Borsa İstanbul Alt Pazar Balonunun Belirleyicileri

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 4, 3132 - 3155, 30.12.2021

Serkan Unal , İstemi Çömlekçi

https://doi.org/10.15869/itobiad.885136

Cited By: 1

Öz

1 Ağustos 2019 ile 31 Aralık 2020 tarihleri arasında, XTUMY endeksi XU100 endeksine kıyasla %146 oranında değerlenmiştir. Yıllarca paralel bir şekilde hareket eden bu iki endeks arasındaki farkın bir buçuk yıllık bir zaman diliminde bu kadar büyük bir şekilde ayrışması, piyasa dengelerinin de değişmesine neden olmuştur. Bu çalışmada XU100 ve XTUMY endekslerinin performanslarındaki farklılaşmaya neden olan makroekonomik faktörler ve şirketlere ait özellikler incelenmiştir. Araştırmada EKK yöntemiyle regresyon analizleri ve t testleri uygulanmıştır. Araştırmada, XTUMY ve XU100 endeksleri arasındaki kısa dönemli (Temmuz 2019 -Aralık 2020) ve uzun dönemli (2010-2020) ilişki incelenmiştir. Bağımlı değişken olarak XU100 ve XTUMY endeksleri, XTUMY/XU100 oranı ve hisse bazlı aylık getiriler kullanılmıştır.
Makro ekonomik etkenleri tespit etmek için bağımsız değişkenler olarak aylık ticari kredi faiz oranı, aylık vadeli mevduat faiz oranları, M2 para arzı, ticari kredi miktarı, TÜFE ve USDTRY kuru kullanılmıştır. Şirketlere ait hangi özelliklerin hisse getirilerine ne ölçüde etki ettiğini tespit etmek için ise halka açıklık oranı, halka açık piyasa değerinin doğal logaritması, yabancı oranı, aktif karlılığı, Tobin Q oranı, şirket karının ve satışlarının değişimi bağımsız değişkenleri kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre hem uzun vadede hem de 2019 ve 2020 yıllarındaki balon oluşumu sırasında M2 para arzının XTUMY ve XU100 endekslerinin performanslarının ayrışmasında etkili olduğu görülmektedir. Şirketlere ait özelliklerden, halka açık piyasa değerinin balon oluşumunda en önemli belirleyici olduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan küçük ölçekli şirketlerin yüksek hisse getirilerinin finansal performanstaki yükselmeyle desteklemediği görülmüştür. Küçük ölçekli hisselerin fiyat / kazanç ve Tobin Q oranı gibi değerleme kriterlerinde yukarı yönlü bozulma olduğu ve yatırımcılar açısından risk düzeyinin arttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hisse Senedi Balonları, Borsa İstanbul, Küçük Ölçekli Hisseler, Hisse Senedi Balon Oluşumunun Belirleyicileri, Para Politikası

Determinants of Borsa Istanbul Small-Cap Bubble

Öz

Between 1 August 2019 and 31 December 2020, the XTUMY index increased by 146% compared to the XU100 index. The divergence between these two indices, which had been moving in parallel for years, in a period of one and a half years has caused the market balances to change. In this study, macroeconomic factors and characteristics of companies that cause differentiation in the performance of XU100 and XTUMY indices are examined. Regression analysis and t-tests with the OLS method were used. In the research, the short-term (July 2019-December 2020) and long-term (2010-2020) relationships between the XTUMY and XU100 indices were examined. XU100 and XTUMY indices, XTUMY / XU100 ratio, and share-based monthly returns are used as dependent variables. To determine macroeconomic factors, monthly commercial loan interest rate, monthly term deposit interest rates, M2 money supply, commercial loan amount, CPI, and USDTRY rate were used as independent variables. The independent variables of free float ratio, the natural logarithm of public market value, foreign investor ratio, return on assets, Tobin Q ratio, variation in company profit, and sales are used to determine which features of companies affect share returns to what extent. According to the research findings, it is seen that the M2 money supply is effective in the decoupling of the performances of the XTUMY and XU100 indices both in the long term and during the bubble formation in 2019 and 2020. It has been determined that the publicly traded share of market value is the most important determinant of bubble formation. On the other hand, financial performance has not supported the high stock returns of small-scale companies. There was an upward deterioration in the valuation criteria such as the price/earnings and Tobin Q ratio of small-scale companies and the risk level for investors has increased. 

Anahtar Kelimeler

Stock Bubbles, Borsa İstanbul, Small-cap Stocks, Determinants of Stock Bubbles, Monetary Policy

