Küresel ve Bölgesel Rekabet Işığında Rusya’nın “Yakın Çevre” Politikası

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 4, 3546 - 3567, 30.12.2021

Erhan Canikoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.972755

Öz

1990’lı yılların başlarında Rusya’da Yeltsin-Kozirev ekseninde sürdürülen Batı yönelimli dış politika, beklentilerin karşılanmaması nedeniyle alternatif arayışları beraberinde getirdi. Bu kapsamda yeni Avrasyacı düşünceler Rus dış ve güvenlik politikaları üzerinde belirleyici olmaya başladı. Rusya, bu dönemde Sovyet sonrası coğrafyayı ayrıcalıklı çıkar alanı olarak tanımlayıp, bölgedeki hedeflerine ulaşmak için politikalar geliştirdi. Kuşkusuz Rusya bölgede yalnız değildi. Çeşitli küresel ve bölgesel aktörler de kendi çıkarlarına ulaşmaya çalıştılar. Bu, tarafları güçlü bir rekabete sürüklerken durumu daha da karmaşıklaştırdı. ABD, küresel stratejisinin bir parçası olarak bölgedeki Rus etkisini azaltmayı amaçladı. Bu amaçla NATO'nun doğuya doğru genişlemesini ve bölge ülkeleriyle ortaklık programlarını teşvik etti. Avrupa Birliği ise demokratik dönüşümü, hukukun üstünlüğünü ve kamu yönetimini desteklemek üzere Avrupa Komşuluk Politikasını başlattı. Türkiye ve İran gibi komşu ülkeler kültürel, ekonomik ve güvenlik kaygılarıyla bölgeye yöneldiler. Çin ve Hindistan da ekonomik ve güvenlik çıkarlarını elde etmeye çalıştılar. Rusya, jeopolitik çıkarlarını desteklemek için bölgeyi “Yakın Çevre” olarak adlandırarak münhasır etki alanı ilan etti. “Yakın Çevre”, SSCB’nin dağılmasından sonra Rusya’nın ulusal kimliği, ulusal çıkarları ve güvenlik politikalarının tanımlanma sürecinde daima bir kavşak noktası oldu. Bu kavram sadece Rusya sınırlarına olan coğrafi yakınlığı tanımlamak için, yabancı aktörlerin bölgeye müdahale etmemeleri ve çıkarlarına zarar vermemeleri için uyarı amacıyla bilinçli olarak seçilmişti. Bu makale, Rusya'nın Sovyet sonrası alandaki politikalarını küresel rekabet ve güç mücadelesi bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. “Yakın Çevre” kavramının analizi ile başlamakta ve Rus güvenlik doktrinlerinde karşılığını araştırmaktadır. Ardından küresel ve bölgesel güçlerin politikalarına ve Rusya'nın bunlara yönelik tepkilerine odaklanmaktadır. Rusya'nın “Yakın Çevre”deki çıkarlarından asla vazgeçmediği veya geri adım atmadığı sonucuna varmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rusya Federasyonu, Yakın Çevre, Güvenlik, Güç Mücadelesi, Küresel Rekabet

Russia’s Foreign Policy in the Near Abroad: A Challenge for the Global and Regional Rivalry

Öz

As Russia’s western-oriented foreign policy failed in the early years of Yeltsin’s presidency, new policy alternatives came to the fore. Neo-Eurasianism became influential on Russian foreign and security policies. Russia defined post-Soviet space as its privileged sphere of interest and made policies to achieve its goals in the region. However Russia was not alone there. Global and regional powers pursued their own interests in the region as well. This complicated the situation bringing the parties to a strong rivalry. The U.S. aimed at reducing Russian influence in the region as part of its global strategy and encouraged NATO’s eastward expansion and partnership programs with the regional countries. The European Union, on the other hand, launched European Neighbourhood Policy to support democratic transition, rule of law and public administration. Neighbouring states such as Turkey and Iran asserted themselves for cultural, economic and security concerns. China and India also pursued their economic and security interests. Russia declared the region as its exclusive zone of influence to promote its geopolitical interests by coining the term “the near abroad”. This term didn’t simply apply to its geographic proximity to Russia’s borders, rather it was deliberately picked as a warning for external actors not to intervene in the region and attempt to undermine its interests. This paper aims to examine Russia’s policies in the post-Soviet space within the context of global rivalry and power struggle. It begins with a conceptual analysis of the term and investigates it in the Russian security doctrines. Then it focuses on the polices of global and regional actors and Russia’s responses towards them. It concludes that Russia has never conceded and will never retreat back from its interests in “the near abroad”.

