Türkiye’de Döviz Kuru ve Enflasyon Arasında Zamanla Değişen Nedensellik İlişkisi: 1989-2020 Dönemi İçin Kanıtlar

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 4, 3398 - 3420, 30.12.2021

Ali Altıner Oğuzhan Sungur

https://doi.org/10.15869/itobiad.937595

Cited By: 3

Öz

Ulusal ekonomilerin küreselleşmesi ve ekonomik özgürlüklerin yaygınlaşması döviz kurlarının iktisadi göstergeler üzerindeki etkinliğini artırmıştır. Döviz kurları ve enflasyonun birbiri üzerindeki etkileri ve enflasyonun mikro, makro ve uluslararası ekonomik sistem üzerindeki bilinen rolü farklı dönemlerde bu değişkenlerin ilişkisinin yakından takibini gerektirmektedir. Türkiye ekonomisinde sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi sonrasında dalgalanan döviz kurları ve yüksek enflasyon, kronikleşen istikrarsız ekonomik ortamın en önemli sebepleri olarak görülmektedir. Bu değişkenlerin etkin yönetilmesi ve ekonomik performansın artırılması bu iki değişkenden hangisinin diğerinin nedeni olduğunun araştırılmasını gerektirmektedir. Bu nedenle de döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkiyi farklı dönem ve farklı ekonometrik yöntemlerle test eden çalışmaların sayısı her geçen gün artmaktadır.
Bu çalışmada, Türkiye’de 1989M01-2020M07 döneminde döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ekonometrik zaman serisi yöntemlerinin kullanıldığı analiz kapsamında, döviz kurunu temsilen reel efektif döviz kuru ve enflasyonu temsilen tüketici fiyatlarındaki aylık değişim oranı kullanılmıştır. Serilerin durağanlık düzeyleri yapısal kırılmaları dikkate almayan ADF ve PP testleri ve yapısal kırılmaları dikkate alan ZA birim kök testiyle araştırılmıştır. Daha sonra değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin belirlenmesi amacıyla Hacker ve Hatemi-J (2006) bootstrap nedensellik testi kullanılmıştır. Bu teste ait sonuçlar, reel efektif döviz kurundan enflasyona doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca nedenselliğin zamana bağlı olarak değişimini incelemek için zamanla değişen nedensellik testi uygulanmıştır. Test sonuçları, değişkenler arasında farklı dönemlerde nedensellik ilişkisinin olduğunu göstermiştir. Özellikle ekonomik ya da siyasi krizlerin olduğu dönemlerde değişkenler arasında güçlü nedensel ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar fiyatlar genel düzeyinde istikrarı sağlamak için uygulanacak politikaların döviz kurunda denge sağlayıcı etkiler yaratacağı ve döviz kurunda istikrarı sağlayacak politikaların da eş zamanlı olarak enflasyonu kontrol altında tutmaya yardımcı olacağını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon, Döviz Kuru, Birim Kök Testleri, Zamanla Değişen Nedensellik Testi, Türkiye

The Time-varying Causality Between Exchange Rates and Inflation in Turkey: Evidence From 1989-2020

Öz

The globalization of national economies and the spread of economic freedoms have increased the effectiveness of exchange rates on economic indicators. The effects of exchange rates and inflation on each other and the known role of inflation on the micro, macro and international economic system require close monitoring of the relationship between these variables in different periods. Fluctuating exchange rates and high inflation after the liberalization of capital movements in the Turkish economy are seen as the most important reasons of the chronic unstable economic environment. In order to manage these variables effectively and to increase economic performance require investigation of which of these two variables is the cause of the other. For this reason, the number of studies that test the relationship between exchange rate and inflation with different econometric methods is increasing day by day.
In this study, it is aimed to examine the relationship between exchange rate and inflation in Turkey in the period 1989M01-2020M07. Within the scope of the analysis using econometric time series methods, the real effective exchange rate representing the exchange rate and the monthly rate of change in consumer prices representing inflation were used. The stationarity levels of the series were investigated by ADF and PP tests, which do not take into account structural breaks, and the ZA unit root test, which takes structural breaks into account. Then, Hacker and Hatemi-J (2006) bootstrap causality test was used to determine the causality relationship between variables. The results of this test show that there is a one-way causality relationship from real effective exchange rate to inflation. In addition, time varying causality test was applied to examine the change of causality with time. Test results showed that there is a causality relationship between variables at different periods. It has been determined that there are strong causal relationships between variables, especially in periods of economic or political crises. These results indicate that policies to be implemented to ensure stability at the general level of prices will create balancing effects on the exchange rate, and policies that will ensure stability in the exchange rate will simultaneously help keep inflation under control.