Kaynakça

• Akkaya, M. (2018). Borsa İstanbul Hisse Senedi Getirilerinde Balon Oluşumu Üzerine Bir Uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 188-200.
• Aksoy, B. (2020). Finansal Piyasalarda Pay Senedi Manipülasyonu’nun Veri Madenciliği Yöntemleri ile Tahmini: Borsa İstanbul Örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (28), 1-24.
• Anavatan, A., & Kayacan, E. Y. (2018). BİST 100 Endeksinde Balon Etkisinin İncelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(8), 124-131.
• Anderson, K., & Brooks, C. (2014). Speculative Bubbles and The Cross-Sectional Variation in Stock Returns. International Review of Financial Analysis, 35, 20-31.
• Baş, H. (2017). Türkiye'de Genç Nüfus: Sorunlar ve Politikalar. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 27(2), 255-288.
• Bernanke, B. S., & Kuttner, K. N. (2005). What Explains the Stock Market's Reaction to Federal Reserve Policy?. The Journal of Finance, 60(3), 1221-1257.
• Black, F. (1986). Noise. The Journal of Finance, 41(3), 528-543.
• Blinder, S. & Stiglitz, J. E. (1983). Money, Credit Constraints, and Economic Activity. National Bureau of Economic Research, Working Paper.
• Borsa İstanbul. (2020). Duyuru. [Çevrim-içi: https://www.borsaistanbul.com/files/2020-20.pdf], Erişim tarihi: 20.01.2021.
• Budd, A. P., & Litzenberger, R. H. (1973). Changes in the Supply of Money, The Firm's Market Value and Cost of Capital. The Journal of Finance, 28(1), 49-57.
• Camilleri, S. J., Scicluna, N., & Bai, Y. (2019). Do Stock Markets Lead or Lag Macroeconomic Variables? Evidence From Select European Countries. The North American Journal of Economics and Finance, 48, 170-186.
• Caraiani, P., & Cǎlin, A. C. (2020). The Impact of Monetary Policy Shocks on Stock Market Bubbles: International Evidence. Finance Research Letters, 34, 101268.
• Chiang, M. C., Tsai, I. C., & Lee, C. F. (2011). Fundamental Indicators, Bubbles in Stock Returns and Investor Sentiment. The Quarterly review of Economics and finance, 51(1), 82-87.
• Çağli, E. Ç., & Mandaci, P. E. (2017). Borsa İstanbul'da Rasyonel Balon Varlığı: Sektör Endeksleri Üzerine Bir Analiz. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(629), 63-76.
• Çıtak, F. (2019). Türkiye Hisse Senedi Piyasasında Spekülatif Balon Varlığının Ampirik İncelenmesi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(2), 247-262.
• De Bondt, W. F., & Thaler, R. (1985). Does the Stock Market Overreact?. The Journal of Finance, 40(3), 793-805.
• Evans, J. D. (1996). Straightforward Statistics For The Behavioral Sciences. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing
• Fair, R. C. (2002). Events That Shook The Market. The Journal of Business, 75(4), 713-731.
• Fama, E. F. (1981). Stock Returns, Real Activity, Inflation, and Money. The American Economic Review, 71(4), 545-565.
• Fama, E. F. (1995). Random Walks in Stock Market Prices. Financial Analysts Journal, 51(1), 75-80.
• Fullana, O., Ruiz, J., & Toscano, D. (2020). Stock Market Bubbles and Monetary Policy Effectiveness. The European Journal of Finance, 1-13.
• Garber, P. M. (2001). Famous First Bubbles: The Fundamentals of Early Manias. Mit Press.
• Gilchrist, S., Himmelberg, C. P., & Huberman, G. (2005). Do Stock Price Bubbles Influence Corporate İnvestment?. Journal of Monetary Economics, 52(4), 805-827.
• Imisiker, S., & Tas, B. K. O. (2013). Which Firms are More Prone to Stock Market Manipulation?. Emerging Markets Review, 16, 119-130.
• Kaya, F. (2017). Coğrafi Potansiyelleri Temelinde Türkiye Jeopolitiği ve Dünya Siyasetindeki Yeri. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 1-14.
• Kılıç, Y. (2020). Finansal Piyasalarda Balon Varlığının Test Edilmesi: BRICS-T ülkeleri örneği. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 4(9), 11-22.
• Kumari, J., & Mahakud, J. (2015). Does Investor Sentiment Predict The Asset Volatility? Evidence From Emerging Stock Market India. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 8, 25-39.
• Narayan, P. K., Mishra, S., Sharma, S., & Liu, R. (2013). Determinants of Stock Price Bubbles. Economic Modelling, 35, 661-667.
• Özçelik, Ö., & Göksu, S. (2020). CDS Primleri ve Enflasyon Oranının, Faiz Oranlarına Etkisi: Türkiye Örneği. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 69-78.
• Shiller, R. J. (2014). Speculative Asset Prices. American Economic Review, 104(6), 1486-1517.
• Sirucek, M. (2013). The Impact of the Money Supply on Stock Prices and Stock Bubbles. Mendel University in Brno, Faculty for Business and Economics, Zemĕdĕlská, 1(613), 00.
• SPK. (2020). Basın Duyurusu. [Çevrim-içi: https://spk.gov.tr/Duyuru/Goster/20200228/0], Erişim tarihi: 20.01.2021.
• TCMB. (2021) Merkez Bankası Faiz Oranları. [Çevrim-içi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/temel+faaliyetler/para+politikasi/merkez+bankasi+faiz+oranlari], Erişim tarihi: 20.01.2021.
• Thampanya, N., Wu, J., Nasir, M. A., & Liu, J. (2020). Fundamental and Behavioural Determinants of Stock Return Volatility in ASEAN-5 Countries. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 65, 101193.
• Thorbecke, W. (1997). On Stock Market Returns and Monetary Policy. The Journal of Finance, 52(2), 635-654.
• Ünal, S. (2020a). Hisse Senedi Getirileri Üzerinde Para ve Maliye Politikası Araçlarının Etkisi: Borsa İstanbul Üzerine Bir Araştırma. Journal of Yaşar University, 15(60), 772-789.
• Ünal, S. (2020b). Covid-19 Salgınında Borsa İstanbul Şirketlerinin Fiyatlamalarının Etkinliği. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı), 13-31.
• Wang, S., & Chen, L. (2019). Driving Factors of Equity Bubbles. The North American Journal of Economics and Finance, 49, 304-317.
• Yanik, S., & Aytürk, Y. (2011). Rational Speculative Bubbles in Istanbul Stock Exchange. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (51), 175-190.