttidai schools were opened instead of sıbyan schools, a new type of school called rushdiya level of middle school started to give education.

The number of rushdiya schools have quickly increased in the provencial areas after 1846 especially at the end of 19’th century. A new rushdiya school was opened in Bartın which was in the border of Bolu Sanjak of Kastamonu Province at the end of 19’th century. The building of rushdiya school has completed by the aids of public. Teacher assingments were made after oppening this school. First of all the books for students, documents used in public correspondence, course materials have sent by the government. Many documenst abouth the assingments of the teacher’s of Bartın Rusdiya School, course material’s documents had sent to Bartın, the numbers of students of this school by years, are available in the Ottoman Archive. This school which continued education activities at the beginnig of 20’th century made important contributions to devolepment of education and cultural life of Bartın. A new rusdiya school for girl students were opened in Bartın at the beginnig of 20’th century. The need of this school especially need of teacher has provided by Ministry of Education.

Evaluation will be made the rusdiya school and girl rushdiya school were in Bartın the end of 19’th century and at the beginnig of 20’th century by the archival documents, the education life of Bartın will be revealed at last period of Ottoman in this research.

Anahtar Kelimeler

Bartın, Rushdiya School, Education, 19’th Century, Ottoman

Bartın Rüştiye Mektebi

Öz

Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda eğitim alanında önemli yenilikler yapmıştır. Maarif nezaretinin kurulması, eğitimle ilgili kanunların çıkarılması, yeni eğitim kurumlarının açılması, batıya öğrenci gönderilmesi gibi birçok önemli yenilik sayesinde eğitimin modernleşmesi yönünde önemli adımlar atılmıştır. Bu bağlamda sıbyan mekteplerinin yerine mekteb-i ibtidailer açılırken rüştiye adlı yeni bir okul türü de orta okul seviyesinde eğitim vermeye başlamıştır.
Rüştiye mekteplerinin sayısı 1846 yılından sonra özellikle XIX. yüzyıl sonlarında taşrada hızlı bir şekilde artmıştır. XIX. yüzyıl sonlarında Kastamonu Vilayeti Bolu Sancağı sınırları içinde bulunan Bartın Kazası’nda da bir rüştiye açılmıştır. Rüştiye mektebinin binası halkın yardımları ile tamamlanmıştır. Okul açıldıktan sonra buraya öğretmen atamaları yapılmıştır. Okuldaki öğrencilerin ders kitapları başta olmak üzere okulun resmi yazışmalarda kullanacağı belgeler ve ders araç gereçleri de devlet tarafından gönderilmiştir. Osmanlı Arşivi’nde Bartın rüştiye mektebinin öğretmenleri, buraya gönderilen malzemeler ve öğretmen atamaları, okulun yıllara göre öğrenci sayıları ile ilgili çok sayıda arşiv belgesi mevcuttur. XX. yüzyıl başlarına kadar eğitim faaliyetini sürdüren rüştiye Bartın’ın eğitim ve kültür hayatının gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. XX. yüzyıl başlarında Bartın’da bir de kız rüştiye mektebi açılmıştır. Bu okulun da başta öğretmen ihtiyacı olmak üzere tüm ihtiyaçları Maarif Nezareti tarafından karşılanmıştır.
Bu araştırmada Bartın’da XIX. yüzyıl sonları ve XX. yüzyıl başlarında faaliyette bulunan rüştiye mektebi ile kız rüştiye mektebi arşiv belgelerine göre değerlendirilerek Bartın’ın Osmanlı’nın son dönemlerindeki eğitim öğretim hayatı ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bartın, Rüştiye Mektebi, Eğitim, XIX. Yüzyıl, Osmanlı

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Dahiliye Emniyet-i Umumiye 5. Şube (DH.EUM.5.ŞB.), 17/6.
• Dahiliye Mektubî (DH.MKT.), 1563/48.
• İrade Dahiliye (İ.DH.), 581/40465, 693/48496.
• Maarif İbtidai (MF. İBT.), 7/7, 7/75, 10/17, 10/155, 11/92, 11/133, 13/156, 20/50, 26/61, 32/33, 34/56, 36/43, 38/16, 38/98, 40/26, 40/55, 45/107, 46/74, 48/96, 49/40, 49/49, 55/48, 106/85, 118/65, 120/82, 134/49, 148/67, 150/158, 153/15, 156/105, 164/11, 175/118, 179/37, 182/105, 189/10, 192/112, 193/105, 200/13, 200/69, 207/52, 207/125, 212/106, 213/25, 213/96, 213/109, 213/110, 225/72/, 229/45, 230/21, 230/68, 232/72, 245/6, 245/44, 245/71, 245/75, 312/78, 349/11, 360/34, 374/48, 423/63, 438/68, 453/34.
• Maarif Mektubî (MF.MKT.), 23/142, 25/76, 25/171, 28/8, 28/66, 31/61, 32/23, 33/104, 38/97, 45/1, 45/144, 51/64, 52/151, 57/85, 58/5, 61/154, 62/130, 62/176, 71/17, 74/97, 76/28, 103/48, 130/72, 165/90, 189/67, 201/58, 228/21, 302/45, 538/27, 714/50, 715/68, 812/28, 931/35, 944/11, 1059/45, 1072/16, 1073/27, 1077/34, 1089/24, 1103/44.
• Şura-yı Devlet (ŞD.), 1079/48.
• Akyüz, Yahya, (2018). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000-2018. Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, Hüseyin- Tunay Karakök, (2019). “Osmanlı Dönemi Eğitim ve Bartın Eğitim Tarihi Hakkında Tespitler”, I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi 18-20 Ekim 2019, Karabük: Karabük Üniversitesi Yay., s. 234-243.
• Hayta, Necdet- Ünal- Uğur, (2015). Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri (XVIII. Yüzyıl Başlarından Yıkılışa Kadar). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), 1286, 1287, 1288, 1292, 1293, 1294, 1295, 1296, 1297, 1298, 1299, 1306, 1310, 1311, 1312, 1314, 1317, 1321.
• Kodaman, Bayram, (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: TTK.
• Mahmud Cevad İbnü’ş- Şeyh Nâfi, (2002). Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı. (Yay. Haz.: Mustafa Ergün-Tayyip Duman-Sebahattin Arıbaş- H. Hüseyin Dilaver). Ankara: MEB.
• Öztürk, Cemil, (2008), “Rüşdiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.25, Ankara: TDV. Yay., s. 300-303.
• Pakalın, Mehmet Zeki, (1993). “Rüşdiye”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.III. İstanbul: MEB, s. 65-68.
• Tekeli, İlhan- İlkin, Selim, (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü. Ankara: TTK.
• Turhan Sarıköse, Selma (2019). “XIX. Yüzyıl Sonlarında Safranbolu’daki Modern Eğitim Kurumları”, Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, C.14., S.27, s. 183-198.
• Ünal, Uğur, (2015). II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüştiyeleri (1897-1907). Ankara: TTK.