Anahtar Kelimeler

Inflation, Exchange Rate, Unit Root Tests, Time-varying Causality Test, Turkey

Kaynakça

• Achsani, N. A., Fauzi, A. J. ve Abdullah, P. (2010). The relationship between inflation and real exchange rate: Comparative study between ASEAN+3, The EU, and North America. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 18, 69-76.
• Alacahan, N.D. (2011). Enflasyon hedeflemesi uygulayan ülkelerde enflasyon-döviz kuru ilişkisi ve Türkiye uygulaması. Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Alkan, U. ve Dağıdır, C. (2020). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkinin çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 270-287.
• Arat, K. (2003). Türkiye’de optimum döviz kuru rejimi seçimi ve döviz kurlarından fiyatlara geçiş etkisinin incelenmesi, Yayınlanmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB, Ankara.
• Aydın, Ü. ve Kara, O. (2012). Türkiye’de döviz kuru-enflasyon etkileşiminin para politikası üzerine etkileri, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 572, 23-23.
• Ayvaz Güven, E. ve Uysal, D. (2013). Türkiye’de döviz kurlarındaki değişme ile enflasyon arasındaki ilişki (1983-2012). Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 5(9), 141-156.
• Balcilar, M., Ozdemir, Z.A. ve Arslanturk, Y. (2010). Economic growth and energy consumption causal nexus viewed through a bootstrap rolling window. Energy Economics, 32(6), 1398–1410.
• Bayraktutan, Y. ve Arslan, İ. (2003). Türkiye’de döviz kuru, ithalat ve enflasyon ilişkisi: Ekonometrik analiz (1980-2000). Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 89-104.
• Ca’Zorzi, M. Hahn, E. ve Sanchez, M. (2007). Exchange rate pass-through in emerging markets. European Central Banks Working Paper Series, 739, 1-31.
• Campa, J. M. ve Goldberg, L. S. (2002). Exchange rate pass-through Into import prices: A micro or macro phenomenon? NBER Working Paper, 8934, 1-33.
• Goldberg, L. S. ve Campa, J. M. (2006). Distribution margins, imported inputs, and the sensitivity of the CPI to exchange rates. NBER Working Paper, 12121, 1-46.
• Canterbery, E. R. (1965). Foreign Exchange, Capital Flows and Monetary Policy. Princeton Studies in International Finance No.15, Virginia: Princeton University Press.
• Caspi, I. (2017). Rtadf: testing for bubbles with eviews. Journal of Statistical Software.
• Damar, O.A. (2010). Türkiye’de döviz kurundan fiyatlara geçiş etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB, Ankara.
• Doğruel, F. ve Doğruel, A. S. (2005). Türkiye’de enflasyonun tarihi. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Ankara.
• Dornbush, R. (1985). Purchasing Power Parity. National Bureau of Economic Research Working Paper Series NBER Working Paper Series, 1591, 1-37.
• Dornbush, R. (1989). Exchange rates and inflation, London: The MIT Press.
• Duman, Y.K. ve Sağdıç, A. (2019). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon ilişkisi: Ekonometrik bir analiz (2003:1-2017:3). Sakarya İktisat Dergisi, 8(1), 1-16.
• Eğilmez, M. (2018). Değişim sürecinde Türkiye – Osmanlı’dan Cumhuriyet’e sosyo-ekonomik bir değerlendirme – Remzi Kitabevi, İstanbul. Erdoğan, S., Gedikli, A. ve Kırca, M. (2019). A note on time-varying causality between natural gas consumption and economic growth in Turkey. Resources Policy, 64, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2019.101504.
• Ergin, A. (2015). Döviz kuru ve enflasyon arasındaki geçiş etkisi: Türkiye örneği. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 13-29.