Anahtar Kelimeler

Russian Federation, The Near Abroad, Security, Global Rivalry, Power Struggle

Kaynakça

• Alibekov, İ. (2003, December 3). India Set To Expand Presence In Central Asia. Eurasianet. Retrieved from http://www.eurasianet.org/departments/ business/ articles/eav120303.shtml
• Amanov, Ş. (2007), ABD’nin Orta Asya Politikaları, Istanbul: Gökkubbe Yayınevi.
• Antonenko, O., “Russia’s foreign and security policy in Central Asia: the regional perspective”.Retrieved from http://www.iiss.org/publications/ russian-regionalperspectives-journal/volume-1---issue-2/russias-foreign-and-sec-policy-incen-asia
• Arı, T. (1997). Amerika’da Siyasal Yapı: Lobiler ve Dış Politika. 9.Edition, İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Asker, A. (April 2010). Rusya Federasyonunun Yeni Askeri Doktrini Bir Tepki Belgesi mi? Military Science & Intelligence Analysis, 2-8.
• Asker, A. (2017). The Advanced Stage of Russia-Armenia Military Cooperation: The Joint Military Force. Review of Armenian Studies. 2017 (35), 59-90.
• Aydın, M. (2001), Global değişim ve genişleyen Türk dünyası: Türkler ve Türkiler, in Ş.H.Çalış et.al. (Ed.), Türkiye’nin dış politika gündemi: Kimlik, demokrasi, güvenlik (271-292). Ankara: Liberte Yayınları.
• Babıch, Dmitry (2008, March 12) Interview with Ria Novosti author Dmitry Babich on March 12, 2008 in Moscow, Russia.
• Chınyaeva, E. (2003). Putin’s State Of The Nation Address” Russia and Eurasia Review, 2(11). Retrieved from http://www.jamestown.org/single/ ? no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=28421&tx_ttnews%5BbackPid=226
• Dağı, Z. (1998). Rusya’nın Yakın Çevre Politikası ve Türkiye. In İ.D.Dağı (Ed.), Türk Dış Politikasında Gelenek ve Değişim (79-114). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Danks, C. (2001). Russian politics and society: An introduction, Essex: Pearson Education Limited.
• Ekrem, N.H. (2003). Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000), Ankara: ASAM.
• EU Strategy in Central Asia was presented. (2007, June 30). In Kazakistan Dısisleri Bakanlığı. Retrieved from http://www.mfa.kz/eng/?news=1& selected=220
• Fıscher, S. (2008). European policy towards the South Caucasus after the Georgian crisis, Caucasian Analytical Digest, No.1, 2-6.
• Fried, D. (2005, October 27). “A Strategy for Central Asia,” Statement Before the Subcommittee on the Middle East and Central Asia of the House International Relations Committee. Retrieved from http://www.state.gov/ p/eur/rls/rm/55766.htm
• Güney, N.A. (2002). Rusya Federasyonu’nun yeni güvenlik politikası çerçevesinde Türkiye’ye bakışı, In M.Türkeş and İ.Uzgel (Eds.), Türkiye’nin Komşuları (357-360). Ankara: İmge Kitabevi.
• Haas, M.D. (June 2009). Medvedev’s Security Policy: A Provisional Assessment, Russian Analytical Digest, No. 62, 2-5.
• Hekimoğlu, A.N. (2007). Rusya’nın Dış Politikası, Ankara: Vadi Yayınları.
• İvanov, Y. (2005). Russia’s National Security Problems in Transcaucasia and the Era of Globalization. Military Though. 14 (1), 45-52.
• Kasım, K. (2009). Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya, Ankara: USAK Yayınları.
• Khan, A.H. (t.y.). Indian Interests in Central Asia, Area Study Center: Russia, China and Central Asia, University of Peshawar, Designed&Printed by The AAYS.
• Krizvokhizha, V. (1998, September). Russia’s National Security Policy: Conceptions and Realities. In R.Weitz (Eds.) The Whither Russia: Strengthening Democratic Institutions Project. John F. Kennedy School of Government. Retrieved from http://www.u.arizona.edu/~volgy/security.doc
• Muzaffar, A. (2007, October 5). Interview with Pakistani Counselor on October 5, 2007 in Moscow, Russia.
• National Security Concept of the Russian Federation, Approved by Presidential Decree No. 24 of 10 January 2000, Retrieved from https://www.mid.ru/en/foreign_policy/official_documents/-/asset_publisher/ CptICkB6BZ29/content/id/589768
• Özcan, S.A. (2005). Bir Sovyet Mirası Rus Azınlıklar, İstanbul: Küre Yayınları.
• Özçelik, S. (2015). “Dağlık Karabağ Çatışması Analizi ve Barış Süreci”, Yeni Türkiye, Kafkaslar Özel Sayısı-7, sayı: 77, Temmuz-Aralik 2015, (346-355). Retrieved from http://www.yeniturkiye.com/display.asp?c=0771 FIra
• Özçelik, S. (July 2018). “II. Soğuk Savaş ve Kırım’daki Jeopolitik Gambit: Rusya’nın Stratejik Derinliği Bağlamında Kırım’ın İşgali ve Kırım Tatarları”, In Osman Orhan (Ed.), Karadeniz ve Kafkaslar: Riskler ve Fırsatlar: Ekonomi, Enerji ve Güvenlik, İstanbul: TASAM Yayınları, 179, 57-76.
• Popescu, N. (October 2005). The EU in Moldova: Settling conflicts in the neighbourhood, Occasional Paper, No. 60. Paris: EU ISS.
• Российские доктрины и стратегии. Досье, 15 мая 2016, Retrieved from https://tass.ru/info/3846109.
• Safıre, W. (1994, May 22). On language; The near abroad. Retrived from https://www.nytimes.com/1994/05/22/magazine/on-language-the-near-abroad.html
• Safrancuk, I. (2008, November 27). Interview with Dr. Ivan Safranchuk, Director of LaTUK Consultation Firm specializing on Central Asia on November 27, 2008 in Moscow, Russia.
• Schröder, H. (2009). Russia’s National Security Strategy to 2020. Russian Analytical Digest, No. 62, 6-10.
• Sezer, D.B. (2002). Rusya: Jeopolitik yarışma ile ekonomik ortaklığı bağdaştırmanın zorlukları, B.Rubin ve K. Kirişçi (Ed.), Günümüzde Türkiye’nin dış politikası kitabı içinde (s.229-259). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Swaıne, M.D. ve Tellıs, A.J. (2000), Interpreting China’s Grand Strategy: Past, Present and Future, Rand Corporation, Retrieved from https://www.rand.org/pubs/monograph_reports/MR1121.html
• Syaun, T. (2008, November 21), The Place of Central Asia in Chinese Politics, Roundtable Meeting by the Eurasia Heritage Foundation, Moscow, Russia.
• TBMM (1991). Tutanak Dergisi. Dönem: 19-1, Volume 1, No 3, p.25.
• Evstavıev, D.G. (2008, March 17), Russian Foreign Policy, Meeting at the National Hotel, Moscow, Russia.
• Vushkarnik, A. (March 2001). Russian Baltic policy: The song remains the same? Security Policy in the CIS and the Baltic States (1/10), National Defense Academy and (LVAk) and Office for Security Policy, Retrieved from http://www.bmlv.gv.at/pdf_pool/publikationen/09_sgb_06_rbp.pdf
• Whıte, S. (2004). Russia’s new politics: The management of a postcommunist society (4. printing). United Kingdom: Cambridge University Press.
• Wınrow, G. (2002). Türkiye, Orta Asya’da Bağımsızlığını Yeni Kazanmış Devletler ve Trans-Kafkasya, In B.Rubin ve K.Kirişçi (Eds.), Günümüzde Türkiye’nin dış politikası (p.260-283). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Zhussipbek, G. (2008). Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikasının Gelişim Süreci ve Sovyet Sonrası Coğrafya Güvenliğine Etkisi. (PhD Thesis). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.