• Fisher, I. (1930). The theory of interest. New York: The Macmillan Company.
• Granger, C.W.J., (1996). Can we improve the perceived quality of economic forecasts? Journal of Applied Econometrics, 11, 455–473.
• Gül, E. ve Ekinci, A. (2006). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi: 1984-2003. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 91-106.
• Güneş, Ş. (2013). Türkiye’de kur rejimi uygulaması ve enflasyon ilişkisi üzerine bir analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 65-77.
• Hacker, R.S. ve Hatemi-J, A., (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: theory and application. Applied Econonomics, 38(13), 1489–1500.
• Işık, N., Acar, D. ve Işık, H. (2004). Enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: Bir eşbütünleşme analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 325-340.
• Korkmaz, S. ve Bayır, M. (2015). Döviz kuru dalgalanmalarının yurtiçi fiyatlara etkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 69-85.
• Krueger, A.O. (1983). Exchange Rate Determination, Cambridge: Cambridge University Press.
• Krugman, P.R., Obstfeld M. ve Melitz, M. (2012). International Economics: Theory and Policy. Boston: The Pearson Series in Economics, 10th Edition.
• Mankiw, N. G. (2006). Macroeconomics. 7th Edition. New York: Worth Publishers.
• McCarthy J. (1999). Pass-through of exchange rates and import prices to domestic inflation in some industrialized economies. BIS Working Papers, No:79, 1-48.
• McFarlane, L. (2002). Consumer price inflation and exchange rate pass-through in Jamaica, Bank of Jamaica, 37.
• Mishkin, F. S. (2001). The transmission mechanism and the role of asset prices in monetary policy. NBER Working Paper Series, No.8617, 1-23.
• Nogueira, R. P. (2006). Inflation targeting, exchange rate pass-through and fear of floating. ECONSTOR Working Paper, No.06.05, 1-36.
• Önder, Ş. (2008). Enflasyon hedeflemesi ve döviz kuru-enflasyon arasındaki geçişkenlik: Türkiye örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Özdamar, G. (2015). Türkiye ekonomisinde döviz kuru geçiş etkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı bulguları, Akdeniz İİBF Dergisi, 32, 66-97.
• Özkan, F. (2003). Denge reel kur hesaplama yöntemleri ve reel kur dengesizliğinin ölçülmesi: Türk lirası üzerine bir çalışma. Yayınlanmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB, Ankara.
• Tandoğan, D. (2020). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru arasındaki ilişki: Granger ve Yoon (2002) saklı eşbütünleşme yaklaşımı, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(2), 53-62.
• Telatar F. ve Telatar E. (2003). The relationship between inflation and different sources of inflation uncertainty in Turkey. Applied Economic Letters, 10(7), 431-435.
• Woo, W.T. (1984). Exchange rates and the prices of nonfood, nonfuel products, Brookings Papers on Economic Activity.
• Yang, J. (1997). Exchange rate pass-through in U.S. manufacturing industries. The Review of Economics and Statistics, 97(1), 95-104.
• Yapraklı, S. ve Kaplan, F. (2012). Türkiye’de uygulanan açık enflasyon hedeflemesi stratejisinin başarısı üzerine ekonometrik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 185-208. Yılancı, V. (2009). Yapısal kırılmalar altında Türkiye için işsizlik histerisinin sınanması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 324-335.
• Yılancı, V. (2014). Time series analyses Sakarya econometrics workshop Notes. Sakarya/Turkey: SES.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270.